U

Şifalı Bitkiler – Ardıç, Ardıç Kozalağı, Juniperus communis

Diğer Adları:
Ardıç, Wacholder, Juniperus communis L.
Bıldırcın Ardıcı Hakiki Ardıç
Kuvvet Ardıcı Şifalı Ardıç
Kudret Ardıcı

Familyası:
Selvigillerden, Zpressengwâchse, Cupressaceae

Drugları:
Ardıç kozalağı; Juniperi fructus
Ardıç yağı; Juniperi aetheroleum
Ardıç’ın meyveleri (kozalağı) Eterik yağı (kısaca yağı), çay, tentür ve natürel ilaç yapımında ve de Eterik yağı ise aroma tedavisinde kullanılır.

Giriş:
Servigillerin bir alt grubu olan Juniperusgillere takriben 60 Ardıç türü dahildir. Ardıçgilleri (Juniperiusgiller) 3 önemli ana gruba ayrılırlar;
1) Oxycedrusgiller, buna örnek Şifalı Ardıç’ı gösterebiliriz. 2) Caryocedrusgiller, buna örnek olarak Juniperuis drupacea’yı gösterebiliriz ve 3) Sabinagiller, buna da örnek olarak Kara ağacı gösterebiliriz. Bunlardan Sabinagillerin çok zehirli olması nedeni ile bu grubu Kara Ardıç bahsinde ayrıca işleyeceğiz. Hakiki Ardıcın ayrıca bir düzine alt türü vardır. İşte bundan en önemlileri;
a) Cüce Ardıç (Türk Ardıcı); J.Comminus ssp.nana Bu tür genellikle Kuzey Anadolu dağlarında yetişir. Birde Alp Cüce Ardıcı; J.C.ssp.Alpina vardır. Bu türde genellikle Alplerde yetişir. Ayrıca İspanya Ardıcı; J.C.ssp.Hemisphaeria, Japon Ardıcı; J.C.ssp.Nipponika, Amerika Ardıcı; J.c:ssp.Despressa ve Çin Ardıcı; J.C.ssp.Communis, Cüce Ardıç; J.C.ssp.Nana ve Katran Ardıcı; J.Oxycedrus Türkiye’de yetişir ve Hakiki Ardıç Trakya Cüce Ardıç Kuzey Anadolu ve Katran Ardıcı Toros’larda yetişir. Ardıç meyveleri çok eskiden beri böbrekleri yıkayıcı olarak ve ödeme karşı kullanılmıştır.

Botanik:
Ardıç çalı veya ağaç şeklinde tek veya çok gövdeli 3-10 m yük-sekliğinde, geriden piramidimsi üst kısmı ve orta taç görünümündedir. Yaprakları 20 mm uzunluğunda 2 mm genişliğinde ucu sivri iğne gibi veya küt, dalların uç kısmında üçlü ve dörtlü şekilde dizilmiştir. Erkek ve dişi çiçekleri ayrı ayrı ağaçlarda olduğu gibi aynı bitkide de olabilir ve çiçekleri üçlü pul şeklinde çokça yaprakçıktan oluşur. dişi çiçeklerin döllenmesi ile birlikte küçük meyve şeklindeki kozalakları meydana gelir ve bunlar olgunlaştığında siyahımsı kahverengi veya morumsu renkte, 0,5-1 cm çapında küre şeklinde ve genellikle topluca bir arada olur.

Yetiştirilmesi:
Fidanları veya çeltikleri güneye bakan yönlere ekilir, bü-yüyerek kozalak vermesi yıllar alabilir.

Hasat zamanı:
Eylül ortalarından Ekim sonlarına kadar Ardıç kozalakları toplanır, toplanması zor olduğundan Ardıç dibine bez serilerek kozalakları dökülür ve dökülen kozalaklar eski iğne yapraklarından ayıklanır ve sonra kurutulur. Kurutulan Ardıç kozalakları özel kaplarda muhafaza edilir. Ardıç kozalaklarının olgunlaşması iki yıl sürer, olgunlaşan siyahımsı esmer veya morumsu kozalakların yanında yeşil renkli bir yılık olgunlaşmamış kozalaklarda olabilir, bunlarında ayıklanması gerekir.

