Şifalı Bitkiler – Şifalı Bitkilerin Faydaları – İbrahim Gökçek Şifalı Bitkiler ve Alternatif Tıp
Mürver, Holunder, Sambucus nigra
Mürver ağacı
Kara mürver
Şifalı mürver
Terleme çayı
Familyası: Hanımeligillerden, Geiβblattgewâchse, Caprifoliaceae
Drugları: Mürver çiçeği; Sambuci flos
Mürver yaprağı; “ folium
Mürver meyvesi; “ fructus
Mürver kabukları; Sambuci cortex
Mürverin genellikle çiçekleri, nadiren yaprak, kök ve meyveleri kullanılır ve çiçeklerinden çay, tentür ve natürel ilaç yapılır.
Giriş: Mürvergillerin takriben 20 alt türü mevcuttur fakat bizi ilgilendiren üç türdür; Kara mürver; S.nigra L. Şifalı mürver diye de bilinir ve ge-nellikle bu tür kullanılır. İkinci olarak kırmızı mürver veya gül mürveri ve Latince Sambucus racemosa L diye anılan türün ise meyveleri kır¬mızıdır. Meyveleri yenmeden çekirdeklerinin çıkarılması gerekir. Zehirli mürver; S.ebulus ise kesinlikle yenmez, zehirlidir. Bu nedenle dikkat ederek diğerlerinden ayırmak gerekir. Kara mürverin olgunlaşan mey¬veleri de-met halinde sarkıkken zehirli mürverin olgunlaşan meyve de¬meti dik durur. Mürverin M.Ö 400-500 yıllardan beri Anadolu’da ve Avrupa’da şifa maksadı ile kullanıldığı bilinmektedir.
Botanik: Mürver Anadolu’nun Marmara ve Karadeniz bölgesinde ve Av¬ru-pa’nın, Asya’nın, Türkistan, Kafkaslar ve diğer ılıman bölgelerinde ve Amerika’nın ılıman bölgelerinde yabani olarak yetişir. Mürver 3-10m arasında bazen çalı, bazen bir ağaç şeklinde olabilir. Yaprakları genellikle iki çift ve bir tek olmak üzere beş parçadan oluşur ve her parça oval, kenarları çok hafif kertikli ve hafif kalkık yeşil renkli ve kısa saplıdır. Çiçekleri oldukça küçük olup taç yaprakları genellikle beş, nadiren dört eliptik beyaz yapraktan oluşur ve ortada beş adet döllenme topuzcuğu bulunur ve bu topuzları sarımtırak renktedir. Meyveleri önce yeşil, kırmı-zımsı ve olgunlaşınca siyah renkte ve demet halinde hepsi sarkık vazi-yettedir.
Yetiştirilmesi: Mürver ağacı dikildikten sonra hiçbir özene ihtiyaç duy-maz ve kendiliğinden gelişir. Türkiye’nin Akdeniz bölgesi hariç her yöre-sinde yetiştirilebilir.
Hasat zamanı: Çiçekleri Haziran ve Temmuzda meyveleri ağustos ve eylül yaprakları nisandan temmuza kadar toplanıp kurutulabilir. Malesef şifalı bitkiler toplama, kurutma, paketleme ve depolama işlemleri sıra¬sın-da çok yanlışlar yapılmaktadır. Bitkinin şifalı kısmı yaprak veya çiçek¬leri ise asla Güneş altında kurutulmaz ve mutlaka gölgede kurutulmalı¬dır. Ayrıca örneğin bitki 5 günde kurudu ise, 2 gün daha kurumada bırakmak mahzurludur, çünkü birleşimindeki eterik yağları kaybettiğin¬den kalitesi düşer. Sadece bitki kökleri Güneş’te kurutulur ve kurur ku¬ru¬maz hemen paketlenip depolanması gerekir. Şifalı bitkilerin Aktarlar’da açıkta satılması kalitesini kısa sürede düşürür ve etkisini oldukca azaltır.
