Şifalı Bitkiler – Çemenotu, Trigonella Foenum Graecum

Diğer Adları:
Çemen otu, Bockshornklee, Trigonella foenum-Graecum
Boy otu
Buy otu
Hulebe
Tunus baklası

Familyası:
Baklagillerden, Schmertterlingsblütter, Fabaceae

Drugları:
Çemen tohumu; Foenugtraeci çemen
Çemen tohumu ve unundan çay, lapa, baharat ev ve natürel ilaçlar ya-pılır.

Giriş:
Çemen otu Baklagillerin bir alt gurubu olan trigenellagillerden olup bu gurubu 60 bitki dahildir, fakat sadece Çemen otu: Trigonella foenum-graecum şifa maksadı ile kullanılır ve bunun haricinde başka tür kullanılmaz. Vatanı doğu Akdeniz ülkeleri olup zamanla Fas’tan Çin’e kadar yayılmış ve en son olarak Amerika’da yetiştirilmeye başlanmıştır. Eski Mısır yazıtlarından (Papürüsler) anlaşıldığına göre çemen tohumu baharat olarak MÖ:2000 yıllarından beri iştah açıcı, kuvvet ve zindelik verici olarak kullanılmıştır. Arapça helbah veya helbak olarak anılan bitki Türkçeye hulebe ve Çinceye Hu lu ba olarak geçmiştir. Almanlar keçiboynuzu yoncası anlamına gelen Bockshornklee diye anarlar. Türkçe boyotu diye anılması ise meyvelerinin uzun boylu olması nedeni ile bu isimle anılır.

Botanik:
Çemen otu 20-60cm boyunda bir yıllık bir kültür bitkisi olup dikine veya nadiren yatay olarak büyür ve az çatallaşır. Yaprakları yonca yaprağı gibi üçlü şeklinde bir arada kısa bir sap üzerindedir. Yaprağı meydana getiren yaprakçıklar 1-3cm uzunluğunda 0,5-2cm eninde, ters yumurta veya ters mızrak şeklinde, yeşil renkli orta yaprak kısa saplı, yan yaprakçıklar Sapsız 1-2cm büyüklüğünde, tacın ortadaki yaprağı, yan kanat taçyaprakları, büyükçe olup taçyaprakları sarmış, beyaz, veya beyaz renkli ve oldukça kısa sapı veya sapsızdır. Kapsülleri 3-12cm uzunluğunda, 0,5-1cm eninde, Osmanlı kılıcını andırır şeklide hafif yay gibi eğik, uca doğru 2-4cm kuş gagası gibi sivrice ve içinde 5-20 adet tohum bulunur. Tohumları 4-6mm uzunluğunda, 2-3mm eninde üzeri hafif pürtüklü, yumurta veya kare ve yahut ta dört köşeli şeklinde, sarımsı esmer veya kırmızımsı esmer renktedir.

Yetiştirilmesi:
Vatanı Türkiye olan bitkinin Türkiye’de yetişmemesi tabi ki doğal değildir, bitki Türkiye’nin hemen her yöresinde rahatlık yetişir.

Hasat zamanı:
Çemen kapçıkları Ağustos ve Eylül aylarında sırası ile olgunlaşanları toplanır, kurutulur ve dövülerek tohumları çıkarılır ve to-humları kurutulur. Kurutulan tohumları ya bu şekli ile kullanılmak için muhafaza edilerek veya öğütülerek unu (tozu) elde edilir.

Birleşimi:
Çemen tohumunun birleşimindeki maddeleri önemine göre şöyle sıralayabiliriz;
a) Saponinler% 2-3 arasında olup bu saponinler serbest olarak bulunmazlar. Bunlar furostanolglikozitlerin hidrolizi (Suda çözülmesi) ile C-26’ dahi çözülme sonucu furostanolglikozitler spirostanolglikozitler’e dönüşür.
1) Furostanolglikozitler; Trigofoenosid A, B, C, D, E, F ve G ve de Foenugraecin içerir.
2) Spirostanolglikozitler;%40 diosgenin, %15-17 Yamogenin, %10-14 Gitogenin,, %8-12 Tigogenin, %6-10 Neotigogenin, %5-8 Neogitogenin ve %4-6 Yuccagenin içerir. Diosgenin’in açık formülü yams köküne bak.
b) %25-40 arasında müsilaj içerir ve bu hidroliz (suda çözülür) edilince D-mannozlar, O-galaktozlar ve çok az miktarda D-xylozlar içerir.
c) %7-8 arasında yağ asitleri içerir ve bunun büyük kısmı doymamış yağ asitleri içerir. Yağasitleri; Oleikasit ve Lindasitten oluşur.
d) Proteinler ve aminoasitler %20-30 arasında olup en önemli Aminoasitler; Cystein, Methionin, Lysin ve Tryptophan’dan oluşur.
e) Flavonitler; Orientin, Izoorientin, Izovitexin, Saponaretin, Vicenin-1 ve Vitexin-2 en önemlileridir.
f) Alkaloitler %0,5 arasında olup en önemlisi Trigonellin’dir(N-Metil-betain Nikotinasidi)
g) Birleşiminde %0,01 oranında Eterik yağ içerir ve 50 çeşit madde içerdiği tespit edilmiştir.
h) Birleşimindeki minerallerden en önemlisi selen olup takriben 100g’da 60-70 mikrogram olup en iddialı orandır. Almanya selen minerali bakımından en az olan bir ülke olup, bu ihtiyacı karşılamak için birleşiminde 20-50 mikrogram bulunur.

