Şifalı Bitkiler – Andız otu, Alant, İnula helenium L

 

Diğer Adları:
Andız otu, Alant, İnula helenium L.
At gözü otu Syn: Aster helenium SCOP.
Andız otu Aster officinalis ALL.
İndus otu Helenium grandiflorum GILIB.
Balgam otu

Familyası:
Bileşikgillerden, Korbblütler, Asteraceae

Drugları:
Andız kökü; Helenii rhizoma
Andız otunun sadece kökleri çay, tentür ve natürel ilaç yapımında kullanılır.

Giriş:
Andız otu Bileşikgillerin bir alt grubu olan Inulagillere dahil olup bu grupta 120 bitki bulunur ve bunlar 4 ana gruba ayrılırlar. Bunlar;
1) Inulagiller bu gruba Andız otu; İnula helenium,
2) Enulagiller, bu gruba Alman Andız otu; İnula germanica
3) Cupulariagiller bu gruba; İnula graveolens ve
4) Lam bardagillere; İnula crithmoides’i örnek gösterebiliriz.
Bunlardan en yaygın olarak kullanılan ve bilinen tür Andız otu; İnula helenium’dur. İnula helenion kelimesinden türemiş olup İnula=güneş ve Helen=küçük sepet anlamına gelir. Türkçe Balgam otu diye anılması bu bitki kökünün balgam söktürücü olmasından dolayıdır. Dioskorides ve Plinius Andız kökünün öksürük, göğüs daralması, siyatik, mide zafiyeti ve diş sallanması gibi rahatsızlıklara karşı kullanmışlarıdır. Eski kitaplarda üşütme, mesane ve idrar yolları iltihapları, verem, kronik bronşit, boğmaca ve kronik ishale karşı kullanıldığını bildirmektedir. Vatanının Türkistan olduğu tahmin edilen bitki önce Türklerin hükümran olduğu Adriyatikten Japon denizine kadar geniş bir alana yayılmış ve son olarak da Amerika’ya götürülen bitki buralarda yetiştirilmiştir.

Botanik:
Andız otu 60-250cm boyunda, çok yıllık bir bitki olup dikine yükselir ve sadece üst kısımlarında çatallaşma olur. Andız otunun birinci yıl sadece rozet yaprakları çıkar. Alt yaprakları uzun saplı, 15-30cm ge-nişliğinde, 40-70cm uzunluğunda geniş mızrak veya oval şekilde, alt yüzeyi grimsi, üst yüzeyi açık yeşil renklidir. Orta ve yukarıdaki yaprakları gövdeye oturmuş olup külah şeklinde, kenarları hafif kertiklidir. Dikine yükselen gövde yuvarlak grimsi yeşil, yeşil veya erguvani renktedir. Çiçekleri 5-8cm çapında, uzun bir sap üzerinde, kenarına bir sıra altın sarısı renkli 2-3mm genişliğinde, 2-3cm uzunluğunda taç yaprakları ve göbekte küçük borucuklar şeklinde ve bakır sarısı renktedir. Çiçeği tutam kupa yaprakları üçgen veya eliptik şekilde, esmerimsi yeşil renklidir. Kökleri 1-2cm kalınlığında, 30-50cm uzunluğundaki koyu esmer renkli ana kökler ve onlardan çıkan narin saçak şeklindeki yan köklerden oluşur.

Yetiştirilmesi:
Andız tohumları Mart-Nisan aylarında çamlık, yastık veya seralara dikilir ve Mayıs ayında fideleri bahçe veya tarlalara ekilir.

Hasat zamanı:
En az iki yıllık Andız kökü ilkbaharda veya sonbaharda sökülerek yıkanır, dilim veya şerit şeklinde kesilerek gölgede veya güneşte kurutulur. Köklerinin bozulup küflenmemesi için kuru ve gölgede yani ışıktan ve nemden uzakta olmalıdır. Kökleri nemde kolayca küflenip bozulabilir.

