Şifalı Bitkiler – Alpmenekşesi, Cyclamen europaeum

Diğer Adları:
Alp menekşesi, Alpveilchen, Cyclamen europaeum
Tavşankulağı Syn: cyclamen purpurascens
Yer somunu
Domuz ekmeği
Siklamen

Familyası:
Çuha çiçeğigillerden, Primelgewaechse, Primulaceae

Drugları:
Alp menekşesinin yumrusu; Cyclaminis rhizoma
Alp menekşe yumrusunun zehirli olması nedeniyle çayı içilmez, tentürü ve natürel ilacı yapılabilir.

Giriş:
Alp menekşesinin bilinen oldukça çok türü mevcuttur, fakat tıbbi maksatla Avrupa Alp menekşesi ve nadiren Horasan Alp menekşesi; Cylamaen persicum kullanılır. Tarihte ilk defa kadın hastalıklarına karşı kullanılan Alp menekşe yumrusu zamanla baş ağrısı ve migrene karşıda kullanılmıştır. Bitki yumrusunun domuz tarafından yenmesi nedeniyle Domuz ekmeği, ekmeğe benzemesi nedeniyle Yer somunu, çiçekleri tavşankulağına benzediğinden Tavşankulağı ve menekşeye benzediğin¬den Alp menekşesi diye anılır. Bitkinin vatanının Türkistan, Kafkaslar, Türkiye ve Balkanlar olduğu ve zamanla buradan dünyanın diğer bölge¬lerine yayıldığı bilinmektedir.

Botanik:
Bitki çok yıllık, gövdesiz, kökleri 3-7cm çapında somun şek¬linde olup bundan, çevresine sayısız saçak şeklinde yan kökler yayılır. Yaprakları rozet yaprak olup direkt yumru kökten yükselen uzunca saplar üzerinde bulunur. Yaprakları kalp şeklinde olup, ortası yeşil, uçlara doğru beyazımsı gri bir dalga ve sonra yine kenarlara doğru yeşil bir renk alır ve kenarları kertikli, alt yüzeyi menekşemsi renklidir. Çiçekleri de direkt kökten uzanan uzunca kahverengimsi bir sap üzerinde bulunur ve pembe leylaki veya kan kırmızısı renkteki beş adet taç yaprak Tavşankulağı gibi dik dik durur Meyvesi beş bölümlü bir kap¬süldür.

Yetiştirilmesi:
Tohumları önce yastık, camlık veya saksıya ekilir ve filizleri biraz büyüdükten sonra tarla veya bahçelere ekilir. Bitki genellikle seyrek orman, dağ yamaçları ve nemli topraklarda yetişir.

Hasat zamanı:
Alp menekşesinin yumrusu Nisan-Mayıs veya Eylül-Ekim aylarında sökülerek çıkarılır, temizlenir ve dilimlenerek kurutulur. Şayet tentürü yapılacak ise taze olarak işlenir.

Birleşimi:
Birleşimindeki maddeleri önemine göre şöyle sıralayabiliriz;
a) Triterpensaponinler; %1-2 arasında olup en önemlileri; Cyclamen ve az miktarda Desglucocylamin ve Cyclamigenin B içerir. Cyclamen (Hikroksi-epoksi-oleanol-pentaosid) hidrolizle (suda çözülmesi) Cyclamaretin A (Oleanan-diolal-oksid) ve şekere (3Glikoz+1xyloz+1arabinoz’a) ayrılır.
b) Eter yağları (Uçucu yağlar); Nerol ve Farnesal içerir.
c) Ayrıca; Nişasta, Karbonik asit (Malik asit), Protein, Zamk ve Mineraller

Araştırmalar:
Araştırmalar çok eski olup modern klinik araş¬tır¬maları yapılmamıştır. İlk araştırma DIOSKORİDES tarafından yapılmış; balgam söktürücü ve idrar arttırıcı olduğunu iddia etmiştir. HAHNEMANN yaptığı deneylerde Alp menekşesi yumrusunun kurutulması ile zamanla etkisinin azaldığını ileri sürmüştür. LEMBKE ise bitkinin özellikle kadın hastalıklarına karşı etkili olduğunu tespit etmiştir. (LBH)

Tesir şekli:
Sinirleri uyarıcı, adet düzenleyici, ağrı kesici ve iltihapları önleyicidir.

Kullanılması:
a) Üniversite kliniklerinde tedavi denemeleri ve araştırmalar yapılma-mıştır. Bu nedenle bugünkü bilgilere göre 2. sınıf bir şifalı bitkidir. Alp menekşesi yerine göre daha etkili olan başka bitkiler kullanılmalıdır.
b) Halk arasında pekliğe karşı ve çiftçiler tarafından tütün, domates veya biber’e zarar veren solucan veya böceklere karşı kullanılır. Alp menekşe yumrusundan hazırlanan dem bitki köküne dökülürse solucanlar dışarı çıkar ve elle toplanır. Alp menekşesi genellikle ten¬tür ve natürel ilaç yapımında kullanılır.
c) Homeopati’de; Baş ağrısı, migren, baş dönmesi, kadınlarda adet anormallikleri, göğüs ağrı ve iltihaplanması (bayanlarda) ve hormon bozukluğu nedeni ile ortaya çıkan göz, kulak ve burun rahatsız¬lıklarına karşı kullanılır.

Çay:
Çok zehirli olması nedeniyle çayı içilmez. 0,3gr’ı zehirlenmeye sebep olabilir. Şayet mecburiyet doğarsa 0,1gr Alp menekşesi yumrusu 200-300ml suda kaynatılır ve soğutulduktan sonra süzülerek içilir.

Homeopati’de:
Alp menekşesi yumrusundan 20gr (tazesi tercih edilir) ince kıyılarak bir şişeye konur ve üzerine 80ml %70’lik alkol ilave edi-lerek 4-6 hafta bekletildikten sonra süzülerek Homeopati’de <<Cyclamen>>ismi ile anılan tentür elde edilir. bu tentür¬den günde 3-4defa 10-15damla 4-6hafta süreyle alınır.

Hastalığın belirtileri (semptom):
1) El ve ayaklarda, kol ve bacaklarda yorgunluk, ağırlık ve dermansızlık,
2) Kansızlıktan dolayı kronik migren ve baş ağrısı
3) Kramplı, tıksırmalı, sarı sümüklü ve sürekli akan nezle hali
4) Şişkinlik ve hazımsızlık
5) Ağrıların akşamları artması, sıcak ve hareketle azalması
6) Kansızlık nedeni ile titreme, susama, baş dönmesi ve adet bozuk-lukları
7) Kadınlarda göğüslerin sertleşmesi, büyümesi ve süt gibi bir sıvının çıkması
8) Yüzün solması, dermansızlık ve sürekli esnemek gibi halleri olan kişilere Alp menekşesi tentürü gerekir.

Yan tesirleri:
Tarife uyulduğunda bir yan tesiri yoktur, fakat tarife uyulmayarak 0,3 gramdan fazla alınırsa zehirlenmeye neden olur ve hatta 2gr’dan fazlası ölüme sebep olabilir.