Araştırmalar:

1) Şeker hastalığı (Diabetiker) olan 17 Hasta üzerinde Z. Madar, R. Adef, S.Samish ve J. Arad 1988’de 4-7 gün süren Tedavi denemesinde Hastalara günde 3 defa Yemek sırasında 15g Çemen unu verilmiştir. Bu Tedavi süresinde hastaların Kanındaki şeker oranını %25 oranında düşmüştür. (H.H.B.VI 1001)
2) R.D. Sharma, T.C. Raghuram ve ekipleri 1990 yılında diabet (şeker hastası) olan 15 Hasta üzerinde 2 defa 50g çemen unu 10 gün süre vermişler ve kandaki şekerin %20 oranında düştüğünü tespit etmiş-lerdir. (HHB. VI. 1001)
3) R.D.Sharma, T.C.Raghuram ve ekibi 1991’de 10 diyabet hastası (şeker hastaları) üzerinde tedavi denemeleri yapılmış ve bu deneyde kolesterolün %25 ve Trigliseridin %32 oranında düştüğü görülmüştür. (H.H.B.VI.1001)
4) Doktor muayenesi ve kan testi sonucu kanımda demir ve hemoglobin yetersizliği olduğunu Dr.E.A. söyledi. Bunun üzerine Çörek, Çemen ve Limonlu çay içtim. Limonsuz ve sirkesiz Çemen çayı içildiğinde Çemenin midede toplanıp topaç gibi olduğunu ve kusmaya sebep olduğunu gördüm. (04/04/2003) Bu nedenle Çemen tozundan yapılan çay mutlaka limonlu veya sirkeli içilmelidir.

Tesir şekli:
Antidiyabetik (kandaki şekeri düşürücü), kandaki kolesterol ve trigliseridi düşürücü, yağ metabolizmasını sağlayıcı, iştah açıcı, sindirim kolaylaştırıcı, hafif müshil yapıcı, balgam söktürücü, göğsü yumuşatıcı, iltihapları önleyici, vücuda zindelik kazandırıcı, kadınlarda süt arttırıcı ve erkeklerde cinsel gücü kuvvetlendiricidir.

Kullanılması:
a) Araştırmalara göre başta şeker hastalığı, lipid, kolesterol, trigliserid, kansızlığa karşı ve kandaki oksijen ve akyuvarları arttırıcı olarak, dermansızlık ve de pankreas zafiyetine karşı kullanılır.
b) Komisyon E’nin 22a nolu ve 01/02/1990 tarihli Monografi bildirisine göre başta dahilen iştahsızlık ve haricen iltihaplı yaralara karşı kullanılır.
c) Halk arasında; İltihaplı müzmin yaralara, şeker hastalığı, kolesterol, lipit, trigliserit, kansızlık, iştahsızlık, unutkanlık, dalak rahatsızlığı, üşütme, öksürük, nevralji, siyatik, eklem iltihaplanması, dermansızlık ve zayıflığa karşı ve de erkeklerde cinsel gücü ve de kadınlarda sütü arttırıcıdır. Ayrıca el ve ayak terlemesi, ağız kokusu (gargara yapılır), verem, yaşlanma zafiyeti, kemik erimesi, kemik iliklerinin iltihaplan-ması, göğüs anormalliği, saç dökülmesi (Almanya gibi soğuk ülkelerde kadınların göğsü pek gelişmez) lenf bezi şişmesi gibi rahatsızlıklarda kullanılır.

