Şifalı Bitkiler – Ayçiçeği, Helianthus annus

Diğer Adları:
Ayçiçeği, Sonnenblume, Helianthus annuus L.
Gündöndü
Günebakan
Şemşamer

Familyası:
Bileşikgillerden, Korbblütengewaechse, asteraceae

Drugları:
Ayçiçeği Helianthi flos
Ayçiçeği yağı: Helianthi oleum

Ayçiçeği çay ve tentür yapımında yağı ise natürel ilaç yapımı, salata ve yemeklerde kullanılır.

Giriş:
Ayçiçeği halianthusgillerden olup, bu gruba 70 bitki dahildir ve bun-lardan bir yıllık gün doğdu olduğu gibi çok yıllık olanları da vardır. Eskiden Amerikalı Kızılderililer tarafından çeşitli rahatsızlıklara karşı kullanılmıştır. İspanyollar tarafında 1569 yılında Avrupa’ya getirilen bitki kısa zamanda Doğu Türkistan’a kadar oldukça geniş bir alana yayılmıştır. Ayçiçeğinin taç yaprakları ateş düşürücü olarak ve gribe karşı kullanılmıştır. Ayçiçeği tohumundan elde edilen yağ salata ve yemeklere katılır ve masaj yağı yapımında kullanılır. Bitkiye günebakan denmesinin sebebi bitkinin kafasını güneşin yönüne doğru dönmesi nedeniyle bu isimle anılır. Almanca sonnenblume denmesi de güneş çiçeği anlamına gelir. Helianthus helios yani güneş ve anthos ise çiçek kelimelerinden oluşur, yani güneş çiçeği anlamına gelir ve de annus kelimesi bir yıllık anlamına gelir.

Botanik:
Bir yıllık bir bitki olan Ayçiçeği 1-3 metre boyunda dikine yük-selen bir bitki olup nadiren çatallaşır. Yaprakları alttan üstte doğru yükseldikçe büyür. Uzun bir sap üzerinde kalp veya üçgen şeklinde, koyu yeşil renkli kenarları kertikli, ortada bir ana damar bulunur. Çiçekleri 10-40 cm genişliğinde tepsi şeklinde geniş bir kafa olup kenarların 1-3 sıra dizilmiş dil şeklinde 30-70 adet 5-10 cm uzunluğunda altın sarısı renkli ve ortada boru şeklinde çiçek yaprakları vardır. Burumsu çiçekler sarımsı esmer renkte ve de oldukça çoktur.

Yetiştirilmesi:
Ayçiçeğinin yetiştirilmesi oldukça kolay olup Nisanda ayçiçeği tohumları (çekirdekleri) tarla veya bahçelere ekilir.

Hasat zamanı:
Çiçekleri (taç yaprakları) çiçek açmaya başladığı andan itibaren toplanır ve kurutulduktan sonra özel kaplarda muhafaza edilir. Ayçiçeği çekirdeklerinin toplanması olgunlaşan kafalar Eylülden Ekime kadar toplanır dövülerek çekirdekleri çıkarılır ve kurutulur ve de çekirdek kabuklarının soyulup tohumlarından yağ elde etmek için fabrikalara gönderilir.
Maalesef şifalı bitkiler toplama, kurutma, paketleme ve depolama işlem-leri sırasında çok yanlışlar yapılmaktadır. Bitkinin şifalı kısmı yaprak veya çiçekleri ise asla Güneş altında kurutulmaz ve mutlaka gölgede kurutul-malıdır. Ayrıca örneğin bitki 5 günde kurudu ise, 2 gün daha kurumada bırakmak mahzurludur, çünkü birleşimindeki eterik yağları kaybettiğinden kalitesi düşer. Sadece bitki kökleri Güneş’te kurutulur ve kurur kurumaz hemen paketlenip depolanması gerekir. Şifalı bitkilerin Aktarlarda açıkta satılması kalitesini kısa sürede düşürür ve etkisini oldukça azaltır.