Birleşimi:
Birleşimindeki maddeleri önemine göre şöyle sıralayabiliriz;
a) Eterik yağlar %1-5 arasında olmakla birlikte ortalama %3 civarındadır. Eterik yağların %90’ını Sesquiterpenlakton türevleri; Alantolaktan %40, İzoalantolakton %55 ve çok az miktarda Dihidroalantolakton, Dihidroizoalantolakton, Tetrahidroalantolakton, 11,13-Dihidroalantolakton, Germacren-D-lakton ve 8,9-Epoxy-10-İzobutyryl-oxythymolizobtyrat içerir.
b) Polisakkaritler %30-45 arasında olup bunun da %90-95’ini İnulin oluşturur ve ayrıca az miktarda Pektin içerir.
c) Steroler; Friedelin, B-ve γ-Sitosterol, Stigmasterol ve B-Sitosterolglikozit
d) Reçine, zamk, musilaj, vitaminler ve mineraller içerir.

Araştırmalar:
Andız kökünden elde edilen tentürle doktorlar hastalar üzerinde tedavi denemeleri yapmışlar ve Andız kök ekstresinden elde edilen ekstre ile hayvanlar üzerinde tedavi denemeleri yapmışlardır.
1) Scheider ve Harms 1940’da, Hipp 1944 ve 1961’de ve Stangl 1942’ de yaptıkları tedavi denemelerinde Andız tentürünün balgam söktürücü, sarfa arttırıcı, idrar söktürücü ve bağırsak kurtlarını düşürücü özelliklere sahip olduğunu tespit etmişlerdir. (Lbh.II.842)
2) Andız kök ekstresi tavşanlar üzerinde tedavi denemesi yapılmış ve bu ekstrenin bağırsak solucanlarını düşürdüğü tespit edilmiştir. ((HHB.V.529)
3) Akciğer kanserinin büyümesini önlediği yapılan araştırmalarda tespit edilmiştir. (HHb.529)
Bu araştırmalar yeterli değildir ve daha geniş çaplı klinik araştırmalara ihtiyaç vardır.

Tesir şekli:
Balgam söktürücü, öksürük kesici, göğsü yumuşatıcı, iştah açıcı, safra arttırıcı ve bağırsak solucanlarını düşürücü özelliklere sahiptir.

Kullanılması:
a) Araştırmalara göre balgam söktürücü, idrar ve safra arttırıcı ve bağırsak solucanlarını düşürücü olarak kullanılır.
b) Komisyon E’nin 05.05.1988 tarih ve 85 tarihli Monografi bildirisine göre; Andız kökünün nefes yolları, mide ve bağırsak rahatsızlıklarına ve de idrar yolları rahatsızlıklarına karşı kullanılabileceği beyan edil-miştir.
c) Halk arasında; boğazda aşırı balgam, öksürük, boğmaca, astım, kronik bronşit, verem, üşütme rahatsızlıkları, mesane ve idrar yolları iltihapları, mide zafiyeti, mesane üşütmesi, ağrılı adet hali ve bağırsak solucanların karşı kullanılır.

Çayı:
İnce kıyılmış andız kökünden 2 kahve kaşığı demliğe konur ve üzerine 300-400ml kaynar su ilave edilerek 5-10dk demlenmeye bırakıl-dıktan sonra süzülerek içilir.

Çay Harmanları:

Dr.E.Scheider balgam ve öksürük çayı;
>25 gr Öksürük otu
>25 gr Andız kökü
>25 gr Adaçayı yaprağı
>25 gr Sinirli ot yaprağı

Dr.E.Scheider nefes yolları enfeksiyon çayı;
>10 gr Andız kökü
>10 gr Güneş gülü otu
>40 gr Kekik otu
>40 gr K.menekşe otu

Dr.Aschner astım çayı;
>20 gr Andız kökü
>20 gr Arnika çiçeği
>20 gr Anason tohumu

Ağrılı adete karşı çay;
>20 gr Kaz otu
>20 gr Sedef otu
>20 gr Andız kökü
>20 gr Papatya çiçeği
>20 gr Oğul otu yaprağı