Açıklamalar:
1) Çemen tohumu ve unu ile önce fare, kobay, köpek gibi hayvanlar sonrada insanlar üzerinde tedavi denemeleri yapılmıştır. Bu araştırmalardan birinde Çemen tohumunun alyuvarları artırdığı ve oksijen oranını artırdığı ispatlanmıştır. İngiltere’de 34000 doktorun sigara içenler üzerinde yaptığı araştırmada 35 yıl sigara içenlerin yarıdan çoğunun 70 yaşına varmadan öldükleri görülmüştür. Çünkü karbonmonoksit 300 defa daha büyük bir güçle alyuvarlardaki hemoglobinlere (oksijen taşıyıcıları) yapışır ve böylece oksijeni dışlarlar. Buna göre sigara içenlerin kanında içtiği sigaranın oranı göre oksijen oranı düşer. Bu da kişide çeşitli hastalıkların ortaya çıkmasına neden olur. İşte Çemen tohumu alyuvar oranını artırır ve böylece oksijen oranı da artar ve hücrelerin beslenmesini de sağlar. İkinci önemli bir özelliği ise vücudun kendi kortizon hormonunun salgılanarak kana geçmesini sağlar ve bu da iltihapları önler ve ağrıları dindirir. Bu kortizon vücudun kendi hormonu olduğundan herhangi bir yan tesiri de yoktur. (Nhp.1.93103)
2) Çemen tohumunun ekstresi ve çorbası, zayıf, cılız, sıska, cansız diye adlandırılan çocuklar için en ideal ilaç (Çemen çorbası) olduğu gibi kendini halsiz, dermansız ve yorgun hisseden yetişkinler için de iyi bir ilaçtır. Bir an şöyle tarihe bir bakacak olursak atalarımızın Doğu’da Çin Seddi, Batı’da Viyana, Kuzey’de Buz denizi, Güney’de Orta Afrika, Güneydoğu’da Hindistan içlerine kadar binlerce akınlar düzenleyerek buralarda kurdukları binlerce beylik, yüzlerce devlet ve 16 imparatorluk kurmuşlardır. Nedir bu insanların ana besin maddesi diye baktığımızda karşımıza Çemenli pastırma çıkmaktadır. Pastırma deyince Çemensiz pastırma olması asla mümkün olmayan bir şeydir. Oysa diğer ülkelerde pastırma başka metotlarla iste (bacadan çıkan is) veya fırında kurutulmaktadır. Bizde de pastırma çemensiz yapılsa idi o zaman insanlarımızın kanındaki lipit, kolesterol, trigliserit ve şeker oranı yükselecek yani damarlar sertleşecek, yağlanacak ve beyinden ayak parmaklarına kadar kan akışı azalacak ve hastalanacaklardır. Hastalıklı bir insanda bir ömür at üstünde (akıncılar, sipahiler…) akınlara katılamayacaklarından bu savaşları yapmaları da mümkün olmayacaktır. Çemen kan yapıcı, erkeklerde cinsel gücü arttırıcı ve kadınlarda süt yapıcı olması gibi özellikleri ile de çok ideal bir Türk besin maddesidir. Peygamber Efendimiz (s.a.v) “Çemen ile şifa arayınız” buyurmuşlar ve O’nun ümmeti olmaktan şeref duyanlar buna uymuşlar ve tarihte büyük neticeler elde etmişlerdir. Doğrusu Avrupalı ilim adamları Çemenin bu özelliklerini keşfetmemiş olsalardı bende Çemen yemezdim ve itibar etmezdim. Ama İslam’ın yüce Peygamberi (s.a.v) sağlıklı yaşamak için zamanında her şeyi söylemiş. O’nun gibi yaşamaya çalışanlar (haftada 3-4 gün oruç, az yemek, çok çiğnemek, hayvansal mamülleri özellikle eti az yemek) hiçbir zaman hüsrana uğramamışlar ve sürekli muzaffer olmuşlardır.

Çayı:
İki yemek kaşığı Çemen tohumu demliğe konur ve üzerine 800-1000 ml kaynar su ilave edilir ve gün boyu içilir. Çemen çayının hemen bozulması veya top gibi bir yuvarlak olmasına karşı limon suyu veya sirke (3-4 yemek kaşığı) katılmalıdır. Aksi halde çay top gibi yoğunlaşır ve mide rahatsızlığı ve kusmaya neden olabilir.

Çemen çorbası:
Şeker hastalarının günde 3 defa yemek veya kahvaltı esnasında 40-50 gr çemen çorbası limon veya sirke ile içmesi ve buna 3-4 hafta devam etmesi gerekir. Çemen lapası hazırlamak içinse 20-30 gr Çemen unu 150-200 ml sıcak su ile 5-10 dk kaynatıldıktan sonra bir parça keten bezin üstüne yayılır ve çıban veya iltihaplı yaralar hatta ülserli yaraların üstüne konur ve bu sarılarak bir gün beklenir ve bir gün sonra yenilenir.