Birleşimi:
Ardıç kozalağının birleşimindeki maddeleri önemine göre şöyle sıralayabiliriz;
a) Eterik yağlar %0,5-2,5 arasında olup en önemleri; α-Pinen %34, B-Myrcen %11, θ-Muurden %10, Sabinen %7,5, Limonen %3, Elemen %2,9, B-Caryophyllen %2,7, α-Cadinen %2,5, B-Pinen %2,5 ve Terpinen %2,1 içerir.
b) Proanthocyanidinler (Proantosiyanidinler); (+)-Afzelechin, (+)-Catechin (Kateşin), (-)-Epiafzelechin, (-)-Epicatechin, (-)-Epigallocatechin ve (+)-Gallocatechin içerir.
c) Diterpenler; İzocommunasit, cis-Communasit ve trans-Communasit
d) Ayrıca vitaminler, mineraller, reçine, zamk, pektin, organik asitler, Flavonglikozitler, ham şeker ve yağ içerir. en kaliteli Ardıç yağı (Ardıç eter yağı) Bosna’da elde edilir. Türkiye’de yetişen Cüce Ardıç kozalaklarında da %1,41 oranında eterik yağ bulunur ve oldukça kalitelidir.

Açıklama:
Ardıç yağı (Eterik yağı) ile yapılan tedavi denemeleri çok eskiye dayanır. İlk defa 1844’de Berlin’de Ardıç yağı ile tavşanlar üze-rinde Dr. Semon tedavi denemesi yapmıştır. Önce tavşanın midesine 15 gr Ardıç yağı doldurur ve tavşanın yaşadığını görünce 30 gr Ardıç yağı ile deneyine devam eder ve tavşanlar ölür. Ölüm nedenini araştıran doktor yağın böbrekleri tahriş ettiğini iddia eder. Bu ilmi olmayan tamamen yanlış tedavi denemesine dayanarak 1844’den 1993’e kadar ütün uzmanlar Ardıç yağının böbrekleri tahriş edebileceğini bu nedenle en fazla 6 hafta kullanılmasını tavsiye ederler. Prof. Dr. Heinz Schilcher, Berthold.M.Hell ve ekipleri 1993’de Berlin Üniversitesi’nde Ardıç yağı ve Ardıç kozalağı ile yaptıkları geniş çaplı araştırma ve tedavi denemelerinde hiçbir yan tesir tespit edememişlerdir. Bunun üzerine geriye dönük araştırmada Dr.Semon’un ilmi olmayan çalışmasının bu yanılgıya sebep olduğunu tespit etmişlerdir. Ardıç kozalağı ortalama %1 Eterik yağ içerir. 3 kg Ardıç kozalağından 30 gr Ardıç yağı elde edilir. Ortalama 6 Ardıç kozalağı 1 gr yapar ve bundan 10 mg Eter yağı elde edilir. 30 gr Eter yağı elde etmek için 18.000 Ardıç kozalağı gerekir. Bugün tedavi maksadı ile 10-30 mg Eter yağı veya 6-18 Ardıç kozalağı gerekir. Bir insan günde 300-1000 gr ekmek yiyebilir fakat bu oranı 500.000 gr yani 500 kg.a çıkarmak mümkün müdür? İşte gerçekten ilim adamı olmayan insanların yanlış gözlemleri, insanların 1884’den 1993’e kadar Ardıç kozalağı veya yağı hakkında yanlış düşünmelerine neden olmuştur ve hala aynı yanılgıda ısrar edenler de mevcuttur. (Z.P.4.95.205) Ardıç yağında bazen Ardıç odunu, yaprağı ve dallarının da damıtma sırasında ayıklanmaması nedeni ile kalitesiz yağlar elde edilebilir. (NM.5.95.48, Nhp.5.95.738)

