Şifalı Bitkiler – Kazayağıotu, Chenopodium ambrosioides

Kazayağı otu, Amerikanische Wurmkraut, Chenopodium ambrosioides L.
Amerika Solucanotu var.anthelminticum.
Solucanotu
Tenya otu

Familyası: Ispanakgillerden, Gaensefussgewaechse, Chenopodiaceae

Drugları: Kazayağı otu eter yağı: Chenopodii aetheroleum
Kazayağı tohum eter yağı: Chenopodii aetheroleum
Kazayağı otunun solmuş çiçekleri, taze sürgünleri ve tohumlarından kaz-ayağı esansı (kazayağı uçucu yağı, kazayağı eter yağı) elde edilir.

Botanik: Kazayağı otunun vatanı orta ve kuzey Amerika’nın güneyi olup zamanla papazlar tarafından Avrupa’ya getirilmiştir. Kazayağı otunun oldukça çok alttürü mevcuttur, fakat bizi burada tenya ve solucanlara karşı kullanılan ve bu isimde alan bu tür ilgilendirmektedir. Kazayağı otu bir veya çok yıllık bir bitkidir, çünkü yetiştiği yöreye göre uyum sağlar. Bitki yine yetiştiği toprağa göre çok farklı renk tonlarına sahip olabilir. Kazayağı otu bazen yeşil, bazen esmer, bazen de kırmızımsı renkte olabilir. Yaprakları değişken sıraya dizilmiş olup her yaprağın dibinden bir dal çıkar. Alt yaprakları kısa saplı, üst yaprakları sapsız gövdeye oturmuş olup, geniş bir mızrak şeklinde, kenarları kertikli, yeşil, esmer veya kahverengimsi renkte olabilir. Çiçekleri bitkinin üst kısmındaki yaprak diplerinden çıkan saplar üzerinde oldukça çok çiçeğin dizilmesi ile oluşmuştur ve yeşil, esmer ve kızıl renklerde olabilir.

Hasat zamanı: Kazayağı otunun üst kısımları kesilerek toplanır, kuru¬tulur ve kaldırılır. Malesef şifalı bitkiler toplama, kurutma, paketleme ve depolama işlemleri sırasında çok yanlışlar yapılmaktadır. Bitkinin şifalı kısmı yaprak veya çiçekleri ise asla Güneş altında kurutulmaz ve mut¬laka gölgede kurutulmalıdır. Ayrıca örneğin bitki 5 günde kurudu ise, 2 gün daha kurumada bırakmak mahzurludur, çünkü birleşimindeki eterik yağları kaybettiğinden kalitesi düşer. Sadece bitki kökleri Güneş’te kurutulur ve kurur kurumaz hemen paketlenip depolanması gerekir. Şifalı bitkilerin Aktarlar’da açıkta satılması kalitesini kısa sürede düşürür ve etkisini oldukca azaltır.

Birleşimi: Birleşimindeki maddeleri önemine göre şöyle sıralayabiliriz;
Uçucu yağ türevleri (eter yağı) %0,6-1 arasında olup bitkinin yetiştiği ülkeye göre bu eter yağı türevleri farklılık gösterir. Almanya’daki Kaz-ayağı solmuş

çiçek ve tohumlarına %65-70 oranında Ascaridol içerirken Çek Cumhuriyetinde %40, Arjantin’de %20 ve Japonya’da %1 oranında bulunur. Diğer eter yağı türevleri de oldukça değişkendir. Bunlardan en önemlileri; Plicarvon, Aritason, p-Cymol, Limonen, Kafur ve α-Ter¬pineol’ü sayabiliriz.

Tesir şekli: Teskin edici, mideyi kuvvetlendirici, canlılık verici, adet halini düzenleyici, bağırsak solucan ve tenyalarını uyuşturucu özelliklere sahiptir.

Kullanılması:
a) Üniversite kliniklerinde tedavi denemeleri ve araştırmalar yapılma-mıştır. Bu nedenle bugünkü bilgilere göre 2. sınıf bir şifalı bitkidir. Kazayağı otu yerine daha etkili olan başka bitkiler kullanılmalıdır. Ör-neğin Andızkökü preparatları veya Gökçek İksiri daha etkilidir.
b) Halk arasında: Başta bağırsak solucanları, tenyalar ve kurtlara karşı kullanılır. Eskiden çayı içilen kazayağı otunun günümüzde sadece eter yağı (esansı) kullanılmaktadır. Bağırsak solucanı veya tenyası olan 5 yaşındaki çocuğu 5 ve 10 yaşındaki çocuğa 10 damla ve yetişkinlere 20 damla eter yağı verilir. Eter yağı kesme şekere veya ekmeğe dam-latılarak verilir ve aradan 1-2saat geçtikten sonra hastaya bir yemek kaşığı Hint yağı içirilir. Eter yağını şekerle aldıktan sonra bağırsak so-lucan ve tenyaları önce karşı koymak isterler ve sonra uyuşurlar işte uyuşma halinde Hint yağı içince bağırsaklardaki parazitler dışkı ile dışarı atılır. Şayet eter yağı alanlar bulantı ve kusma belirtileri ortaya çıkar ise nane çayı içmeleri halinde bu rahatsızlıkları geçer.

Aromaterapisi: Kazayağı otunun solmuş çiçekleri ve tohumları su bu¬harı ile damıtılarak (destilasyon) eter yağı elde edilir. Bu eter yağın “Chenopodii aetheroleum” ismi ile anılır.

Homeopati’de: Kazayağı otunun taze sürgünleri, solmuş çiçekleri ve tohumlarından 100gr’ı bir şişeye konarak üzerine %70’lik 500ml Alkol ilave edilir. şişe iki günde bir çalkalanır ve güneş ışığından uzakta 4-6hafta muhafaza edildikten sonra süzülerek Homeopati’de < > adı ile anılan tentür elde edilir.

Solucan tentürü;
>30 gr Solucan otu tentürü
>20 gr Türkmenistan soluca otu tentürü
>20 gr Pelin otu tentürü
>20 gr Y.kekik tentürü
>10 gr Kazayağı çiçek+tohum tentürü

Yan tesirleri: Tarife uyulduğunda bir yan tesiri yoktur fakat aşırı do-zajda alınırsa kramplar, felç gibi anormallikler, hareket bozuklukları, şuursuzluk, tansiyon düşmesi, sinir sistemi bozuklukları gibi anormallikler görülebilir.