Şifalı Bitkiler – Bozotu, Andorn, Marubium vulgare (m. album)

Çok Yıllık | 0,3-0,6m | 6-9 Aylar | Ca,Na | Otu | ▼

Boz otu, Andorn, Marrubium vulgare L.
Köpek otu Syn: Marrubium album GILIB.
Kukas otu “ fanatum KUNTH

Familyası: Ballıbabagillerden, Lippenblütengewarchse, Lamiaceae (Labiatae)

Drugları: Bozotu: Marubii herba
Boz otunun kökleri ve kalın sapları hariç tamamı çay ve natürel ilaç yapımında kullanılır.

Giriş: Bozotu ballıbabagillerin bir alt grubu olan marrubiumgillerden olup bu gruba takriben 30 bitki dahildir. Bozotu bunlardan en çok ve yaygın olarak kullanılan türdür, bunun haricinde nadiren siyah kukas otu da kullanılır. Marrubium kelimesi ibranice ‘’mar’’ acı ve ‘’rob’’ çok anlamına gelen kelimelerden oluşur ve çok acı diye çevirebiliriz. Ayrıca latince ‘’vulgare’’ basit ‘’album’’ byaz ve ‘’lanatum’’ tüylü anlamına gelen isim-lerle de anılmıştır. Bitki Türkçe boz otu ismi ile anılır, çünkü grimsi yeşil renklidir. Tarihte ilk defa MS. 100. yılda yaşayan hekim boz otunun urla¬ra ve vereme karşı etkili olduğunu iddia etmiş ve MÖ. 500 yıllarda ya¬şayan Hippokrat bronş ve sindirim rahatsızlıklarına karşı etkili olduğunu iddia etmiştir. Vatanı Paşaeli (Balkanlar) olan bitki günümüzde Batı Avrupa’dan doğu Türkistan’a kadar yayılmış ve en son olarak da Amerika’ya götürülen bitki orada yabanileşerek yayılmıştır.

Botanik: Bitki çok yıllık bitkidir ve küçük bir havuç büyüklüğünde ki kökleri üzerindeki gövdelerden meydana gelir ve her biri dört köşeli içi boş, çatallaşan ve tüylü saplardan oluşur. Alttan yukarı doğru küçülen yaprakları 3-5 cm uzunluğunda 2-3 cm eninde, karşılıklı, bir sonraki ile ters üzeri pürtüklü, kenarları kertikli, üst kısmı açık yeşil renkli alt kısmı tüylü ve grimsi yeşil renklidir. Çiçekleri yaprak sapı diplerinden gövdeyi saran bir çelenk üzerine dizilmiş küçük beyaz çiçeklerden meydana gelir. Beyaz çiçekleri iki çenekli olup alt çenekleri üç loplu, üst çenekleri iki çenekli ve tavşan kulağı gibi dikçedir. Kupa yaprakları yeşil renkli uçları sivri on loptan meydana gelir ve çan şeklindedir.

Yetiştirilmesi: Mart ayında saksı, sera veya camlıklara ekilen boz otu tohumları Nisan-Mayıs aylarında fideleri bahçe ve tarlalara ekilir. Çok yıllık olması nedeniyle her yıl hasadı yapılabilir. Boz otu kuru, verimsiz meralar, viraneler, yol kenarları, çit kenarları ve güneşli yerlerde daha gür yetişir.

Hasat zamanı: Hazirandan Ekime kadar toplanan boz otu (yaprak, çiçek ve sürgünleri) güneşte veya gölgede kurulur, kurutulurken ısının 35˚’yi geçmemesi gerekir. Malesef şifalı bitkiler toplama, kurutma, paketleme ve depolama işlemleri sırasında çok yanlışlar yapılmaktadır. Bitkinin şifalı kısmı yaprak veya çiçekleri ise asla Güneş altında kuru¬tulmaz ve mutlaka gölgede kurutulmalıdır. Ayrıca örneğin bitki 5 günde kurudu ise, 2 gün daha kurumada bırakmak mahzurludur, çünkü birle¬şimindeki eterik yağları kaybettiğinden kalitesi düşer. Sadece bitki kökleri Güneş’te kurutulur ve kurur kurumaz hemen paketlenip depolan¬ması gerekir. Şifalı bitkilerin Aktarlar’da açıkta satılması kalitesini kısa sürede düşürür ve etkisini oldukca azaltır.

