Şifalı Bitkiler – Anason, Pimpinella anisum

Diğer Adları:
Anason, Anis, Pimpinella anisum L
Hakiki anason Syn: Anisun ulgare GAERTN
Αdi anason Anisun officinaruan MOENCH
Enison Carum anisun BAİLL
Nanahan Selinum anisun KRAUSE
Türk anasonu

Familyası:
Maydanozgillerden, Doldenblütler, Apiaceae

Drugları:
Anason tohumu: Anisi fructus
Anason yağı (Anason eter yağı): Anisi aetheroleum
Anason tohumları çay ve tohumlarından elde edilen eterik yağ aroma tedavisi ve natürel ilaç yapımında kullanılır.

Giriş:
Anason’un bilinen 90 türü mevcuttur ve bunlar 2 önemli gruba ayrılır.
1) Anisumgiller bunlara örnek olarak hakiki Anason’u; Pimpinella anisum
2) Tragoselinumgiller buna örnek olarak büyük Anason; Pimpinella majörü örnek olarak gösterebiliriz.
Hakiki anason’un tohumu ve tohumundan elde edilen eter yağı kul-lanılırken büyük anason kökü kullanılır.Bu iki türün haricinde Japon anasonu; illicium anisatum ve Çin anasonu;illicium verum olarak bilinen tür ise anasumgillerden olmasına rağmen aynı anason gibi kullanılır. Tarihte ilk defa Mısırlılar tarafından M.Ö.1500 yıllarında sindirim bozuk¬luğu ve diş ağrısına karşı kullanıldığını Eber’in,Papirüs isimli kita¬bından öğrenmekteyiz. (Mısırlılar medeniyeti Sümerlerden, yani Türklerden almıştır. Bütün medeniyetlerin kaynağı Sümerler yani Türkler dayanır.) Anasonun vatanı Türkiye olup buradan diğer Ülkerlere yayılmıştır. Günü-müzde Türk, Yunan, Fransız, İspanya ve Rus anason’u olarak adlandırılan türleri mevcuttur ve bunlar içerisinden en kalitelisi Türkiye’de yetişen türdür. Türkiye’de rakı, Yunanistan’da tuzu, Fransa’da ricard, Pernod ve Berger ismi ile anılan anasondan alkollü içecekler yapılmıştır. İtalya ve Rusya anasonunun tohumunda Ağu ot tohumu da karışmış olduğundan kullanılması zehirlenmelere neden olabilir.

Botanik:
Yaprakları 3 farklı şekildedir. Rozet yaprakları en altta,uzun saplı,direk kökten çıkarlar, yumurta veya böbrek şeklinde,kenarları dişlidir. Ortadaki yaprakları oluk şeklinde, bir sap üzerinde gövdeye oturmuş olup,3-5 parçadan oluşan kanat yapraklarıdır. Üstteki yapraklar ise kısa saplı ince mızrak şeklinde parça yapraklardan oluşan kanat yapraktır. Çiçekleri gövdenin tepesinde şemsiye şeklinde bir demet olup 7-15 şemsiyecikten oluşur. Her şemsiyecik ise 8-15 adet beyaz çiçekten meydana gelir.

Yetiştirilmesi:
Nisan’da çamlık veya yastıklara ekilen tohumlardan olu-şan fideleri mayıs’ta bahçe veya tarlalara ekilir.

Hasat Zamanı:
Tohumların Temmuz’dan Eylül’e kadar olgunlaşmaya başlaması ile birlikte olgunlaşan tohumları toplanır, kurutulur, dövülerek kabuğundan çıkarılır ve ayıklanır. Sonra onu diğer olgunlaşan tohumları takip eder. Tohumları 3-5mm uzunluğunda 2-3mm eninde armut şeklinde üzeri tüylü grimsi, kahve renkli veya yeşilimsi kahve renkli, aromalı, hafif tatlı ve özel Anis kokuludur. Kökleri; ince iğ şeklindedir ve gövdesi yukarı doğru yükselirken çatallaşır.

