Şifalı Bitkiler – Akdiken, Rhamnus cathartica

Diğer Adları:
Ak diken, Kreuzdorn, Rhamnos cathartica
Geyik dikeni ağacı
Güvem eriği
Adi çehre

Familyası:
Akdikengillerden, Kreusdorngewâchse, Rhamnaceae

Drugları:
Ak diken meyvesi; Rhamni
Bu türün sadece olgunlaşmış meyveleri kurutulduktan sonra çay, tentür ve natürel ilacı yapılır.

Giriş:
Akdikengillerin bilinen 150 türü mevcuttur ve bunlardan en önemlileri; Akdiken; Rhamnos cathartica, Yabani Akdiken; Rhamnos frangula ve Amerika Akdikeni; Rhamnos purshianus’dır. Bunlarda meyvelerinden istifade edilenler ve kabuğundan istifade edilenler olmak üzere ikiye ayrılır. Akdikenin sadece meyvesi kullanılır. Tarihte çok eskiden beri kullanılan Akdiken meyvesi genellikle kabızlığa karşı kullanılmıştır. Bitki Akdeniz havzası, Avrupa, Asya’nın Güneybatı ve ortasında yetişir. Akdiken genellikle kuru toprakta yetişir.

Botanik:
Akdiken 1-3m boyunda, küçük bir ağaç veya çalı görünümünde dalları karşılıklı ve uçlarında birer diken bulunur. Fidanları taze iken grimsi gümüş renkte, olgunlaşınca siyah bir renk alır. Yaprakları karşılıklı yumurta ve kalp şeklinde, kenarları kertikli, ortada bir ve yanlarından 3-4çift damara sahiptir. Yaprakları 3-6cm uzunluğunda, eni 2-4cm olup rengi açık yeşil ve de sapı boyunun 1/3’ü veya ½’si kadardır. Çiçekleri; yaprak dibinden çıkar ve topluca demet gibi 4-12’si bir arada sarımsı yeşil renkli, oldukça küçüktür. Taç yaprakları oldukça küçük, 4 adet, uçları sivri, mızrak şeklinde ve ortada döllenme tozlukları bulunur. Meyveleri önce yeşil, olgunlaşınca siyah renkte, yuvarlak ve bezelye büyüklüğünde ve içinde 5-8mm çapında 4 adet çekirdek bulunur.

Hasat zamanı:
Akdikenin sadece olgunlaşmış meyveleri güneşte veya suni olarak kurutulur, taze iken şurubu veya tentürü yapılır. Şayet olgunlaşmamış meyveleri toplanır ise kullanıldığında karın ağrıları yapar.

Birleşimi:
Akdiken meyvelerinin birleşimindeki önemli maddeler;
a) %2-4 oranında Antrachinon türevleri; Glucofrunegulin A, Frangulin, Frangulaemodin, Chrysophanol, Emodin, Physcion, Emodin-8-O-B-Gentiobiosid, Emodin-8-0-B-glikozit
b) Flavonol türevleri %1 arasında olup en önemlileri; Rhamnocitrin (7-O-metilkâmpferol), Rhamnetin (7-O-metilquercetin) ve Catharticin (=Rhamnacitrin-3-O-B-Rhamnosit)

Kullanılması:
a) Komisyon E’ye göre Akdiken meyvesi kabızlığa karşı ve basur, fistül, anal ve son bağırsak (rektum) ameliyatında, yumuşak gaita gerekir ise bu hallerde kullanılır.
b) Halk arasında taze ve olgunlaşmış Akdiken meyvesi pekliğe karşı kullanılır. Taze meyvelerden 10-15adet yetişkinler ve çocuklar için 5-10adet yenildiğinde müshil yapar.

Çayı:
Kurutulmuş meyvelerden 15-20adet yetişkinler için ve çocuklar için 5-10adet demliğe konur ve üzerine 200-400ml kaynar su ilave edilir ve 5-10dk bekletildikten sonra süzülerek içilir.

Çay Harmanları:

Salushaus’un pekliğe karşı çayı;
>25 gr Sinameki yaprağı
>23 gr Sinameki meyvesi
>18 gr Kuşburnu meyvesi
>9 gr Papatya çiçeği
>7 gr Akdiken meyvesi
>7 gr Safa çiçeği
>11 gr Rezene tohumu

Gökçek Kronik ve akut pekliğe karşı çay;
>40 gr Sinameki yaprağı
>20 gr Akdiken meyvesi
>20 gr Rezene tohumu
>20 gr Papatya çiçeği

Yan tesirleri:
Kısa süreli ve tarife uygun kullanıldığında yan tesiri yoktur. Yüksek dozajda alınması halinde karında sancılı ağrılara sebep olur ve kişide kusma, bulantı ve ishale sebep olur. Sürekli ve uzun süre kullanılması halinde vücuttaki elektrolit yapısını bozar e Potasyum mineral kaybı ortaya çıkar. Bu da kas zafiyetine neden olur ve kalp çalışmasını anormalleştirir.

B) Cehri, Gelbbeeren, Rhamnus petiolaris L.
Altın ağaç
Boyacı dikeni
Cehni

Vatanı Türkiye olan ve genellikle İç Anadolu’da özellikle de Kayseri’ de eskiden boya yapımında kullanılmak için özel olarak yetiştirilmiştir. Boya sanayinde sentetik boyanın imali ile birlikte unutulmuştur. Meyvelerinin dışı esmer yeşil, içi parlak sarı, kokusuz, lezzetsiz, çapı 6-7mm yani tahminen bezelye büyüklüğündedir. Bu bitki üzerinde fazla bilgi vermek için Türk Üniversitelerinin araştırmalarını beklemek zorundayız.