Birleşimi: Boz otunun birleşimindeki maddeleri önemine göre şöyle sıralayabiliriz;
a) Diterpenler; Marrubiin %0,12-1 arasında olup en önemli türevdir. Ayrıca Premarrubiin (bu sonra marrubiin’e dönüşür), Marrubenol, Marrubiol ve Peregrinol
b) Flavonitler; Flavonglikozitler ve Flavonolglikozitler; Apigenin, Luteolin, Quercetin, Chrysoeriol, Vicenin, Vitexin
c) Hidroksisinamikasit türevleri; Chlorogenasit, Kaffeasit, Caffeoylchinaasit ve Rosmarinasit
d) N-içeren bileşikler; Kolin ve Betonicin
e) Eterik yağlar; Camphen, p—Cymol, Fenchen, Limonen, Sabinen, α-Terpinolen ve α-Pinen
f) Ayrıca %7 Tanin, Mineraller ve Vitaminler içerir.

Araştırmalar: Boz otu ve ilaçları ile hayvanlar üzerinde yeterince araş¬tır-ma yapılmamıştır. Sadece kemeler üzerinde yapılan bir araştırmada boz otunun safra artırıcı ve mide salgısını artırıcı olduğu gözlenmiştir, fakat bu araştırma yeterli değildir.

Tesir şekli: Göğüs yumuşatıcı, balgam söktürücü, safra üretimini artı¬rıcı, iştah açıcı, hazmettirici, bezleri çalıştırıcı, teskin edici ve yaraları iyileştiricidir.

Kullanılması:
a) Üniversite kliniklerinde yapılan araştırmalar yeterli değildir bu nedenle de boz otu ancak 2. dereceden bir şifalı bitkidir. Bu nedenle bugünkü bilgilere göre 2. sınıf bir şifalı bitkidir. Boz otu yerine göre daha etkili olan başka bitkiler kullanılmalıdır. Örneğin sindirim rahatsızlıklarına karşı Haronga-, Çörek-, Çentiyan-, veya Gökçek İksiri daha etkilidir.
b) Komisyon E’nin 22a nolu ve 01.02.1990 tarihli monografi bildirisinde boz otunun başta: ‘’İştahsızlık, sindirim rahatsızlıklarından tıkan¬ma ve şişkinliğe ve de nefes yolları üşütmesine karşı kullanılır.’’ denmektedir.
c) Halk arasında: Bronşit, öksürük, astım, boğmaca gibi nefes yolları rahatsızlıları ile lenf rahatsızlıkları, kemik iliğindeki fonksiyon bozuklukları ve kalkan bezinin yetersiz çalışmasına (hipotiroidzm), idrar yolları iltihaplanması ve de safra yetersizliği , iştahsızlık, ishal, gastrit ve enterit gibi sindirim rahatsızlıklarına karşı kullanılır.

Çayı: Kurutulmuş ve ince kıyılmış boz otundan 1-2 kahve kaşığı demliğe konur ve üzerine 300-400 ml kaynar su ilave edilir. 5-10 dakika demlemeye bıraktıktan sonra süzülerek içilir.

Çay Harmanları;

Günther Lindemann Acı çayı (mide ve bağırsaklar için);
>40 gr Civanperçemi otu
>30 gr Melek otu kökü
>20 gr Boz otu
>10 gr Çentiyan kökü

Ludwing Kroeber bronş çayı (bronşit ve bronş genişlemesine);
>20 gr Boz otu
>20 gr Sinirli ot
>30 gr Yavşan otu
>30 gr Çuha çiçeği

Dr.Ernst Meyer-Comberg karaciğer ve safra çayı;
>50 gr Nane yaprağı
>20 gr Kızıl ot
>20 gr Boz otu
>10 gr Ravent kökü

H.Braun mide-bağırsak çayı (hazmettirici);
>25 gr Zerdeçal kökü
>25 gr K.Hindiba kökü
>25 gr Nane yaprağı
>25 gr Boz otu

Dr.O.Ploss mide-bağırsak çayı (sindirim için);
>40 gr Boz otu
>20 gr Nane yaprağı
>20 gr K.Hindiba kökü
>20 gr Pelin otu

Dr.Hoffmann boğmaca çayı;
>25 gr Güneş gülü otu
>25 gr Öksürük otu
>25 gr Kekik otu
>25 gr Boz otu

H.Wagner mide-bağırsak çayı (sindirim);
>50 gr Hindibaot ve kökü
>50 gr Kırlangıç otu
>50 gr Boz otu
>50 gr Nane yaprağı
>50 gr Eğri kökü
>50 gr Y.Akdiken kökü

Yan tesirleri: Bilinen bir yan tesiri yoktur.