Birleşimi:
Birleşimindeki maddeleri önemine göre şöyle sıralayabiliriz.
a) Eter yağ türevleri %1,5-5 arasında olup bunun %91-96’sını tarans-anethol,%2-3 metilchaviol,%1,5 anisaldehyd %1,5 pseudoisoeugenyl -2-metilbutyrat,%0,7 8-Himachalen,%0,2 cis-anethol ve çok az miktarda ar-curcumen, B-curcumen, p-cymen ve 2-hidroxyanethol-2-metilbutrikasitester. (Bu eterik yağ türevi Japon anasonunda (Yıldız anasonu) bulunmaz ve bu nedenle anason eterik yağ türevlerini birbirinden ayırıcı önemli bir bileşiktir.)
b) Chlorogen asidi (3-caffeoglchina asidi), 4-caffeoylchina asidi, 5-caffeoylchinaasidi, 3-ferulaylchina asidi, 4-feruloylchinaasidi ve 5-ferulaylchina asidi.
c) Sabit yağlar %20-30 arasında ve bunun %65’ini petroselin asidi,%9 oleik asit,%4 linolen asit ve az miktarda doymuş yağlar içerir.
d) Ayrıca %20 protein,%3-5 şeker,%6-7 mineraller, vitaminler ve fenolkarbonik asitler içerir.

Araştırmalar:
Anason yağ (eter yağ) veya anetholla hayvanlar üzerinde araştırma ve tedavi denemeleri yapılmış olup aynı etkilerin insanlar üzerinde de aynı etkiye sahip olduğu tahmin edilmektedir.
1) Body ve ekibi 1954’de kedi ve tavşanlar üzerinde yaptıkları araştır¬ma-larda akciğerdeki balgamı söktüğü tespit edilmiştir. (PG.306)
2) Hausschild ve ekibi 1956’da kobaylar üzerinde yaptığı üzerinde yaptığı araştırmalarda anason eter yağ’nın balgam söktürücü olduğunu tespit etmiştir. (PG.306)
3) Glatzel 1968’de yaptığı araştırmada anason eter yağının safra artırıcı olduğunu tespit etmiştir. (PG.305)

Tesir Şekli:
Balgam attırıcı, göğüs yumuşatıcı, hazmettirici, gaz söktü-rücü, kramp çözücü, iştah açıcı, anti bakteriyel ve süt artırıcı(emzikli annelerde).

Kullanılması:
a) Araştırmalara göre anason yağı (eterik yağ) veya anethol başta bal-gam söktürücü, göğüs yumuşatıcı ve safra artırıcı olarak kullanılabilir.
b) Komisyon E’nin 06.07.1988 tarih ve 122 no’lu monografi bildirisinde başta sindirim ve nefes yolları rahatsızlıkları ve haricen nefes yolları rahatsızlıklarına karşı kullanılır.
c) Aroma terapi, anason yağı başta; öksürük, bronşit, astım, nefes darlığı, şişkinlik, sinirsel mide ağrısı, emzikli annelerde süt yetersizliği, cinsel iktidarsızlık, kalp krampları, diş eti iltihapları, baş dönmesi ve migren’e karşı kullanılır.
d) Halk arasında anason tohumu genellikle şişkinlik, hazımsızlık, kokuş¬ma gibi sindirim rahatsızlıklarına karşı ve eterik yağı nefes yollarını üşütmeye karşı kullanılır.

Açıklama:
Sütü az olan anneler anason çayını içince sütlerini çoğaltır, karnı ağrıyan bebeklere anason çayı içirildiğinde şişkinlik ve karın ağrı¬sını giderir. Ekmek, pasta ve çaya katıldığında kendine has özel bir aro¬ma tadı verir.

Çay:
İki kahve kaşığı anason tohumu demliğe konur. Üzerine 300-400ml kaynar su ilave edilerek 5-10dk demlemeye bırakılır. Daha sonra süzü-lerek içilir.

