Şifalı Bitkiler – İzlanda Dikeni, Cetraria İslandica L.

Diğer Adları:
İzlanda Likeni, Islandische Moos, Cetraria İslandica L.
İzlanda yoğsunu
Taş yoğsunu

Familyası:
Likengillerden, Flechten, Parmekliaceae (Lichenes)

Drugları:
İzlanda Likeni; Lichen islandicus
İzlanda likeninin tamamı çay, tentür ve natürel ilaç yapımında kullanılır.

Giriş:
Yapılan araştırmalara göre takriben 50 adet türü mevcuttur. Bun-lardan sadece iki tür İzlanda Likeni adı altında kullanılır. Küçük İzlanda likeni; Cetrararia ericetorum OPIZ ve Büyük İzlanda likeni; Cetrararia islandica diye anılırlar. İzlanda likeni eski Çinliler, eski Mısırlılar zama-nından beri kullanılmaktadır. Yanlışlıkla bu bitki yosun diye anılmaktadır oysa bu bitki Likengiller ailesindendir.

Botanik:
İzlanda likeninin yapraklara benzeyen ve gelişi güzel bir şe¬kilde olan Thallus diye anılan sürgünleri vardır. Yanlışlıkla Taş yoğsunu diye de anılan bu Liken bir mantar türü ile birlikte tek hücreli Likenin birlikte yaşaması sonucu zamanla ortaya çıkmış bir başka türdür. Boyu 5-15cm, kalınlığı 5-20mm, parçalı yaprağa benzer şekilde gelişen, üst tarafı zeytin yeşili, kahverengimsi veya yeşilimsi esmer renklerde olabilir. Kenarları dantel şeklinde, geriye doğru hafif dönük bir Taş yoğ¬sunu türüdür. İzlanda Likeni diye anılsa da genellikle İskandinavya ülkeleri, Balkanlar, Doğu Avrupa ülkeleri, Kafkaslar, Sibirya, Kuzey Ame¬rika ve Türkiye’nin yüksek dağlarında yabani olarak kendiliğinden yetişir.

Hasat zamanı:
Hemen her mevsim toplamak mümkün ise de, Nisan-Kasım ayları aylarında toplanması daha uygundur çünkü bu aylarda daha canlıdır. Toplanan Taş yoğsunlar gölgede veya güneşli bir yerde kurutul-duktan sonra kaldırılır. Şayet tentürü yapılacak ise diğer tentürlerde olduğu gibi tazesi değil kurutulmuş Thallus’ları (sürgün şeklindeki yapraklar) kullanılır.

Birleşimi:
İzlanda Likeninin birleşimindeki maddeleri önemine göre şöyle sıralayabiliriz;
a) Polisakkaridler takriben %45-55 arasında olup en önemli alt türleri; Lichenin ve Izolichenin’dir. Lichenin takriben 60-200 glikozdan meydana gelir ve bunlar Tri veya Tetrasakkaritten oluşur ve ikili veya üçlü şekilde ve de (1,3) ve (1,4) şeklinde birbirleri ile bağlanarak bir molekül oluştururlar. Izolicheninler takriben 40 glikozdan meydana gelir ve soğuk suda dahi çözülebilirler.
b) Acımsı tattaki Lichenasitler (Dipsidonlar) %2-3 arasında olup en önem-lileri; Fumarprotocetrarasit, cetrarasit ve protocetrarasit içerir. Fumarprotocetrarasit, depolama süresinde veya kullanılırken Fuma-rasit ve Cetrarasite ayrılır.
c) Yağ asitleri; Protolichesterinasit, Lichesterinasit ve Protolicheste¬rinasit içerir. Protolichesterin’de depolama veya kullanma sürecinde Linchesterinasit’e dönüşür.
d) Ayrıca minerallerden; Çinko, İyot ve Demir ile az miktarda Uçucu yağ (eter yağı %0,05), Zamk, Şeker, vitaminlerden; B1 ve B12 ve Provitamin A, Steroller içerir.

Tesir şekli:
Göğsü yumuşatıcı, balgam söktürücü, öksürük dindirici, tah-rişi önleyici, antiseptik, direnci arttırıcı ve mideyi kuvvetlendiricidir.