Birleşimi:
a) Ayçiçeği yağının birleşimindeki maddeleri önemine göre şöyle sıralayabiliriz;
1) %40-50 sabit yağ içerir ve bu da büyük oranda Akilgliserit türevleri (Acylgliserid); % 35-60 Linolasit, %25-40 Oleikaist, %7-15 Palmitin asit ve % 4-7 Stearin asitten oluşur.
2) Steroller; Campesterol (Kampesterol), Cholesterol (Kolesterol), Sitosterol, Sitigmasterol, ∆-7-Campesterol ve ∆-7-Sitigmasterol’den oluşur.
3) Vitaminlerden; A, B1, B2, B6, C ve E vitaminleri içerir.
4) Ayrıca %30 Protein, Carotinler (Karotinler), Lecithin, Betain, Tanin, Silisik asit ve Potasyum minerali içerir.
b) Ayçiçeği çiçeklerinde;
1) diterpen türevleri; Ent-kaur-16-en-19-asit, Ent-trachyloban-19-asit ve Atisanasit en önemlileridir.
2) Triterpen alkoller; Heliantriol C, Helianthussaponin 2, Echinocystasit ve Oleanolasit
3) Karotinler; Luteinepoxid (=Taraxanthin)
Flavonglikozitler; Qercetin-3-glukozit ve Quercetin-7-glukozit

Araştırmalar:
Ayçiçeğinin kökü ve yağı ile çeşitli araştırmalar yapılmıştır ve bu araştırmalardan bazıları;
1) Çernobil’deki (Tschernobyl) atom santralinde 1986 yılında kazadan dolayı Türkiye’den Almanya’ya kadar çok geniş bir alanda Uranyum zehirlenmesine sebep olmuştur. Bu zehirlenmenin ortaya çıkardığı radyoaktif maddeler: Stransiyum (strantium) ve Sesyumun (cassium) topraktan ve sudan arıtmak için Çernobil civarındaki göletlere Ayçiçeği ekilmiştir. Yapılan bu araştırmalarda daha önce 200 mikrogram/litre radyoaktif madde içeren sularda bu oran 20 mikrogram/litre’ye düşmüştür. Böylece Ayçiçeği kökünün radyoaktif maddeyi topladığı ve çevreyi arıttığı tespit edilmiştir. (ZP.2.98.66 ve NH.4.97.198)
2) Yağ tedavisi: Dr. F. Krah Ayçiçeği yağından 2 kahve kaşığını ağza alarak 10 dakika gargarası yapılır ve buna günde 3-5 defa 4-6 hafta süreyle devam edilirse birçok hastalığa karşı iyi geleceği iddia edilmiştir. Fakat bu iddialar herhangi bir Üniversite kliniğinde tedavi denemesi yapılmamıştır. Ben denediğimde yağın renginin değiştiğini gördüm. (NH.8.96.488).

Tesir şekli:
a) Ayçiçeği yağı; idrar söktürücü ve yaraları iyileştiricidir.
b) Ayçiçeği (sadece taç yapraklar) ateş düşürücü, balgam söktürücü ve iltihapları önleyicidir.

Kullanılması:
Üniversite kliniklerinde tedavi denemeleri ve araştırmalar yapılmamıştır. Bu nedenle bugünkü bilgilere göre 2. sınıf bir şifalı bitkidir. Ayçiçeği yağı yerine göre daha etkili olan başka bitkiler kullanılmalıdır.
a) Ayçiçeği yağı ile yapılan tedavi denemeleri henüz yeterince değildir. Bu nedenle sadece halk arasındaki kulanım şeklinden bahsedeceğiz. Ayçiçeği yağı kandaki lipit ve kolesterol düşürür ve de kan dolaşımını artırır. Ayçiçeği yağı masaj yağı olarak kullanılır. Ayrıca yemek ve salatalara katılır. Kolesterol ve lipide karşı Gökçek İksiri en etkili ve doğal üründür.

Yan tesirleri:
Bilinen bir yan tesiri yoktur.