Araştırmalar:
Ardıç yağı ve kozalağı ile fareler, tavşanlar, köpekler ve kemeler (lağım fareleri) üzerinde tedavi denemeleri yapılmıştır;
1) İ.Janku, M.Hava ve O.Motl 1957 ve 1960’da kemeler üzerinde yaptığı tedavi denemesinde Ardıç yağının idrar söktürücü olduğunu tespit etmişlerdir. (HHB.V.569)
2) G.Vogel 1957’de kemeler üzerinde yaptığı tedavi denemesinde Ardıç yağının safra arttırıcı olduğunu tespit etmiştir. (HHB.V.569)
3) A.G.Winter 1957’de kemeler üzerinde yaptığı tedavi denemesinde Ardıç yağının idrar yoları enfeksiyonunu önlediği ve bakterileri yok ettiğini tespit etmiştir. (HHB.V.569)
4) B.Lasheras, P.Turillas ve E.Cenarruzabeitia 1986’da kemeler üzerinde Ardıç kozalağı ile yaptıkları tedavi denemesinde tansiyonu düşür-düğünü tespit etmişlerdir. (HHB.V.574)
5) S.K.Swanston-Flatt, C.Day, C.J.Bailey ve P.R.Flatt 1990’da fareler üzerinde Ardıç kozalağı ile yaptıkları tedavi denemesinde kandaki şekeri düşürdüğünü tespit etmişlerdir. (HHB.V.574)
6) N.Mascola, G.Autore, F.Capasso, A.Menghini ve M.P.Fasulo 1987’de Ardıç kozalağı ile kemeler üzerinde yaptıkları tedavi denemesinde ödemi (vücudun su toplaması) önlediğini tespit etmişlerdir. (HHB.V.574)
Hayvanlar üzerinde yapılan araştırmalar çok olumlu olup, bunu insanlar üzerinde yapılacak tedavi denemesinin takip etmesi gerekmektedir. Umarız ki bu yönde de araştırmalarda yakında yapılır.

Tesir şekli:
idrar ve ter söktürücü, safrayı artırıcı, tansiyon düşürücü, hazmettirici, antiseptik, metabolizmayı kuvvetlendirici ve kandaki şekeri düşürücü etkinliğe sahiptir.

Kullanılması:
a) Araştırmalara göre Ardıç yağı ve kozalağı başta idrar yolları enfek-siyonu, şeker hastalığı, yüksek tansiyon, safra yetersizliği, idrar ye-tersizliği ve ödem gibi rahatsızlıklara karşı kullanılır.
b) Komisyon E’nin 05/12/1984 tarih ve 228 nolu Monografi bildirisine göre başta sindirim rahatsızlıklarına karşı kullanılır.
c) Aroma tedavisinde; Ardıç yağı (Ardıç eter yağı); sara, korku, sinirlilik, bronşit, üşütme hastalıkları, verem, bağırsak enfeksiyonu, gastrit, sindirim rahatsızlıkları, şeker hastalığı, ara doku deri iltihaplanması, mesane hastalıkları, idrar yoları ve böbrek taşları, böbrek iltihaplanması, nikris, romatizma ve eklem rahatsızlıklarına karşı kullanılır.
d) Homeopati’de; Ardıç tentürü başta hidrops (ara doku ve organlarda kanın sıvı maddesinin toplanması), ödem (vücutta su toplanması), böbrek iltihaplanması, yüksek tansiyon, nikris, kanın kirlenmesi ve metabolizma rahatsızlığına karşı kullanılır.

