Şifalı Bitkiler – Jaborandi, Pilocarpus jaborandi

Jaborandi, Jaborandistrauch, Pilocarpus jaborandi HOLMES
Yaborandi P.pennatifolius Lem.
P.microphyllus STRAPF.
P.racemosus VAHL.

Familyası: Sedefotugillerden, Rutengewaechse, Rutaceae

Drugları: Jaborandi yaprağı; Jaborandi folium
Jaborandi yapraklarının zehirli olması nedeniyle çay olarak pek kulla-nılmaz, fakat tentür ve natürel ilaçları yapılır.

Giriş: Genellikle Brezilya ve bir miktarda Peru’da yabani olarak 20 çeşit Jaborandi yetişir. Bunlardan dört türü tentür ve natürel ilaç yapımında kullanılabilir, fakat daha çok P. jaborandi kullanılmaktadır. Bunlar Per-nambuco jaborandisi ’’pilocarpus jaborandi’’, Marantiya jaborandisi ’’p. microphlyllus’’, Paraguay jaborandisi ’’p. pennatifolius’’ ve Guadeloupe jaborandi ’’p. racemosus’’u sayabiliriz. Bunlar oldukça farklı büyüklüğe sahiptirler ve bazıları çalı gibi iken bazıları ağaç şeklindedir. Bu nedenle burada Penambuco jaborandisi olarak bilinen Pilcarpus jaborandi’ye yer vereceğiz ve onu işleyeceğiz.

Botanik: Jaborandi 2-7m boyunda bazen bir çalı bazen de bir ağaç şeklindedir. Yaprakları karşılıklı, kanat şeklinde 10-15cm uzunluğunda 4-7cm genişliğinde kenarları bütün, kısa saplı, derimsi sertlikte ve koyu yeşil renklidir. Çiçekleri uzun bir sap (30-40cm) üzerinde çiçek açmadan önce goncaları küçük tozcuk şeklinde, kahverengimsi, kızıl renkte çiçek açınca yıldız görünümünde ve oldukça çok takriben 30-60adet geriden çiçekleri başak görünümü verir.

Hasat zamanı: Jaborandi yılın hemen her mevsiminde toplanıp kuru¬tula-bilir, zira tropikal bölgede yetiştiğinden yapraklarını dökmez ve sürekli yeşildir.

Birleşimi: Yapraklarının birleşimindeki en önemli maddeler şunlardır;
1) Imidazolalkoliitler %0,5-7 arasında olup en önemlileri; Pilocarpin, Isopilocarpin ve az miktarda diğer yan alkaloitler içerir. Bu yan alka-loitlerden bazıları; Pilocarpidin, Pilosin, Epiisopilosin ve Isopilosin’i sayabiliriz.
2) Ayrıca az miktarda eter yağı içerir.

Tesir şekli: Terletici, idrar söktürücü, gözün iç basıncını azaltıcı (glokom), göz yorgunluğunu giderici (Astenopie), göz bebeklerini büzücü (miyotik), kılcal kan dolaşımını düzenleyici ve haricen saçları kuvvet¬len¬diricidir.

Kullanılması:
a) Jaborandinin yapraklarından elde edilen alkaloitler (Pilocarpin) göz damlası yapımında, tozu terletici olarak, tentürü ise aşırı terlemeye karşı kullanılır. Yani en az üç türlü kullanım şekli mevcuttur. Jabo¬randi alkaloitlerinden elde dilen başta pilocarpin natürel ilaç, özelikle de göz damlası yapımında kullanılır. Göz hastalıklarından; gözün iç basıncının artmasını (glokom, karasu) önler. Gözbebeğini küçültür (miyotik), göz yorgunluğuna (asthenopie) karşı ve sürekli yakına ba¬karak çalışanlarda (öğrenci, memurlar) yakını görmede hareket ye¬ter-sizliğine karşı kullanılır. Ayrıca aşırı oranda terleticidir fakat ten¬türü de terlemeyi önleyicidir. Tabiî ki D3-D6arası kullanılır.

Açıklama: Şayet glokom’a (karasu) karşı zamanında tedbir alınmazsa körlüğe sebep olabilir. Gözün içindeki su dışarı dar olan kanaldan dışarı çıkamayınca gözün içinde basınç artar. Buda karasuya (glokom) sebep olur bunu pilocarpinli damla ile önlemek mümkündür. İkinci kullanma alanı ise Jaborandi yaprakları kurutulduktan sonra toz haline getirilir ve bundan çok nadiren ve çok az miktarda çayı yapabilir. Jaborandi çayının yan tesiri oldukça fazla tehlikelidir. Bu nedenle mutlaka doktor veya hekim gözetiminde ve denetiminde çayı içilebilir. Jaborandi çayı çok aşırı terlemeye sebep olur, şayet tarife uyulmazsa bronşlardaki aşırı salgı nedeniyle nefes almak mümkün olmayabilir ve neticesi ölümle sonuçlanabilir. Üçüncü kullanma alanı olarak jaborandinin yapraklarından elde edilen tentürünün kullanış şeklidir. Japorandi tentürünün kullanış maksadı tamamen farklıdır. Şöyle ki; Şayet gece terlemesi veya aşırı terle¬meye karşı jaborandi tentürü alınırsa aşırı terleme ve gece terlemesini önler. Şifalı bitkilerin birçoğunda böyle iki yönlü etki etme özeliğine sahiptir. Tabii burada asıl belirleyici noktada drogların toz veya ten¬türünün dozajıdır. Ayrıca haricen kozmetik, endüstride saçların bakımı için Jaborandi ekstresi kullanılır.

Çayı: Jaborandinin çayı içilmez, zira çok büyük yan tesiri vardır. Şayet terlemek isteniyorsa Ihlamur çiçeği, Mürver çiçeği veya Papatya çiçek çayı ayrı ayrı veya karıştırılarak içilir.

Homeopati’de: Jaborandi yaprakları kurutulduktan sonra toz haline ge-tirilir veya hazır tozundan 50gr bir şişeye konur ve üzerine 500ml %70’lik Etanol ilave edilir. Güneş ışığı görmeyen bir yerde 4-6hafta mu¬hafaza edilir. bu sırada şişe iki günde bir çalkalanır ve sonra süzülerek Hoemopati’de <<Jaborandi>>adı ile anılan tentür elde edilir. Bu tentür gece terlemesi ve aşırı terlemeye karşı yemekten önce veya sonra günde 3 defa 15damla alınır.

Yan tesirleri: Sade olarak 20 mg Pilocarpin, Jaborandi tozundan 0,5gr bir defada ve günde 2gr alınır ise zehirleyicidir. Şayet bir gram Jaborandi yaprağı veya tozundan alınır ise akciğerlerin aşırı terlemesi sonucu bronşlar tıkanır ve buda boğularak ölüme sebep olabilir. Jaborandi zehirlenmelerine karşı atropin (1-2mg) verilir ve aktif kömür yutularak zehirlenmenin tesiri azaltılmaya çalışılır.