Şifalı Bitkiler – Akasya, Acacia Senegal

Diğer Adları:
Akasya Gummi-Akazie Acacia Senegal WILLD.
Zamk Akasya Syn: Acacia verek GUILL.
Arap Zamkı rupestris STOCKS.
Arabistan Zamkı Mimosa Senegal L.
Tıbbi Zamk senegalensis LAM.
Hakiki Akasya
Senegal Akasya
Sudan Akasyası

Familyası:
Mimozagillerden, Mimosengewâchse, Mimosaceae

Drugları:
Arap Zamkı; Acaciae gummi (Gummi arabicum)
Akasyanın gövdesinde (çizme, delme veya soyma) meydana gelen cam gibi kristallerden elde edilen zamk ilaç yapımında ve şekerlemede kullanılır.

Giriş:
Akasya Mimozagillerin (Kostumlugiller) bir alt grubu olup bu grupta 900 Akasya türü mevcuttur. Bunların en önemlileri; Zamk Akasyası; Acacia Senegal, Kaşu Akasyası; Acacia catechu, Aroma Akasyası; Acacia farnesiana ve Sahte Akasyayı; Robinia psedocacia’ı sayabiliriz. Akasyadan elde edilen zamkın tıbbi maksatla kullanılması binlerce yıl eskiye dayanır. Çok eskilerden belli şeker, tutkal, boya maddesi, draje ve bazı maddelerin yapımında ana katkı maddesi olarak kullanılmıştır. İsminden de anlaşılacağı gibi bu bitki Senegal ve Sudan gibi Sahranın etrafındaki ülkelerde yetişir. Yani tropik bir bitkidir.

Botanik:
Boyu 2-6m arasında, gövdesinin çapı 10-25cm arasında, ağacın dalları ve yaprakları geriden bitkiye şemsiye görünümü verir. Kanat yaprakları 3-5kanatçıktan oluşur ve her kanatçıkta 10-15yaprakçık bulunur ve her bir yaprakçık 0,5cm uzunluğunda, grimsi yeşil renklidir. Çiçekleri takriben 10cm uzunluğundaki sap üzerine dikilmişlerdir. Çiçekleri beyaz renkli, kupa yaprakları kapak şeklinde, taç yaprakları mızrak şeklindedir. Meyveleri fasulye kapçığı şeklinde olup 10cm uzunluğunda ve içinde 5-6esmer tohum bulunur.

Hasat zamanı:
Sudan’da özel yetiştirilen Zamk Akasya ağaçlarından 3-12yaşları arasında olanların gövdesinde 3-6cm eninde 40-70cm uzun-luğunda hafif eğimli kabukları kesilir. Şubat ve Mart aylarında bu işlem yapıldıktan sonra havalar ısındıkça soyulan kabuğun yerine ağaç yeni kabuk yapmak için, bitkinin bu kısmından sarımsı beyaz veya kırmızımsı bir sıvı akar ve bu sıvı havada sertleşerek 1-4cm çapında küre, damla veya böbrek şeklinde cam gibi parlak kristaller oluşur. Bu kristal küreler her hafta toplanarak gelişmiş ülkelere satılır.

Birleşimi:
Kristallerin birleşiminde;
a) %85 Heteropolisakkarozlar (karışık polisakkarozlar) oluşur. Bu da %38 Arabinozlar, %32 Galaktozlar, %12 Rhamnozlar ve %18 Glukuron asitten meydana gelir. Bu heteropolisakkaroz 260.000-1.160.000 sakkarozdan meydana gelir.
b) Ayrıca Tanin, Protein, Vitamin ve Mineraller içerir.

Tesir şekli:
İshali önleyici, göğüs yumuşatıcı, mide ve bağırsakları ısıtıcıdır.

Kullanılması:
Günümüzde doğal veya kimyasal ilaçların yapımında ana katkı maddesi olarak kullanılır. Bunların başında öksürük pastilleri, öksürük şekerleri, emme şekerleri, haplar, drajeler, kapsüller ve şurup-larda ana katkı maddesi, yapıştırıcı veya sertleştirici olarak kullanılır. Zamk alkolde, eterde çözülmezken, bir kat suda tutkal gibi ve iki kat suda jel gibi olur. Püskürtme usulü (gummi arabicum desenzymatum) Arap Zamkının enzim yapısı değiştirilir ve sulandırılan Arap Zamkı su buharı damıtılınca geride ince bir toz kalır. Bu Arap Zamkının bu toz hale gelmiş şekli ısıya karşı daha dayanıklı olduğundan ilaç sanayinde kullanılır.