Çayı:
Ardıç kozalağı iki şekilde hazırlanabilir;
1) Ardıç kozalağından 10-15 adet veya 1 yemek kaşığı demliğe konur ve üzerine 300-400 ml kaynar su ilave edilir ve 5-10 dk demlenmeye bıraktıktan sonra süzülerek içilir.
2) Ardıç kozalağından 10-15 adet veya bir yemek kaşığı bir bardağa konur ve üzerine 300-400 ml soğuk su ilave edilerek 5-10 saat bekle-tildikten sonra süzülerek içilir.

Çay Harmanları

B.Vonarburg ödeme çayı (vücudun su toplaması)
>20 gr Ardıç kozalağı
>20 gr Altın başak otu
>20 gr K.yonca otu
>20 gr Biberiye yaprağı
>20 gr Kayışkıran kökü

Dr.Rauch böbrek ve mesane çayı;
>25 gr Selam otu kökü
>25 gr Ardıç kozalağı
>25 gr Altın başak otu
>25 gr Atkuyruğu

Prof.Dr.WeiB böbrek mesane çayı (mesane üşütmesi nedeni ile idrar artırıcı);
>30 gr Kayışkıran kökü
>30 gr Ardıç kozalağı
>30 gr Meyan kökü

Prof.Dr.Weiss böbrek ve mesane çayı (idrar yollarını yıkayıcı);
>20 gr Ardıç kozalağı
>20 gr Maydanoz tohumu
>20 gr Atkuyruğu otu
>20 gr Kayışkıran kökü
>20 gr Rezene tohumu
>20 gr Nane yaprağı

Prof.Dr.Weiss böbrek ve mesane çayı (idrar yollarındaki taşlarını yıkayıcı);
>30 gr Hindiba otu ve kökü
>30 gr Ardıç kozalağı
>30 gr Maydanoz tohumu
>30 gr Kasık otu
>30 gr Anason tohumu

Gökçek İdrar yolları çayı:
>20g Maydanoz kökü
>20g Ardıç kozalağı
>20g Kayışkıran kökü
>20g Ak huş yaprağı
>10g Meyan kökü
>10g Civanperçemi otu

Gökçek Romatizma çayı;
>20 gr Harpago kökü
>20 gr Ardıç kozalağı
>20 gr Isırgan otu
>20 gr Huş yaprağı
>10 gr Kuşburnu meyvesi
>10 gr Nane yaprağı

Gökçek Kanı ve idrar yollarını temizleyici çay;
>20 gr Huş yaprağı
>20 gr Isırgan otu
>20 gr Hindiba otu ve kökü
>20 gr Altın başak otu
>20 gr Ardıç kozalağı

Aroma tedavisi:
Olgunlaşmış Ardıç kozalakları su buharı ile damıtılarak (destilasyonu) yapılarak eterik yağı elde edilir. Ardıç yağı (eter yağı) genellikle renksiz, fakat nadiren yeşile, sarıya veya esmerimsi renge çalabilir. Bu yağdan günde 3-5 defa 5-6 damla alınabilir. Haricense ge-nellikle kramplı, romatizmalı, ağrılı kaslara ve eklemlere sürülerek ova-lanır ve masajı yapılır.

Homeopati’de:
Ardıç kozalaklarından 20 gr iyice ezildikten sonra bir şişeye konur ve üzerine %70’lik 80 ml Etanol (alkol) ilave edilerek iki günde bir çalkalanır. Şişe güneş ışınlarından uzakta muhafaza edilir ve 4-6 hafta sonra süzülerek Homeopati’de <<Juniperus communis>> adı ile anılan tentür elde edilir. Bu tentürden günde 3-5 defa 10-15 damla 4-6 hafta süreyle alınır.

Ekstresi:
Ardıç kozalaklarının alkolle ekstraksiyonu ile elde edilen ekstre aynı tentür gibi kullanılır.