Kullanılması:
a) Komisyon E’nin yayınladığı bildiride İzlanda likeninin başta; ağız ve yutak mukozasının kaslaşması ile ortaya çıkan yırtıcı kuru öksürük ve iştahsızlığa karşı kullanılabileceğini beyan etmiştir.
b) Halk arasında; kuru, tahrişli ve yırtıcı öksürük, bronşit, astım, verem, boğmaca, enfeksiyonlar, iştahsızlık, ağız kuruması, gastrit ve ülser gibi rahatsızlıklara karşı kullanılmıştır.

Açıklama:
Likenin birleşimindeki polisakkaridlerden Lichenin ancak kay-natılınca çözülerek deme geçtiği belirlenmiştir. Acı Lichenasitler ise so¬ğuk suda dahi çözülerek deme geçer. İşte bu iki farklı birleşikler iki farklı rahatsızlığa karşı kullanmamızı sağlar. Şayet mide, karaciğer, pankreas ve bağırsak rahatsızlıklarına karşı kullanılacak ise Liken 5-10saat suda bekletildikten sonra süzülerek içilir. Kaynar suyla haşlandıktan sonrada süzülüp içilirse yine acı Lichenasitler çözülür ve polisakkaritler çözülmez yani sindirim rahatsızlıklarına karşı kullanılabilir. Eğer Liken soğuk suda 5-10saat bekletilip sonra su atılır ve yeni kaynar su ilave edilir ve de kaynatılır ise bu sefer Polisakkaritlerden Licheninler çözülerek deme geçer. Kaynattıktan sonra içilen çay başta nefes yolları rahatsızlıkların-dan; ağız içi, yutak ve bronş mukoza tahrişine karşı kullanılır.

Çayı:
Yukarıda tarif edilmiştir. Sindirim sistemi rahatsızlıklarında maze¬rat veya haşlama (Infus), nefes yolları rahatsızlıklarında ilk dem atıldık¬tan sonra ikince defa kaynatılır ve içilir.

Çay Harmanları;

Gökçek öksürük çayı;
>20 gr Öksürük otu yaprağı
>20 gr Sinirli ot
>20 gr İzlanda likeni
>20 gr Kekik otu
>20 gr Sığırkuyruğu çiçeği

Gökçek öksürük ve bronşit çayı;
>20 gr Öksürük otu yaprağı
>20 gr Hatmi kökü
>20 gr İzlanda likeni
>20 gr Ebe gömeci çiçeği
>20 gr Rezene tohumu

Gökçek Göğüs ve öksürük çayı;
>20 gr İzlanda likeni
>20 gr Calba çiçeği
>20 gr Ebe gömeci çiçeği
>20 gr Sinirli ot
>20 gr Hatmi kökü

Gökçek Ağız içi ve yutak çayı;
>30 gr Papatya çiçeği
>20 gr Adaçayı yaprağı
>20 gr İzlanda likeni
>20 gr Beşparmak kökü
>10 gr Altın çiçek

Yan tesirleri:
Bilinen bir yan tesiri yoktur şayet tarife uyulursa.

B) Akciğer likeni, Rungenflechte, Lobaria pulmonaria L.
Syn: Sticta pulmonaria BİROLA

Familyası:
Likengillerden, Flechten Parmeliceae (Lichens)

Drugları:
Akciğer likeni; Pulmonariae arborede herba
Akciğer likeninin tamamı çay, tentür veya natürel ilaç yapımında kul¬lanılır.

Botanik:
Nemli ormanlarda ve de genellikle Meşe ağaçlarının üzerinde asalak şekilde yaşayan bir liken türüdür. Yapraklarının üst yüzeyi zeytin yeşili, alt yüzeyi kahverengimsi yeşil, kenarları çok seyrek fakat çok derin parçalar şeklinde ayrılmıştır. Üzeri göz göz gibi bir görünümde olduğundan Akciğer likeni diye anılır.

Hasat zamanı:
Her zaman toplanıp kurutulabilir ve değerlendirilebilir.

Birleşimi:
Birleşiminde; Stictinasidi, Nor-stictinasidi, Giroforasdi, Ergo-stelin, Fokosterin (Focostrein) Palmitinasit, Oleinikas,it ve Linden asit içerir.