Diğer Türleri:
Kaşu Akasyası, Gerberakazie, Acacia catechu
Tanen Akasyası Syn: Acacia catechuoides
Siyah Kaşu Mimosa sundra
Hint Kaşusu

Familyası:
Mimozagillerden, Mimosengewâchse, Mimosaceae

Drugları:
Kaşu; Catechu
Kaşu Akasyasının gövdesi ince kıyıldıktan su buharı ile damıtılması ile elde edilen hülasa ısıtılarak elde edilen madde kurutularak parça madde elde edilir ve buna Kaşu denir.

Botanik:
Kaşu Akasyası Hindistan, Burma, Malezya ve Tayland gibi ülkelerde yetişir. Çok miktarda Tanen içerdiğinden Tanen Akasyası diye de anılır. Hindistan’da çok yaygın olarak yetişen Tanin Palmiyesinin (Areca catechu) Tanin Akasyası ile bir ilgisi yoktur. Sadece ikisi de çok miktarda Tanen içerir. Tanen Akasyası 10-20m boyunda, kabukları esmer, dalları hafif tüylü ve oldukça sık yapraklıdır. Ana yaprak yan kanat yapraklardan meydana gelir. Yan kanat yapraklarda 30-50 yaprakçık bulunur ve bu yaprakçıklar 1cm büyüklüğünde ve yeşilimsi renklidir. Çiçekleri sarı renkli, küre şeklinde, sayısız döllenme tozluklarından oluşan 20-30 çiçekli bir sapa dizilmiş olarak bulunur. Meyveleri fasulye kapçığı şeklinde, 10-15cm uzunluğunda ve içinde 6-8adet çekirdek bulunur.

Hasat zamanı:
Kaşu Akasyasının gövdesi ve dalları kesilerek ince kıyılır, 10-15sa suda kaynatılır ve odunlar çıkarıldıktan sonra geri kalan sıvı 1-2sa süreyle kaynatılır ve bu şurup şeklindeki sıvı form yataklarına dökülür ve soğutulduktan sonra sertleşerek şekil alan esmerimsi kırmızı, kokusuz, Kaşu adi ile anılan madde elde edilir.

Birleşimi:
Birleşimindeki maddeler;
a) %20-60 oranında Tanin türevleri; Catechin ve Epicatechin (Beşparmak otuna bakınız) yekun içinde %2-12 arasında bir oran olup geri kalan Tanen türevleri henüz tamamen analiz edilememiştir.
b) Flavon it türevlerinden; Quercetin, Quercitrin ve Fisetin

Tesir şekli:
Damarları büzücü, antiseptik (mikropları öldürücü), kanamayı durdurucu ve iltihapları önleyicidir.

Kullanılması:
Dişeti, ağız içi ve yutak iltihaplarına karşı gargara yapmak için, bağırsak iltihapları, ishal ve bağırsak üşütmesine karşı içilir. Kadınlarda görülen beyaz akıntıya karşı vajina yıkanır.

Çayı:
Kaşudan 0,5-2gr demliğe konur ve üzerine 200-400ml kaynar su ilave edilerek elde edilen sıvı ile gargara yapılır. Şayet içilecek ise 0,3gr Kaşu kaynar suda eritildikten sonra içilir.

Yan tesirleri:
Bilinen bir yan tesiri yoktur. Türkiye’de yaşayanların Beş-parmak kökü çayı, Hindistan’dakilerin Kaşu kullanması daha ekonomiktir.

C) Aroma Akasyası, Akazienblüten Acacia farnesiana
Rayihalı Akasya Syn: Mimosa farnesiana
Akasya çiçeği
Akasya çalısı

Familyası:
Mimozagillerden, Mimosengewâchse, Mimosaceae

Drugları:
Akasya esansı; Acacia farnesiana aetheroleum
Cassieol
Sadece bu Aroma Akasyasının çiçeklerinin su buharı ile damıtılması (destilasyonu) ile akasya esansı (Akasya eter yağı) elde edilir ve bu esans dahilen kullanılmaz.

