U

Şifalı Bitkiler – Acı yonca, Menyanthes trifolia

Diğer Adları:
Acı yonca, Bitterklee, Menyanthes trifolia L.
Su yoncası
Bataklık yoncası
Ateş yoncası

Familyası:
Acıyoncagillerden Bitterkleegewâchse Menyanthaceae

Drugları:
Acı yonca yaprakları; Menyanthidis folium (Trifolia fibrini folium)
Acı yoncanın yaprakları çay tentür ve natürel ilaç yapımında kullanılır.

Giriş:
Bu bitki Acıyonca, Su yoncası, Bataklık yoncası, Ateş yoncası gibi yonca ismi ile anılsa da yoncagillerle ilgisi yoktur. Acı yonca birleşimindeki maddeler ve kullanılış nedeni ile Centiyangillere benzer. Yonca diye anılması bitkinin üçlü yaprakları nedeni iledir. Oysa yapraklar hem oldukça büyük hem de şeklen yonca yapraklarına benzemez. Acı yonca tarihte iştahsızlık, skorbüt hastalığı (C-vitamini yetersizliği), romatizma gibi hastalıklara karşı ve ateş düşürücü olarak kullanılmak¬tadır. İlk detaylı araştırmayı Hahnemann yapmış ve onu diğerleri takip etmiştir. Vatanı Avrupa ve Asya’nın ılıman bölgelerindeki bataklıklar, durgun veya yavaş olan suların kenarında yetişir.

Botanik:
Bataklık durgun veya yavaş akan su kenarlarında yetişen bitki 15-40cm boyunda olan çiçek demeti veya üçlü yaprağı dikine yükselirken asıl çevreye yayılan uzun bir köke sahiptir. Yaprakları uzun, kah-verengimsi bir sap üzerinde üçü bir arada bulunur ve bu nedenle Acı yonca diye anılır. Yaprağı 8-12cm uzunluğunda, 4-8cm eninde, oval şekilde, koyu yeşil renkli, kenarları çok az kertikli, hafif dalgalı ve hafif kalkık damarları oldukça belirgin ve derindir. Çiçekleri uzun bir sap üze-rinde, başak gibi dizilmiş beyaz çiçeklerden meydana gelir. Çiçekleri yıldız şeklinde dizilmiş, üzeri tüylü, her beyaz renkli taç yaprak ve ortada bir döllenme tozluğundan meydana gelir. Kökleri 1-2cm kalınlığında 50-200cm uzunluğunda olup sürünerek çevresine yayılır ve böylece bulun¬duğu yerde kısa zamanda kümeler oluşturur. Tohumları suda yüzecek kadar hafif olan kapsüller içinde olup su ile birlikte çevreye yayılır ve uygun bir ortamda çoğalır.

Yetiştirilmesi:
Köklerinden bir parça veya tohumlarından birkaç tanesi su kenarına ekildiğinde kısa sürede orada kök salar.

Hasat Zamanı:
Çiçek açma zamanı olan Mayıs ve Haziran aylarında Acı yonca yaprakları toplanarak kurutulur ve kaldırılır. Maalesef şifalı bitkiler toplama, kurutma, paketleme ve depolama işlemleri sırasında çok yanlışlar yapılmaktadır. Bitkinin şifalı kısmı yaprak veya çiçekleri ise asla Güneş altında kurutulmaz ve mutlaka gölgede kurutulmalıdır. Ayrıca örneğin bitki 5 günde kurudu ise, 2 gün daha kurumada bırakmak mah-zur¬ludur, çünkü birleşiminde yağları kaybettiğinden kalitesi düşer. Sa¬de¬ce bitki kökleri Güneş’te kurutulur ve kurur kurumaz hemen paket¬lenip depolanması gerekir. Şifalı bitkilerin Aktarlarda açıkta satılması kalitesini kısa sürede düşürür ve etkisini oldukça azaltır.

Birleşimi:
Birleşimindeki maddeleri önemine göre şöyle sıralayabiliriz;
a) İridoit türevleri; Loganin ve Desoxyloganin ile Secoiridoidler, Dihydrofoliamenthin Foliamenthin, Menthiafolin ve Swerosid
b) Flavonlardan; Quectin, Rutin, Hyperosid ve Trifoliosid
c) Monoferpen alkoloidler, Gentianin, Gentianidin, Gentialutein ve Gentiatibetin
Triferpenlerden; Betulinasit, Betulin ve” Lupeol içerir.

Araştırmalar:
Acı yonca yaprakları ile yapılan araştırmalar çok sınırlıdır. Bunlardan bazıları;
1) Hahnermann hastaları üzerinde yaptığı araştırmalarda Acı yonca yaprak çayı veya Acı yonca tentürünün mideyi kuvvetlendirdiği tespit edilmiştir.(LBH)
2) İtalya da 1918 yılında görülen Skorbüt hastalığına (C-Vitamin yeter-sizliği) karşı hastalara Acı yonca yaprak çayı içirilmiş ve hastaların iyi olduğu tespit edilmiştir.
3) Fareler üzerinde yapılan araştırmalarda farelerden bir gruba Acı yon-ca yaprak çayı diğer gruba sadece su verilmiştir. Deney süresi sonunda İskemi (belli bir bölgede kan akımının kesilmesi nedeniyle oluşan geçici kansızlık-bölgesel anemi) rahatsızlığı ortadan kaldırdığı belgelenmiştir.

