Şifalı Bitkiler – Eğri, Acorus calamus L.

Diğer Adları:
Eğri Kalmus Acorus calamus L.
Kazip eğri
Yalancı süzen
Mide kökü
Azak eğeri
Hazan bel
Hazan bal

Familyası:
Yılanyastığıgillerden, Aronstabgewâchse, Araceae

Drugları:
Eğri kökü; Calami rhizom
Eğri yağı; Calami aetheroleum
Eğri tentürü; Acoros Calamus
Eğri kökü çay, tentür ve natürel ilaç yapımında kullanılır.

Giriş:
Eğri Yılanyastığıgillerin alt grubu olan Calamusgillerden olup 3 önemli alt türü vardır. Bunlar; Asya Eğrisi; A.C.var.Anustatus BEES. (A.C.var.verus), Amerika Eğrisi; A.C.var.Amerikanus WULFF. Ve Türk Eğrisi; A.C.var.Calmus’u (A.C.var.vulgaris) sayabiliriz. Bunlardan Asya eğrisi Tetraploid, Türk eğrisi Triploid ve Amerikan eğrisi Diploid tipleri olup birbirinden ayrı kimyasal ırklardır. Osmanlılar zamanında 1550 yılında Anadolu’dan Avrupa’ya götürülmüş ve buralarda yetiştirilmeye başlanmıştır. Zamanında Altınordu Türk devletine ait olan şimdiki Rus topraklarında Tatarlar yerleştikleri yerlere Eğriyi de götürerek oralarda kültür bitkisi olarak yetiştirmişlerdir. Çünkü bitkinin suyu temizlediğine inanmışlardır. Bu nedenle bitkiye Azak Eğri de denir. Vatanı Hindistan, Tayland ve Çin gibi tropik ülkeler olup onlardan İranlılara, onlardan da Türklerden Avrupa’ya yayılmıştır. Eskiden başta mide ve bağırsak ra-hatsızlıklarına karşı kullanılmıştır.

Botanik:
Eğri 40-130cm boyunda olup dikine yükselen eskrimci kılıcına benzeyen yapraklardan meydana gelir. Yaprakları ince uzun, kenarları hafif dalgalı ve yeşil şekildedir. Çiçekleri yapraklarının ortasının alt kıs-mında mısır koçanı şeklinde olup bu koçanın üzerinde 500-1000adet sarımsı yeşil renkli çiçeklerle donanmıştır. Avrupa ve Türkiye’de çiçekleri olgunlaşıp meyve vermeden solar. Bu nedenle ılıman ülkelerde kökle-rinden kesilen bir parça 15-20cm derinliğe dikilerek çoğalması sağlanır. Ancak Hindistan, Tayland, Endonezya ve Malezya gibi ülkelerde çiçekleri olgunlaşarak meyveye dönüşür. Kökleri 1-3cm çapında bir kalınlığa sahip olup 50-100cm boyunda olabilir ve oldukça sık saçak kökle çevresine tutunarak üst kısmında çokça yaprak çıkar.

Yetiştirilmesi:
Köklerinden kesilen küçük parçalar 15-20cm derinliğe 30-50cm aralıklarla su kenarlarına (durgun veya yavaş akan su) göl veya gölet kenarlarına ekilir.

Hasat zamanı:
1m’yi bulan kökleri Nisan’da veya Eylül-Ekim aylarında sökülerek yıkanır. Üzerindeki kabuklar soyulur ve ortadan yarıldıktan sonra 15-20cm uzunluğundaki parçalara ayrılır. Gölgede, kuru ve havalı bir yerde kurutulur. Eğri kökleri sarımsı veya pembemsi beyaz renkte ise kaliteli ve kahverengimsi ise kalitesiz demektir.

Birleşimi:
Eğri kökünün birleşimindeki maddeleri önemine göre şöyle sıralayanbiliriz;
a) Eter yağı türevleri %1,5-3,5 arasında olup bu da İzoasaron (=β-Asaron=cis-Asaron), α-Asoron, γ-Asaron ve Monoterpenlerden; Myrcen ve Kafur, Sesquiterpenlerden; Shyobunon, Episyhobunon, Acoron, Acoragermacron, Curcumen, Cadinen, ℓ-Camphen, Calamen, Humulen ve Guajen içerir. Amerika Eğrisi ve Türk Eğrisi %1,5-3,5 Eterik yağ türevleri içerirken Asya Eğrisinde bu oran %7-9’u bulabilir. Amerikan Eğrisinin Eter yağı, İzoasaron içermezken, Türk Eğrisi %13 oranında İzoasaron (β-Asaron) Asya Eğrisinin Eterik yağı %80 oranında İzoasaron’dan oluşur.
b) Acı maddelerden; Acaron, Neoacaron ve Kryptoacaron içerir.
c) Ayrıca Müsilajlar %25-40, Nişasta, Protein, Vitaminler, Mineraller, Palmitin asit, Asetik asit, Zamk ve Reçine içerir.