Dr.E.Sceheider bağırsak solucanları çayı;
>30 gr Andız kökü
>20 gr K.hindiba kökü
>20 gr Y.akdiken kabuğu
>20 gr Nane yaprağı
>10 gr Centiyan kökü

Dr.E.Sceheider adet rahatsızlıkları çayı;
>20 gr Andız kökü
>20 gr Boz otu
>20 gr Kaz otu
>20 gr Kılıç otu
>20 gr Civanperçemi otu

Dr.E.Sceheider adet yetersizlik çayı;
>30 gr Civanperçemi otu
>10 gr Sedef otu yaprağı
>20 gr Sefa çiçeği
>10 gr Andız kökü
>5 gr Arnika çiçeği
>5 gr Sabır
>20 gr Hayıt tohumu

Detmar ağrılı adet hali çayı;
>50 gr Çakal eriği çiçeği
>30 gr Andız kökü
>30 gr Kantaron otu
>30 gr Civanperçemi otu
>20 gr Isırgan otu
>20 gr Ardıç kozalağı

Homeopati’de:
Taze Andız kökünden 20gr ince kıyıldıktan sonra bir şişeye konur ve üzerine 80ml %70’lik Alkol ilave edilerek güneş ışın-larından uzakta muhafaza edilir. şişe iki günde bir çalkalanır ve 4-6hafta sonra süzülerek Homeopati’de <<İnula>> ismi ile anılan tentür elde edilir. Bu tentürden günde 3-5 defa 10-15damla 4-6hafta süreyle alınır.

Hastalığın belirtileri (semptom):
1) Rahim rahatsızlıkları
2) Leğen kemiği içindeki organların ağrıması ve çekme hissi
3) Bronş üşütmesi, kuru ve gıcıklı öksürük
4) Kalın ve çok balgam; özellikle yatınca ve geceleri artıyorsa
5) Gırtlakta gıcıklık ve kuru öksürük
6) Karında top gibi şişkinlik özellikle göbekte
7) İdrarın K.menekşe gibi kokması
Bu gibi hallerde Andız tentürü gerekir.

Natürel ilaçları:
1) Hanopect® Hustensaft (Hanosan) bu şurup başta öksürük ve boğmacaya karşı kullanılır.
2) Lophyptan® N Tropfen (Fides) 100ml damlada; 2gr Isırgan otu, 2gr Andız kökü, 2 gr Okaliptus yaprak ve 1,5gr Santo ot ekstresi ile 0,3gr Efedrinhidroklor içerir. Bu damla başta; bronşitli astım ve bronşite kaşı kullanılır.

Yan tesirleri:
Aşırı miktarda alınması kusma ve mide ağrısına neden olur ve de bazen de alerjiye sebep olabilir.

B) Türk Andız otu, Klebrige Alant, İnula viscosa AITON
Çok yıllık, 50-150cm boyunda, gövde ve yapraklarında zamk gibi yapışıcı bir madde olduğundan Yapışkan Andız otu ve Türkiye’de yetiştirildiğinden Türk Andız otu diye de anılır. Yaprakları 2-3cm eninde, 3-7cm uzunluğundadır. Çiçekleri ise diğerlerine göre oldukça küçük olup 6-8mm çapındadır. Halk arasında açık yararlı iyileştirmek için yaprakları yararla sarılır. Birleşimindeki eterik yağ bitki haşereleri; böcekler ve sineklere karşı kullanılır.

C) Keşmir Andız otu, Kaschmir Alant, İnula racemosa Hoker
Baştaki andız otunun biraz daha küçüğü (50-150cm) olup Keşmir, Altaylar ve Himalayalarda yetişir. Köklerinden elde edilen druglar antiseptik özelliklere sahiptir.

D) Alman Andız otu, Deutscher Alant, İnula germanica
Çok yıllık, topluca bir arada yetişen bir bitkidir. Yaprakları mızrak şeklin-de, uçları sivri, kenarları bütün ve değişken sıra ile dizilmiştir. Alman Andız otu 30-60cm boyunda, çiçekleri küre şeklinde, taç yaprakları altın sarısı ve tek sıra ile dizilmiştir.