Birleşimi: Meyvelerinin birleşimindeki maddeleri önemine göre şöyle sıralayabiliriz;
a) Flavonglikozitler %0,7-3,5 arasında olup en önemlileri; Rutin, Izoquercitrin, Quercitrin, Astragalin ve hyperosit içerir.
b) Antosiyanglikozitler %0,2-1 arasında olup en önemlileri; Sambucin (=Cyanidin-3-rhamnoglikozit), Sambucyanin (=Cyanidin-3-xylosylglikozit), Chrysanthemin (=Cyanidin-3-glikozit), Sambucyanin-5-diglikozit ve Chrysanthemin-5-diglikozit’i sayabiliriz.
c) Siyanik glikozitler; Sambunigrin, Prunasin, Zierin ve Holacalin içerir. Bunlardan Sambunigrin çözülerek Benzaldehid ve Siyanhidrikasite ayrılır.
d) Eterik yağlar (uçucu yağlar) %0,01-0,03 arasında olup en önemlileri; Hotrineol (3,7-dimetil-1,5,7-octatrien-3-ol) ve Linalooloksid içerir.
e) Fenilkarbonikasitler %3 oranında içerir ve en önemlisi; Chlorogenasittir. Ayrıca az miktarda Ferulaasit, p-Kumarinasit ve kahve asidi
f) Triterpenasitlerden; Ursolasit, Oleaolasit ve 20-β-Hydroksiursolasit
g) Ayrıca meyve asitlerinden sitrik asit (limon asidi), malik asit (elma asidi) ve valerian asit, minerallerden; potasyum, demir, bakır ve mangan, vitaminlerden; B2 ve C-vitamini ile folik asit içerir.
h) Çiçeklerinin birleşimindeki maddeler meyvelerinin birleşimindekine benzer ve Quercetin, Rutosid, Oleanolasit, Ursolasit, siyanik glikozitler, eterik yağlar takriben aynıdır.
Özellikleri: Acı, serin, hafif tatlı ve kurutucudur.
Tesir şekli: Terletici, idrar söktürücü, süt artırıcı, balgam söktürücü, kan yapıcı bezeleri çalıştırıcı ve iltihapları önleyici özelliklere sahiptir.
Araştırmalar: Ben ve çocuklarım ormanda bisiklet sürerken elif ısırgan-ların üzerine düştü ve eli-kolu hemen kabardı. Ben orada o anda Mürver yaprağından birkaç tane kopararak ezip suyu çocuğun el ve koluna sürdüm. Kaşıntıların 5-10dk sonra geçtiğini söyledi.
Kullanılması:
a) Komisyon E’nin 50 nolu ve 21.07.1986 tarihli monografi bild
irisinde mürver çiçeğinin üşütme hastalıklarına karşı etkili olduğunu beyan etmişlerdir.
b) Halk arasında grip, üşütme, nezle, soğuk algınlığı, sinüzit, bronşit, ro-matizma, gut ve gözün iltihaplanmasına karşı kullanılmıştır. Ayrıca zo-na hastalığı, kabızlık, metabolizma yetmezliği, yutak ve boğaz ilti¬habı ve baş ağrısına karşı da etkili olduğu iddia edilmektedir. Dr.B. Jürgens’e göre kara basması olarak bilinen gece uyurken üzerinde bir ağırlık hissetmeye karşı iyi geldiği söylenmektedir. Ben bu tür rahatsızlığı olan bir tanıdık üzerinde mürver ile deneme yaptım ve o şahıs iyi olduğunu söyledi.
c) Meyveleri ve kabuğu romatizma, gut, siyatik ve nevraljiye karşı halk arasında kullanılmıştır.
d) Mürver çiçek ve yapraklarından eşit oranda alınarak tentür yapılır. Mürver tentürü homeopati’de astım, astım nöbeti, boğulma korkusu (nefes alamama nedeni ile) bu daha çok kuşpalazına benzer. Fakat bunlar halk arasındaki kullanılış şeklidir ve de ilmi araştırmalar yapıl-mamıştır.
Çayı: İki kahve kaşığı mürver çiçeğinden demliğe konur ve üzerine 300-500ml kaynar su ilave edilerek 5-10dk demlenmesi beklenir ve sonra süzülerek içilir.