Botanik:
Vatanı Karaip Adaları olduğu tahmin edilen bitki önce İspanya’ya sonra İtalya’ya getirilmiş ve İtalyan Farnese (Roma) bahçesinde 1611’de yetiştirdiğinden onun ismi ile anılır. Aroma Akasyası 1-3m boyunda, bazen çalı, bazen ağaç görünümünde olan bu akasyanın gövdesi gri lekeli, dalları eğri büğrüdür. Ana yaprakları 2-6çift yan kanatlardan ve yan kanatları 10-20yaprakçıktan meydana gelir ve bu yaprakçıklar 4-6mm büyüklüğündedir. Çiçekleri sarı renkli, taç yaprakları oldukça 0,3-0,4cm büyüklüğünde döllenme tozlukları 0,5cm uzunluğundadır. Meyveleri fasulye kapçığı şeklinde, 5-8cm uzunluğunda ve içi de yeşilimsi esmer renklidir.

Hasat zamanı:
Yaz aylarında toplanan A.Akasya çiçekleri kaynar yağla veya petrol eterle hülasası elde edilir ve sonrada destilasyonu ile saf eter yağı elde edilir.

Birleşimi:
Birleşimindeki Uçucu yağ türevleri; Benzylalkol, Benzaldehyd, Camin alkol, Caminaldehyd, farnesol, geraniol, Granylasetat, x-ionen, Linalool, Linalylasetat, Metil salisilat, nerolidol ve trincol içerir.

Tesir şekli:
Teskin edici, cinsel gücü artırıcı, depresyonu önleyici, kramp-ları çözücü ve insana canlılık vericidir.

Kullanılması:
Aromaterapide; baş ağrısı ve migrene karşı A.Akasya eter yağından şakaklara sürülür. Stres, korku, telaş, sinirlilik, ruhi dengesizlik (depres-yon) gibi rahatsızlıklarda Aroma lambası, Aroma konisi veya bir fincan suya 5-10damla A.Akasya eter yağı damlatılır. Haşerelere karşı A.Akasya eter yağından 3-4damla içi su dolu olan bir fincan suya damlatılır veya Aroma lambasına katılırsa oraya sivrisinekler ve haşereler yaklaşmaz. Bilindiği gibi Cassie, Sinamekigiller verilen isim olup Cassie yağı denince Sinameki yağı anlaşılmamalıdır. Çünkü Sinamekinin yağı olmaz.

Yan tesirleri:
A.Akasya eter yağı (Cassie yağı) dahilen kullanılmaz.

D) Sahte Akasya Rubine Robinia pseudoacacia
Salkım ağacı

Familyası:
Baklagillerden, Schmettelingsblüttler, Fabaceae

Drugları:
S.Akasya kabuğu; Robinia pseudoacaciae cortex
“ çiçeği; “ “ folium
S.Akasyanın çiçek, yaprak ve kabukları çay yapımında kullanılır.

Botanik:
Vatanı Florida olup oradan 1601 yılında Avrupa’ya getirilmiş, buradan park, bahçe ve yol kenarlarına ekilmiş bir süs bitkisidir. Yaprakları kanat şeklinde olup her kanatta 11-19adet yapraktan medyana gelir. Yaprakçıkları yumurta şeklinde olup kısa saplıdır. Çiçekleri sarkmış üzüm salkımı şeklinde ve kelek gibidir. Meyveleri fasulye kapçığı şeklindedir.

Kullanılması:
Aşırı mide asidi, mide ekşimesi, kusma, ishaller, ağızda ekşi bir tat ve yüzde gerilme gibi durumlarda kullanılır.

Çay:
Kabuk, sürgün, çiçek veya yapraklarından 1 kahve kaşığı demliğe konur ve üzerine 200-300ml kaynar su ilave edilerek 5-10dk demlenmeye bırakıldıktan sonra süzülerek içilir.

Yan tesirleri:
Tarife uyulduğunda yan tesiri yoktur fakat fazla dozajda alınması zehirlenmeye sebep olabilir.