Şifalı Bitkiler – Ayrık otu, Agropyrom repens

Diğer Adları:
Ayrık otu, Quecke, Agropyrom repens P.Beauv.
Syn: Elymus repens (L) GOULD
Triticum repens L.

Familyası:
Buğdaygillerden, Sübgrâser, Poaeeae

Drugları:
Ayrık kökü; Agropyri repentis rhizoma
(Graminis rhizoma)
Ayrık otunun Kazık kökü çay, tentür ve natürel ilaç yapımında kullanılır ve saçak kökleri pek kullanılmaz.

Giriş:
Ayrık otu buğdaygillerin bir alt grubu olan Agropyongillerden olup bu grubun takriben 100 türü mevcuttur. Latincede Repens kelimesi sürünen, Yunanca da Agrios yabani ve Pyros buğday anlamına gelen ke-limelerden türetilmiştir. Eskiden romatizma, nikris, karaciğer hastalıkla-rına karşı ve ayrıca kanı temizleyici olarak kullanılmıştır. Vatanı Avrupa ve Asya olan bitki sonradan Amerika ve Avustralya’nın keşfi ile buralarda da yayılmıştır.

Botanik:
Boyu 30-120cm boyunda dikine yükselen, bulunduğu yerden sürgünler salarak kısa sürede çevresine yayılan çok yılık bir bitkidir. Yaprakları şerit şeklinde, uç kısmı sivrice 10-30cm uzunluğunda, 2-4cm eninde, kenarları bütün üst kısmı koyu yeşil veya mavimsi yeşil, alt kısmı koyu yeşil ve mat bir renktedir. Yapraklarını bir kısmı ise gövdeyi sarmalamış bir boru şeklindedir. Çiçekleri iki sıra ile dizilmiş olup hafif buğday başağına benzer, açık yeşil, nadiren kırmızımsı veya vişne çü¬rüğü renkte olabilir. Kökleri 2-6cm uzunluğunda 2-5mm kalınlığında, parlak ve saman sarısı renktedir.

Hasat zamanı:
Tarla, bağ, bahçe, mera, çimenlik ve yol kenarlarından toplanan Ayrık kökleri yıkandıktan sonra kurutulur, şayet suni olarak kurutulmak isteniyorsa kurutma işlemi sırasında ısının 45˚’yi geçmemesi gerekir.

Birleşimi:
Ayrık kökünün birleşimindeki maddeleri öneminde göre şöyle sıralayabiliriz;
a) Polisakkaritler %3-10 arasında olup en önemli türevi ise Triticin ve az miktarda İnulin içerir. Triticin İnuline (yer elmasına bak.) benzer.
b) Şekerlerden %4 Mannit ve İnosit
c) Çok az miktarda Eterik yağ türevleri; Carvacrol (karvacrol), Carvon (Karvon), Thymol (Timol), Menthol(Mentol), trans-Anethol ve ‘-Hexyl-3-metil-Maleinasit-anhidrid
d) Ayrıca %8-15 Musilaj, Silisikasit, Triterpenler, Vitaminlerden B ve Provitamin A, Fenilkarbonikasitler ve Minerallerden Potasyum içerir.

Araştırmalar:
Tarihte J.A.Tabrenaemontaunus (1588), P.A.Matthioli (1501-1577) ve İngiliz asıllı Dr.Sydenham (1624-1689) Ayrık kökünü çok çeşitli hastalıklara karşı kullanmışlardır ve bunların başında idrar yolları iltihaplanması, romatizma, nikris (gut hastalığı) ve ödem gibi rahatsızlıklar gelir. İlk ilmi araştırma ise oldukça yeni ve olumlu bir çalışmadır.
1) Toplam 58 doktor; 313 idrar yolları rahatsızlığı olan hasta üzerinde Ayrık kökü ekstresinden elde edilen damla ile 1-2 hafta süren tedavi denemesi yapmışlardır. Hastalardan %34’ünde mesane zafiyeti, %29’unda mesane iltihaplanması, %19’u prostatitis (prostat iltihap-lanması), %5’i idrar yoları iltihaplanması (üretritis) ve %13’ünde birden fazla idrar yolları rahatsızlıkları tespit edilmiştir. Bu hastalar¬dan %43’ünde tamamen iyileşme, %55’inde ise kısmi olarak iyileşme görülmüştür. (ZP.5.00.252). Ayrık kökü ekstresi ile yapılan bu araştırma çok olumlu olup bunun devamının da gelmesi halinde Ayrık otuna olan güven daha da artacaktır.

Tesir şekli:
İdrar söktürücü, terletici, bakterileri öldürücü, iltihapları önleyici, kanı temizleyici ve tahrişi önleyicidir.