Tesir şekli:
Sindirimi kolaylaştırıcı, mide asidini artırıcı, iştah açıcı, kokuşmayı önleyici, safrayı artırıcı, iltihapları önleyici, teskin edici, vücu-dun direncini artırıcı ve ateşi söndürücü özelliklere sahiptir.

Kullanılması:
a) Araştırmalara göre mideyi kuvvetlendirmek, mide asidini artırmak için, hazımsızlık, iştahsızlık, skorbüt hastalığı (C-Vitamini yetersizliği) ve iskemiye karşı kullanılır.
b) Komisyon E nin 01.02.1990 tarih ve 22a nolu Monografi bildirisine göre Acı yonca başta iştahsızlık, hazımsızlık rahatsızlıklarından özellikle kokuşmaya karşı kullanılır.
c) Homeopati’de nevralji (sinirsel ağrılar), trigeminus nevralji (yüz nevraljisi), baş ağrısı, tikler, titremeler ve sinirsel rahatsızlıklara karşı kullanılır.
d) Halk arasında; iştahsızlık, bağırsaklarda kokuşma, (dispepsi) mide asidi yetersizliği, şişkinlik, ekşime, karaciğer, safra ve pankreas zafiyetine karşı kullanılır. Ayrıca grip, baş ağrısı, migren ve metabolizma zafiyetine karşı da etkili ve kanı temizleyici olarak kullanılır.

Çay:
Kurutulmuş, ince kıyılmış acı yonca yapraklarından 1 kahve kaşığı demliğe konur ve üzerine 300-400ml kaynar su ilave edildikten sonra 5-10dk demlemeye bırakıldıktan sonra süzülerek içilir.

Çay Harmanları:

Gökçek Stres çayı (iç huzursuzluk ve sinirsel nedenle uyuyamamaya):
>30gr Acıyonca yaprağı
>30gr Nane yaprağı
>20gr Kedi ot kökü
>20gr Kılıç otu

Gökçek, uyuyamama, sinirlilik ve migren çayı
>25 gr Kılıç otu
>25 gr Acı yonca yaprağı
>25 gr Kokulu yonca
>25 gr Oğulotu

M.Pahlow sindirim çayı (Mide bağırsak ve safra rahatsızlıklarında);
>15 gr Acı yonca yaprağı
>10 gr Nane yaprağı
>5 gr Kantaron otu

Gökçek iştah açıcı çay (Şişkinlik ve tıkanmaya karşı mide asidini artırıcı ve iştah açıcıdır);
>20 gr Pelin otu
>20 gr Kantaron otu
>20 gr Turunç kabuğu
>10 gr Acı yonca yaprağı
>10 gr Eğri kökü
>10 gr Centiyan kökü
>10 gr Tarçın kabuğu

Gökçek iştah çayı (Tıkanma şişkinlik mide asidi yetersizlik ve iştahsızlık);
>20 gr Mübarek otu
>20 gr Pelin otu
>20 gr Centiyan kökü
>10 gr Tarçın kabuğu
>10 gr Meşe kabuğu
>10 gr Acı yonca yaprağı
>10 gr Turunç kabuğu

Homeopati’de:
Acı yoncanın çiçek açma zamanı tamamen sökülerek yaprak çiçek ve kök tamamen tentür yapımında kullanılır. Acı yonca kökü yıkandıktan sonra yaprak ve çiçekleri ile birlikte ince kıyıldıktan sonra 20gr kadar bir şişeye doldurulur ve üzerine 80ml %70’lik alkol ilave edilerek 4-6hafta güneş görmeyen bir yerde bekletilir. Bu süre sonunda süzülerek Homeopati’de <<MENYANTHES>> ismi ile anılan tentür elde edilir. Bu tentürden günde 3-4defa 10-15damla alınır. Yukarıdaki çay harmanlarından da aynı şekilde tentür elde edilir.

Hastalığın belirtileri (semptom):
1) Titreme kramp gerginlik ve yeride duramama rahatsızlıkları olan hastalar
2) Hasta yattığında ayakları duramaz ve sürekli titrer
3) El ve ayaklar buz gibi iken vücut oldukça sıcaktır
4) Göğüs ve karında kramplar el ve ayaklarda ise nevraljik ağrılar
5) Ağrıyan dokular veya organlara sert cisim bastırınca ağrılar azalırsa
6) Aşırı soğuktan baştaki saçların dimdik duruyormuş gibi hissedilmesi
Bu gibi hallerde Acı yonca tentürü kullanılır.