Tesir şekli:
Göğsü yumuşatıcı, iltihapları önleyici, öksürük kesici, bal¬gam söktürücü ve krampları çözücüdür.

Kullanılması:
Halk arasında; Astım, bronşit, boğmaca, yutak iltihapları, üşütme, öksürük, balgam ve gribe karşı kullanılır.

Çayı:
Çayı az içilir ve genellikle tentür ve natürel ilaç yapımında kulla¬nılır. 1 kahve kaşığı kurutulmuş, ince kıyılmış Akciğer likeninden demliğe konur ve üzerine 300ml kaynar su doldurulur ve 5-10dk demlenmeye bırakıldıktan sonra süzülerek içilir.

Ekstresi:
Akciğer likeninin ekstresi yapılarak hülasası elde edilir ve bu da natürel ilaç yapımında kullanılır.

Yan tesirleri:
Bilinen bir yan tesiri yoktur.

C) Sakal Likeni, Bartflechte, Usnea barbata L.

Familyası:
Likengillerden, Flechten, Parmeliaceae (Lichenes)

Drugları:
Sakal likeni; Usneae barbatae
Sakal likeni çay, tentür ve natürel ilaç yapımında kullanılır.

Botanik:
Nemli dağ ormanlarında, Türkiye’nin Karadeniz bölgesinde uza-nan dağlarda oldukça yaygındır ve çok miktarda bulunur. Ağaçların yan dallarından sakla şeklinde sarımsı beyaz, sarımsı yeşil, yeşilimsi be¬yaz renk tonlarında ipliğimsi sarkan bir likendir. Ağaç yoğsunu diye de anılır. Bu türde yine mantar ve yoğsunun ortaklaşa ürettikleri bir li¬kendir.

Hasat zamanı:
Senenin hemen her mevsiminde toplayıp güneşte veya suni olarak kurutmak mümkündür.

Birleşimi:
Birleşimindeki en önemli maddeler; Usninasit (Usnein), Usnarasit, Thamnolasit (=Hirfelasit), Salazinasit, %5 Protein, %7 ip ve Minerallerden; Fosfor, Kükürt, Mangan ve Bor içerir.

Tesir şekli:
Antibiyotik, dezenfekte edici, mikropları öldürücü, anti¬mik¬otik (mantarları yok edici), direnç arttırıcı, iştah açıcı, iltihapları önleyici ve antiviral özelliklere sahiptir.

Kullanılması:
Usninasit bağırsaklar tarafından absorbe (emilme) olma-dığından hiçbir yan tesiri yoktur. Usninasit zararlı mikropları ve virüsleri yok ederek Penisilin gibi etki eder fakat Penisilin gibi yan tesiri yoktur. Başta; ağız içi, yutak, dişetleri ve bağırsaklardaki iltihapları, mikropları, virüsleri ve mantarları yok eder. Haricen Çıban, Apse, iltihaplı ve cera¬hatli yaralara karşı sargısı yapılır.

Çayı:
Bir kahve kaşığı kurutulmuş ve ince doğranmış Sakal likeni dem¬liğe konur ve üzerine 300ml kaynar su ilave edilir ve 5-10dk demlen¬meye bırakıldıktan sonra süzülerek içilir.

Merhemi:
Sakal likeni, Papatya çiçeği, Altın çiçek, Okaliptus ve Grindel-yadan 10’ar gr alınarak karıştırılır ve önceden eritilmiş 200gr parafin-vazelin karışım yağının içine katılır. 2-3gün sonra hafif ısıtılarak süzülür ve merhem elde edilmiş olur.

Homeopati’de:
Sakal likeninden 50gr ince kıyıldıktan sonra bir şişeye konur ve üzerine %70’lik 500ml Alkol (Etanol) ilave edilir. şişe güneş ışınlarından uzakta 4-6hafta muhafaza edildikten sonra süzülerek Homeopati’de <<Usnea barbata>>ismi ile anılan tentür elde edilir. bu tentürden günde 3-4defa 10-15damla 3-4hafta süreyle alınır.

Yan tesirleri:
Bilinen bir yan tesiri yoktur.