Araştırmalar:
1) Japon ilim adamlarından Fujita ve ekibi kemeler üzerinde yaptıkları araştırmalarda Eğri kökünün kanserojen (kansere sebep olan) etkiye sahip olduğunu tespit etmişler. Bunun doğruluğunu kontrol etmek için H.Wagner ve ekibi yaptıkları araştırmalarda aynı sonucu elde etmişlerdir. Kemeler üzerinde yapılan araştırmalar toplam 60 hafta sürmüş. Amerika Eğrisi β-Asoron içermediğinden kullanılmasında herhangi bir mahzur yoktur. (LP.83)
2) Dr.B.Jürgens kan kanseri olan hastalarını Eğri kökü ile tedavi ettiğini beyan etmiştir. (Hausrezepte der Naturheilkunde)
3) Hekim Susanne Köhler Eğri kökü ile bağırsak kanseri olan hastalarını iyileştirdiğini belirtmektedir. (Şifalı otlarla tedaviler)
4) Maria Treben Allah’ın bahçesindeki Şifalı Bitkiler (Heilkrâuter aus dem Garten Gottes) adlı kitabında Eğrinin başta kan kanseri (lösemi) ve akciğer kanserine karşı etkili olduğunu iddia etmiştir.

Tesir şekli:
İştah açıcı, mide asidini düzenleyici, mide ve bağırsakları kuv¬vetlendirici, şişkinliği giderici, safra artırıcı, ağrıları dindirici, haşereleri öldürücü ve krampları çözücüdür.

Kullanılması:
a) Üniversite kliniklerinde yeterinde araştırma aypılmamıştır.
b) Halk arasında Eğri kökü mide asidini düzenleyici yani mide asidi fazlalığını (Hiperasidite) azaltır ve mide asit yetmezliğini (Hipoasidite) normal seviyeye yükseltir. Ayrıca sindirim bozukluklarından mide üşüt¬mesi, mide krampları, mide ülseri, gastrit, bağırsak üşütmesi, ba-ğırsak krampları, bağırsak zafiyeti, şişkinlik, kabızlık ve kramplara karşı kullanılır.

Açıklama:
Eğri kökünün kanserojen olduğuna dair yapılan araştırmaları yeterli saymak mümkün değildir. Çünkü bu araştırmalar kemeler (lağım faresi) üzerinde yapılmış olup insanlar üzerinde nasıl bir etkiye sahip olduğu bilinmemektedir. Dr.B.Jürgens kan kanserine (lösemi) etkili bir şekilde kullandığını beyan ederken Susanne Köhler bağırsak kanserini iyileştirdiğini bildirmektedir. Ayrıca bu bitki en az 2000 yıldır dünyanın birçok ülkesinde başta sindirim rahatsızlıklarına karşı kullanılmış ve herhangi bir yan tesir görülmemiştir. Mesela Sofur meyvesi insanlar için öldürücü derecede zehirli iken kuşlar bu bitki ile beslendikleri halde hiç bir şey olmaz. İkinci bir husus ise Eğri kökünün İnfus veya dekoktunun farklı şekilde etki etmeleridir. Çünkü haşlama ile deme eter yağı, acı maddeler geçer. Dekokta ise demde daha çok müsilaj bulunur ve eterik yağ olmaz. Infus çayı mide asidi yetersizliği (Hipoasidite) ve gastrite karşı, dekoktu ise mide asidi fazlalığı (Hiperasidite) ve gastrite kaşı kullanılır.

Çayı:
İnce kıyılmış iki kahve kaşığı Eğri kökü demliğe konur ve üzerine 300-400ml kaynar su ilave edilir ve böylece haşlanır (Infus) ve de 5-10dk demlenmeye bırakıldıktan sonra süzülerek içilir. İkinci bir metot ise iki kahve kaşığı Eğri otu demliğe konur ve üzerine 300-400ml soğuk su ilave edildikten sonra kaynatılır ve 10-15dk demlenmeye bırakıldıktan sonra süzülerek içilir. Burada Infus çayı hipoasiditeye karşı, dekokt çayı ise hiperasiditeye karşı etkilidir.