Çay Harmanları:

Gökçek Böbrek ve Mesane çayı (İdrar yollarını yıkayıcı);
>25 gr Atkuyruğu otu
>25 gr Ardıç kozalağı
>20 gr Ortosifon yaprağı
>10 gr Ayrık kökü
>10 gr Huş yaprağı
>10 gr Anason tohumu

Gökçek Böbrek ve mesane çayı (idrar yollarındaki taş ve kumları yıkayıcı);
>20 gr K.Hindiba ot kökü
>20 gr Ardıç kozalağı
>20 gr Ayrık kökü
>20 gr Kaşık otu
>20 gr Anason tohumu

Gökçek göğüs ve öksürük çay (Kuru öksürük ve nefes yolarını üşütmeye karşı);
>30gr Meyan kökü
>30gr Anason tohumu
>30gr Öksürük ot yaprağı
>10gr Kekik otu

Gökçek Balgam söktürücü çay;
>40 gr Hatmi kökü
>20 gr Meyan kökü
>20 gr Öksürükotu yaprağı
>10 gr Calba çiçeği
>10 gr Anason tohumu

Gökçek Mide ve Bağırsak çayı (şişkinlik, tıkanma ve sinirsel mide ağrısına)
>30 gr Anason tohumu
>30 gr Kimyon tohumu
>30 gr Rezene tohumu
>10 gr Tarçın kabuğu

Gökçek Nefes yolları çayı;
>30 gr Hatmi kökü
>30 gr Meyan kökü
>20 gr Çuha kökü
>20 gr Anason tohumu

Gökçek Şişkinlik çayı;
>20 gr Melek otu kökü
>20 gr Anason tohumu
>20 gr Kimyon tohumu
>20 gr Rezene tohumu
>20 gr Kişniş tohumu

Gökçek Göğüs ve Öksürük çayı
>50 gr Ihlamur çiçeği
>20 gr anason tohumu
>30 gr Kekik otu
>10 gr Ebe gömeci çiçeği

Gökçek Peklik çayı;
>40 gr Sinameki meyvesi
>20 gr Rezene tohumu
>20 gr Anason tohumu
>10 gr Mürver çiçeği
>10 gr Meyan kökü

Aromaterapisi:
Aroma tedavisinde Anason eter yağı kullanılır, Anason eter yağı kısaca Anason yağı diye anılır. Anason tohumlarının su buharı ile damıtılması (destilasyon) ile elde edilen eterik yağdır. Bu yağın kullanım alanları yukarıda belirtilmiştir. Masaj yağına 2-3damla Anason yağı katılır ve yine yemeklere ve pastalara katılan yağlara 2-3damla Anason yağı ilave edilir. Anason yağı esmer veya kahverengimsi, ışık geçirmeyen özel şişelerde ve ağzı kapalı olarak muhafaza edilmelidir. Aksi takdirde kalitesi düşer. Birleşimindeki trans-anethol
a) Cis-anethol veya
b) Anetholepoxid’e dönüşür. Bunlar ise;
1) Anisketon,
2) 4-Methoxypropiophenon,
3) Anisaldehyd dönüşür ve Anisaldehyd’de Anisaside dönüşür. Böylece Anason yağının kalitesi bozulur. Anason yağı Anason tohumuna göre çok etkili olduğundan 2-3 damla kullanılmaktadır.

Yan tesirleri:
Deride alerjiye sebep olabilir.

B) Yıldız (Çin) Anasonu, Chinesische Sternamis, İllicium verum
Yıldız Anasonu Güney Çin, Endonezya ve Filipinlerde yetiştirilen bu bitki 8-15m yüksekliğinde, beyaz gövdeli bir ağaç olup Anason otu ile ilgisi yoktur. Meyveleri kahverengimsi yıldız şeklinde, bu nedenle Yıldız Anason diye anılır. Yıldız Anason eter yağında aynı Anason yağına ben¬zer. Yıldız Anason yağında Anason yağından farklı olarak Foeniculin ve Caryophylenoksid içerir. Anason yağı da Yıldız Anason yağından farklı olarak Metylchavicol ve 2-Hidroxyanethol-2-Methyl-Butrikasitester içerir. Yıldız Anason yağı 23˚’de sıvı, 21˚’de katı iken Anason yağı 15-19˚’de katılaşır.

C) Japon Anasonu, Japanische Anis, İllicium anisatum
Bu türün birleşiminde Anethol yerine Safrol ve zehirli olan Anisatin ve İzoanisatin içerdiğinden kullanılması tehlikelidir.