Baharatı:
Çemen tohumu öğütülerek un haline getirilir ve bu undan az miktarda yemek ve çorbalara katılır. Marmara bölgesinde Çemen tohumu çıkarıldıktan sonra geri kalan kapçık kısmı da kurutulur ve öğütülerek toz haline getirilir ve yemeklere katılır. Bu bölgede kapçık tozuna Poy denir.

Çemen merhemi:
İyileşmeyen müzmin yaralar için 1 kahve kaşığı Çemen unu, 1 kahve kaşığı bal ve ½ yemek kaşığı arnika merhemi karıştırıldıktan sonra bir parça keten bez üzerine konur ve yaranın üzerine örtülür. Bunun üzerine de plastik folyo sarılır ve onun üzerine de sargı sarılır ve bu her gün yenilenir. Çemen merhemi 3 günden fazla kullanılmaz ve sargılar 3-6 saatten fazla kalmaz. Çemen merheminden sonra karakafes merhemi kullanmak uygun olur.

Çemen kudret macunu:
Halsizlik, dermansızlık ve yaşlılık zafiyetine karşı 20 gr (iki kahve kaşığı) Çemen unu, 10 gr tereyağı (1 kahve kaşığı) ve 10 gr bal (1 kahve kaşığı) karıştırılarak macun haline getirilir, üç porsiyona ayrılır ve sabah-öğle-akşam yenir.

Masaj yağı:
İki yemek kaşığı, iki yemek kaşığı zeytinyağı (Mısır yağı veya Ayçiçeği yağı) ile karıştırılarak saç dibine iyice sürülür ve ovalandıktan sonra 1-2 saat tesir etmesi için beklenir. Masaj yağının akmaması için saçlar bir folyo ile örtülür ve üzerine bez sarılır. Bu sürenin sonunda saçlar bitki özlü şampuanla veya bitki özlü sabunla yıkanır.

Yüz maskesi:
Çemen unu, Gülsuyu ve az miktarda süzme bal ile krem yapılır ve yüze incecik sürülür. Gündüz 2-3 saat veya gece boyu böyle kalır ve sonra yıkanırsa yüzü temizler.

Saç bakımı:
Çemen unu veya tohumundan 10-20 gr kaynatıldıktan sonra soğumaya bırakılır ve sonra saç dipleri bununla ovalanır ve de 30-45 dk sonra yıkanır.

El ve ayak banyosu:
El ve ayak terlemesine karşı 30-50 gr Çemen unu 5-10 saat 500-1000 ml soğuk suda bekletildikten sonra kaynatılır ve ılıdıktan sonra önce el sonra ayak banyoları yapılır.

Çay Harmanları;

Gökçek Kemik çayı;
>20 gr Isırgan otu ve kökü
>20 gr Atkuyruğu otu
>20 gr Civanperçemi otu
>20 gr K.hindiba kökü
>10 gr Ayrık kökü
>10 gr Çemen tohumu

Gökçek Diyabet çayı
>30 gr Y. Mersin yaprağı
>20 gr Mübarek otu
>10 gr Pelin otu
>10 gr Kantaron otu
>10 gr K.hindiba kökü
>10 gr Böğürtlen yaprağı
>10 gr Çemen tohumu

Gökçek Öksürük ve bronşit çayı:
>20 gr Meyan kökü
>20 gr Hatmi kökü
>20 gr Sinirli ot
>10 gr Kekik otu
>10 gr Ebemgömeç çiçeği
>10 gr Calba çiçeği
>10 gr Çemen tohumu

H.Ş) Peygamber Efendimiz (s.a.v) Çemen tohumu için “Çemen ile şifa arayın”” buyurmuşlardır. Peygamber Efendimiz (s.a.v) hasta olan Said bin Ebi Vakkas’ı (r.a) ziyarete gider ve ona doktor çağırılmasını söyler. Doktor Haris bin Kelde onu muayene edip “durumu fena değil, ona ferika ilacı (çemen unu ile hurmanın pişirilmesi ile elde edilen yemek) hazırlayıp çorba gibi bunu içirin” der. Onlarda öyle yaparlar ve hasta iyi olur. (Zad’ul-Mead IV.1925)

Yan tesirleri:
Çemen merhemini 3 günden fazla ve günde 3-5 saatten fala kullanmamak gerekir. Şayet iltihapları çıkardı ise o zaman bırak-malıdır. Aksi halde alerjiye sebep olabilir. Un ve tohumunun bilinen bir yan tesiri yoktur. Eğer çemen çorbası ve çayı limon ve sirke ile içilmezse aksi halde çemen çorbası veya çayı yoğunlaşarak top gibi bir lop oluşur ve bu da mide rahatsızlıkları ve kusmaya neden olabilir.