Çay harmanları:
Gökçek kuru, kramplı öksürük çayı;
>15 gr Calba çiçeği
>15 gr Ebe gömeci çiçeği
>40 gr Mürver çiçeği
>15 gr Öksürük otu yaprağı
>15 gr Rezene tohumu
Gökçek Üşütme çayı;
>25 gr Mürver çiçeği
>30 gr Keçisakalı çiçeği
>20 gr Kekik otu
>10 gr Grip otu
>20 gr Ihlamur çiçeği
Gökçek Üşütme terlemek ve iştah çayı
>20 gr Mürver çiçeği
>20 gr Ihlamur çiçeği
>20 gr Papatya çiçeği
>40 gr Çörek tohumu
Gökçek Üşütme çayı;
>30 gr Mürver çiçeği
>20 gr Keçisakalı çiçeği
>20 gr Papatya çiçeği
>10 gr Kekik otu
>10 gr Ihlamur çiçeği
>10 gr Grip otu
Gökçek Terletici çay
>20 gr Söğüt kabuğu
>20 gr Mürver çiçeği
>20 gr Ihlamur çiçeği
>20 gr Huş yaprağı
>10 gr Ergeç sakalı çiçeği
>10 gr Papatya çiçeği
Gökçek Metabolizma çayı;
>20 gr Huş yaprağı
>20 gr Isırgan otu
>20 gr Mürver çiçeği
>20 gr Hindiba otu ve kökü
>10 gr Atkuyruğu otu
>10 gr Menekşe otu
Gökçek Kabızlığa çayı;
>40 gr Sinameki yaprağı
>20 gr Mürver çiçeği
>20 gr Rezene tohumu
>10 gr Anason tohumu
>10 gr Meyan kökü
Gökçek Sinüzite çayı;
>23 gr Mürver çiçeği
>23 gr Çuha çiçeği
>23 gr Mine otu
>23 gr Kekik otu
>8 gr Çentiyan kökü
Gökçek Terletici çayı;
>40 gr Keçisakalı çiçeği
>20 gr Mürver çiçeği
>20 gr Ihlamur çiçeği
>10 gr Papatya çiçeği
>10 gr Keklik otu
Gökçek Sinüzit çayı;
>23 gr Mürver çiçeği
>23 gr Çuha çiçeği
>23 gr Mine otu
>23 gr Labada otu
>8 gr Çentiyan kökü
Gökçek ateşli hastalıklar terleme çayı;
>35 gr Mürver çiçeği
>25 gr Ihlamur çiçeği
>30 gr Kuşburnu
>10 gr Meyan kökü
Şurubu: Mürver şurubunu hazırlamak için 5-6lt suya 3-4limon ince dilim-lenerek konur. Buna 7-8adet çiçek demeti ilave edilir ve 15-20sa bekletildikten sonra buna 1kg şeker ilave edilir ve serin bir yerde 4 hafta bekletildikten sonra içilir.
Homeopati’de: Mürver çiçek ve yapraklarından 50’şer gr alınır, ince doğranır, bir şişeye konur ve üzerine 500ml %70’lik alkol ilave edilerek 4-6hafta bekletilir. Şişe arada bir çalkalanır ve güneş ışınlarından uzakta muhafaza edilir ve de bu süre sonunda süzülerek homeopati’de <
Hastalığın belirtileri (semptom):
1) Eğilirken baş ağrısı, baş dönmesi
2) Ödem gibi el ve ayakların şişmesi
3) Yutak, ağız içi ve bronşların şişmesi
4) Kuşpalazında olduğu gibi nefes alamama ve havasızlıktan ölme korkusu hissi
5) Soğuk hava cereyanından korkma
6) El ve ayaklar soğuk
7) Vücut dövülmüş gibi halsiz
8) Öksürmesine rağmen balgam veya tükürük atamama
9) Sıcak ortamlarda nefes almakta zorlanması
10) Göğsün daralması gibi hallerde mürver tentürü kullanılır.
Yan tesirleri: Çiçeklerinin bilinen bir yan tesiri yoktur şayet tarife uyu-lursa. Meyveleri tam olgunlaştıktan sonra dahi hafif kaynatılmalıdır. Mey-vesi zehirlidir. Mürver çiçeği veya yaprağının astıma karşı etkili olduğu biraz aşırı iyimserliktir fakat duvar sarmaşığı gerçekten astıma karşı etkilidir.