Gökçek Gastrit çay;
>20 gr Eğri kökü
>20 gr Meyan kökü
>20 gr Lavanta çiçeği
>20 gr Papatya çiçeği
>10 gr Rezene tohumu
>10 gr Mübarek otu

Gökçek Ülser çay;
>20 gr Eğri kökü
>20 gr Meyan kökü
>20 gr Kaz otu
>20 gr kılıç otu
>10 gr Papatya çiçeği
>10 gr Mübarek otu

Gökçek Gökçek iştahsızlık ve sindirim çayı;
>30 gr Eğri kökü
>30 gr Nane yaprağı
>20 gr Kedi otu kökü
>20 gr Çentiyan kökü

Gökçek Hipoasidite çayı
>20 gr Çentiyan kökü
>20 gr Eğri kökü
>20 gr Pelin otu
>20 gr Civanperçemi otu
>20 gr Kantaron otu

Gökçek Hiperasidite çayı
>20 gr Eğri kökü
>20 gr Oğul otu
>20 gr Nane yaprağı
>20 gr Adaçayı yaprağı
>20 gr Kedi otu kökü

Gökçek İştahsızlık çay (tıkanma, şişkinlik, hipoasidite ve iştahsızlık);
>20 gr Pelin otu
>20 gr Mübarek otu
>20 gr Eğri kökü
>10 gr Tarçın kabuğu
>10 gr Turunç kabuğu
>10 gr Nane yaprağı
>10 gr Acı yonca yaprağı

Gökçek mide ve bağırsak çayı (tıkanma, şişkinlik, iştahsızlık ve kramplı mide-bağırsak rahatsızlıklarına karşı);
>30 gr Kimyon tohumu
>25 gr Papatya çiçeği
>20 gr Nane yaprağı
>15 gr Eğri kökü
>10 gr Kedi otu kökü

Gökçek Mide çayı (tıkanma, şişkinlik, hipoasidite ve iştahsızlık);
>30 gr Çentiyan kökü
>30 gr Civanperçemi otu
>20 gr Kantaron otu
>20 gr Pelin otu

Gökçek iştah açıcı çay;
>20 gr Pelin otu
>20 gr Kantaron otu
>20 gr Turunç kabuğu
>20 gr Çenytiyan kökü
>10 gr Acı yonca yaprağı
>10 gr Tarçın kabuğu

Gökçek mide ve bağırsak çayı (tıkanma, şişkinlik, iştahsızlık, kramplı mide ve bağırsak rahatsız.);
>25 gr Eğri kökü
>25 gr Kimyon tohumu
>25 gr Papatya çiçeği
>25 gr Nane yaprağı

Banyosu:
Eğri kökünden 50-100gr iyice kaynatıldıktan sonra demi içi sıcak su ile dolu olan küvete boşaltılır ve karıştırılır. Bu banyo suyu ile 15-20dk banyo yaptıktan sonra 20-30dk dinlenilir.

Aroma tedavisinde:
Eğri kökleri su buharı ile damıtıldıktan sonra elde edilen eter yağı (uçucu yağ=esans) Aroma tedavisinde kullanılır. Eğri eter yağı alçak tansiyon, üşütme, halsizlik, dermansızlık, kan dolaşımı zafiyeti, iştahsızlık, sinirsel kalp rahtsızlıkları, mide ve bağırsak zafiyetine karşı kullanılır. Eğri esansından 2-3damla bir parça ekmeğe veya bir kesme şekere damlatılarak alınır. Banyo yaparken 10-15damla küvetteki suya ilave edilir ve banyo yapılır.

Homeopati’de:
Eğri kökü Nisan’da veya Eylül-Ekim aylarında söküldük-ten sonra iyice yıkanır, kabukları soyulur ve 20gr ince kıyıldıktan sonra bir şişeye konur. Üzerine 80ml %70’lik alkol ilave edilir ve iki günde bir çalkalanır. Bu şişe güneş ışığından uzakta 4-6hafta muhafaza edildikten sonra süzülerek Homeopati’de <<Acoros kalamus>> ismi ile anılan tentür elde edilir. Bu tentürden günde 3-5defa 10-15damla 4-6hafta süre ile alınır.

Yan tesirleri:
Yukarıdaki araştırmalarda da konuya değindiğimiz gibi her şeye rağmen Asya Eğrisi asla kullanılmamalıdır. Türk Eğrisi 3 aydan fazla kullanılmamalıdır. Amerikan Eğrisinin kullanılmasında herhangi bir mahsur yoktur ve bu bitkinin Türkiye’ye getirilip yetiştirilmesi.