Şifalı Bitkiler – Gazelotu, Dictamnus albus

Diğer Adları:
Gazel otu, Diptam, Dictamnus albus L.
Girit otu Syn: Dictamnus fraxinella PERS.
Ateş otu Fraxinella olictamnus MOENCH
Yanıcı ot

Familyası:
Sedefotugillerden, Rautengewaechse, Rutaceae

Drugları:
Gazel otu. Dictamni folium
Gazel kökü: Dictamni radix
Gazel otunun genellikle yaprakları ve kökü natürel ilaç ve tentür yapımın-da kullanılır. Çayı ise nadiren içilir.

Botanik:
Gazel otu başta güney ve güneydoğu Avrupa ile Ortadoğu, Türkiye, Türkistan ve Kafkaslarda yetişir. Gazel otu genellikle çalılıklarda, ormanların seyrek olduğu yerlerde ve bahçelerde yetişir. Kökleri 20-40cm uzunluğunda kurşun kalem veya serçe parmak kalınlığında, gevrek, sulu ve grimsi beyaz ile esmerimsi beyaz renktedir. Gövdesi 40-120cm boyunda, genellikle çatallaşmayan dikine yükselen bir gövdeye sahiptir. Yaprakları 3-5 çift uçta bir tek yapraktan meydana gelen kanat yapraklar olup, her biri eliptik, oval veya geniş mızrak şeklinde, kenarları kertikli, derimsi sertlikte, üst kısmı koyu yeşil, alt kısmı açık yeşil ve yağ kabarcıkları nedeniyle noktalıymış gibi görünür. Çiçeklerinin beş adet kupa yaprakları mevcut olup bunlar 0,5cm boyunda ve mızrak şeklindedir. Taç yaprakları da beş adet olup dördü yukarı doğru kalkık biri ise aşağı doğrudur ve pembe ile kan kırmızı renklerde olabilir ve de üzeri çizgi çizgidir. Taç yaprakları 2-2,5cm büyüklüğünde, mızrak şeklinde baş tarafında iğne gibi kısa bir sap mevcuttur. Çiçeğin göbeğinde 8-10adet döllenme tozcuğu bulunur ve bunlar 3-3,5cm uzunluğunda ip şeklinde saplara sahiptir. Meyveleri beş parça olup her parça armut görünümünde ve topluca geriden bakınca yıldız görüntüsü verir. Her kapsül 0,8-1,2cm büyüklüğünde olup çatlayınca içinden 0,4-0,5cm büyüklüğünde siyah renkli tohumlar çıkar.

Hasat zamanı:
Yaprakları Mayıs’tan Ağustos’a kadar toplanır, kurutulur veya tazesinin tentürü hazırlanır. Kökleri ise Ağustos’tan Ekime kadar sökülerek yıkanır ve kurutulur, şayet tentürü yapılacak ise taze olarak işlenir. Malesef şifalı bitkiler toplama, kurutma, paketleme ve depolama işlemleri sırasında çok yanlışlar yapılmaktadır. Bitkinin şifalı kısmı yaprak veya çiçekleri ise asla Güneş altında kurutulmaz ve mutlaka gölgede kurutulmalıdır. Ayrıca örneğin bitki 5 günde kurudu ise, 2 gün daha kurumada bırakmak mahzurludur, çünkü birleşimindeki eterik yağları kaybettiğinden kalitesi düşer. Sadece bitki kökleri Güneş’te kurutulur ve kurur kurumaz hemen paketlenip depolanması gerekir. Şifalı bitkilerin Aktarlar’da açıkta satılması kalitesini kısa sürede düşürür ve etkisini oldukca azaltır.

Birleşimi:
Birleşimindeki maddeleri önemine göre şöyle sıralayabiliriz;
a) Köklerindeki en önemli madde Furochinolin-Alkaloit türevleri olup bunlardan bazıları %0,05 Dictamnin, %0,003 γ-Fagarin, %0,002 Shimnmianin, Robutsin, Dubintolin ve İsodictamnin’i sayabiliriz.
b) Eter yağı türevlerinin %25-40’ını Fraxinellon türevleri oluşturur. Bunlardan bazıları; %3 oranında İzofraxinellon, %1,2 oranında Fraxinoller, Thymolmetileter, α-Terpineol, β-Pinen içerir.
c) Limonoit türevlerinden; Limonin, Obacunon ve Dictamdiol içerir.

Yapraklarındaki maddeleri ise önem sırasına göre şöyledir;
a) Furochinolin-Alkaloit türevlerinden; Dictamnin, Skimmianin, γ-Fagarin, Evoxin ve Dubinidin içerir.
b) Flavon-ve Flavonol türevlerinden; Rutin, İsoquercitrin, Muricetin-3-Rhamnoglikozit, Diosmin, Kâmpferol ve Luteolin türevleri içerir.
c) Furanocumarin türevlerinden;Psoralen,Bergapten,Xanthotoxin,Scopo letin ve Esculetin içerir.
d) Limonoittürevlerinden; Limonin, Obacunon, Rutaevin ve az miktarda Fraxinellon içerir.
e) Eteryağtürevlerinden;Myrcen,Estragol,1.8-cineol P-Cymen ve Ocimen içerir.

Tesir şekli:
idrar söktürücü ve krampları çözücü özelliklere sahiptir.

Kullanılması:
Üniversite kliniklerinde tedavi denemeleri ve araştırmalar yapılmamıştır. Bu nedenle bugünkü bilgilere göre 2. sınıf bir şifalı bitkidir. Gazel otu yerine göre daha etkili olan başka bitkiler kullanılmalıdır. Örneğin hazımsızlığa karşı Zerdeçal, Pelin otu, Haronga, Kekik, Keten, Gökçek İksiri veya Çörek otu etkilidir. Gazel otu kökü eskiden halk arasında mide za-fiyeti, hazımsızlık, şişkinlik ve bağırsak kurtlarına karşı kullanılır. Yaprakları da aynı maksatla kullanılır.

Çay:
Gazel otu kök ve yapraklarından nadiren çay yapılır, zira yaprak-larına dokununca kaşıntı yapar.

Yan tesirleri:
Yaprakları eldivensiz toplandığında deride ekzema şeklinde alerjik deri hastalığına neden olur. Gazel otu yerine yan tesiri olmayan ve daha etkili olan bitkiler kullanılabilir. Mübarekotu, devedikeni otu ve çörek’i sayabiliriz. Teknoloji ilerledikçe belki ilerde bileşimindeki maddelerden daha iyi bir şekilde istifade edilebilir