Hastalığın belirtisi (semptom):
1) Üşütme nedeni ile böbrek iltihaplanması
2) Kronik böbrek yatakları iltihaplanması
3) Vücudun su toplaması (ödem) ve idrarda azalma
4) İdrarın kokulu menekşe gibi kokması
5) Böbrek civarında bir ağırlık varmış gibi his
6) İdrarın azalması ve yoğunlaşması
7) Böbreklerin kronik iltihaplanması
8) Bu gibi hallerde Ardıç tentürü gerekir.

Yan tesirleri:
Ardıç kozalağının bilinen bir yan tesiri yoktur. Bu konuyu araştırma bölümünde inceledik.

B) Cüce Ardıç, Zwerg Wacholder, Juniperus nana WILLD.
Dağ Ardıcı
Karadeniz Ardıcı

Familyası:
Selvigillerden, Zypressengewâchse, Cupressaceae
Drugları:
Cüce Ardıç kozalağı; Juniperi nana fructus
Cüce Ardıç kozalak yağı; Juniperi nana aetheroleum

Cüce Ardıç kozalağı ve eter yağı aynı Hakiki Ardıç kozalağı ve eter yağı gibi kullanılır ve hatta daha tesirli olduğu yönünde ileri sürülen iddialar da mevcuttur. Aslında Cüce Ardıcının yukarıdakinden farkı sadece yüksek dağlarda yetişmesi ve 0,8-1,5 m arasındaki küçük boyu ve meyvelerinin 6-10 mm büyüklüğünde olması ile ayrılır. Türkiye’nin yüksek dağ ve tepelerinde genellikle de Kuzey ve Doğu Anadolu bölgesinde çok yaygın olarak bulunur.

C) Katran Ardıcı Stech-Wacholder Juniperus Oxycedrus L.
Toros Ardıcı

Familyası:
Selvigillerden, Zypressengewâchse, Cupressaceae

Drugları:
Katran Ardıç kozalağı; Juniperi Oxycedrus fructus
Katran Ardıç eter yağı; “ “ aetheroleum
Katran Ardıç yağı (katranı); Juniperi pix

Toros Ardıç kozalağının Çayı içilir, eterik yağı çıkarılır ve odunlarından Katran elde edilir.
Vatanı Akdeniz ülkeleri olan bitki Balkanlarda da yetişir ve 3-5 m boyunda nadiren 14 m.yi bulabilir. Yaprakları 4-14 mm uzunluğunda, 1-2 mm genişliğinde ve ucu oldukça sivridir. Kozalakları 6-10 mm çapında önce açık sarı, sonra olgunlaşınca kırmızı veya esmerimsi kırmızı renk-tedir.

Birleşimi:
Kozalaklarında ortalama %1 eterik yağ türevi içerir ve bunların önemlileri; α-Pinen %60, B-Myrcen %25-30, θ-Muurolen %2, Limonen %1 ve çok az miktarda Terpinen-4-ol %0,5 içerir. Katranda (Juniperi pix) δ-Cadinen %25-30, Calamenen %15-16, θ-Muurolen %6 ve az miktarda diğer eterik yağlar içerir. Eskiden Akdeniz ve Ege bölgesinde bulunan Toros Ardıcının dal, odun ve yaprakları güğümlere konur ve altı yakılarak katranı elde edilir. Yapılan araştırmalarda Ardıç katranının mikropları öldürdüğü ve mantarı yok ettiği ispatlanmıştır. Eskiden deri hastalıkları, ekzema, sedef hastalığı, uyuz, saç dökülmesi, kaşıntı ve romatizmaya karşı kullanılmıştır. Dahili olarak günde 3-5 defa 3-4 damla alınabilir. Avrupa’da sabun, şampuan ve kozmetik maddelere katkı maddesi olarak katılmaktadır. Türkiye’de Hakiki Ardıç kozalağı yerine genellikle Toros Ardıç kozalağı kullanılmaktadır. Oysa Karadeniz bölgesinde yaygın olarak yetişen Cüce Ardıcın kozalakları daha etkilidir.