Kullanılması:
a) Araştırmalara göre Ayrık kökünden elde edilen ilaçlar (damla, kapsül, draje, çay ve tentür) mesane zafiyeti, mesane iltihaplanması (Cystitis), prostat iltihaplanması (Prostatitis) ve idrar yolları iltihap¬lan-masına karşı kullanılır.
b) Komisyon E’nin 01/01/1990 tarih ve 22a nolu Monografi bildirisine göre Ayrık kökü preparatları (ilaçları) başta idrar yolları iltihaplanması ve böbrek taşlarına karşı kullanılır.
c) Homeopati’de mesane iltihaplanması, prostat büyümesi ve idrar yolları iltihaplanmasına karşı kullanılır.
d) Halk arasında mesane zafiyeti, mesane iltihaplanması, prostat ilti¬hap-lan¬ması, böbrek iltihaplanması ve taşları, romatizma, nikris, ekzema gibi rahatsızlıklara karşı ve metabolizmayı kuvvetlendirici ve kan temizleyici olarak kullanılır.

Çayı:
Kurutulmuş, ince kıyılmış Ayrık kökünden 2-3 kahve kaşığı demliğe konarak üzerine 300-400ml kaynar su ilave edilerek 5-10dk demlenmeye bırakıldıktan sonra süzülerek içilir.

Çay Harmanları

Prof.Dr.Heupke mukoza iltihaplanması çayı;
>20 gr Rezene tohumu
>20 gr Hatmi kökü
>20 gr Papatya çiçeği
>20 gr Ayrık kökü
>20 gr Meyan kökü

Gökçek mesane ve böbrek çayı (idrar yolları iltihaplanması, böbrek taş ve kumlarına);
>20 gr Huş yaprağı
>20 gr Ayrık kökü
>20 gr Altın başak otu
>20 gr Kayışkıran kökü
>20 gr Isırgan kökü

Gökçek Mesane ve böbrek çayı (mesane ve böbrek üşütmesine);
>40 gr Ayı üzümü yaprağı
>20 gr Kayışkıran kökü
>15 gr Orta sifon yaprağı
>15 gr Ayrık kökü
>10 gr Isırgan kökü

Gökçek Mesane ve böbrek çayı (mesane ve böbrek üşütmesine karşı);
>40 gr Ayı üzümü yaprağı
>20 gr Huş yaprağı
>20 gr Ayrık otu kökü
>10 gr Isırgan kökü
>10 gr Ardıç kozalağı
>5 gr Nane yaprağı

İsveç Kodeksine göre mesane ve böbrek çayı(mesane iltihaplanması ve kramplara karşı);
>35 gr Ayı üzümü yaprağı
>25 gr Meyan kökü
>15 gr Ayrık kökü
>15 gr Huş yaprağı
>10 gr Sultan otu

Gökçek Mesane ve böbrek çayı (mesane dezenfeksiyonuna karşı ve kramp çözücü);
>35 gr Ayı üzümü yaprağı
>25 gr Meyan kökü
>15 gr Ayrık kökü
>15 gr Huş yaprağı
>15 gr Ardıç kozalağı

Gökçek Mesane ve böbrek çayı (idrar yolları iltihap.,, bakteri, taş ve kumlara);
>20 gr Huş yaprağı
>20 gr Altın başak otu
>20 gr Orta sifon yaprağı
>20 gr Ayı üzümü yaprağı
>20 gr Ayrık kökü

Gökçek deri hastalıkları çayı (akne, akut ve kronik deri hastalıkları);
>30 gr Ayrık kökü
>20 gr Mahoniyakök kab.
>20 gr Menekşe otu
>20 gr Isırgan otu
>10 gr Atkuyruğu otu

Homeopati’de:
Ayrık otunun sadece kazık köklerinden (saçak kökleri kullanılmaz) taze iken ince kıyılarak bir şişeye konur ve üzerine 80 ml %70’lik Alkol ilave edilerek güneş ışınlarından uzakta muhafaza edilir. Şişe iki günde bir çalkalanır ve 4-6 hafta sonra süzülerek Homeopati’de <<Triticum repens>> ismi ile anılan tentür elde edilir. Bu tentürden günde 3-5 defa 15-20 damla 4-6 hafta süreyle alınır.

Hastalığın belirtileri (semptom):
1) Ağrılı idrar yollarına
2) İdrar yaparken yanma ve sıkıştırma
3) İdrarın yoğun olması ve idrar yolları mukozasını tahriş etmesi
4) Hasta sürekli burnunu temizleme ihtiyacını duyar
5) İdrarın bırakılması sırasında anormallikler
6) Ağrılar sırasında genellikle idrar yolları ağrıması

Posyonlar:

Akut idrar yolları iltihaplanmasına karşı posyon;
>20 ml Ayrık kökü ekstresi
>20 ml Kasık otu ekstresi
>20 ml Ardıç kozalağı ekstresi
>30 ml Altınbaşakot ekstresi
>10 ml Ayıüzümü yaprağı ekstresi

Kronik idrar yollarına karşı posyon;
>30 ml Altın başak ekstresi
>20 ml Ayrık kökü ekstresi
>20 ml Atkuyruğu otu ekstresi
>20 ml Kasık otu ekstresi
>10 ml Kekik ot ekstresi

Böbrek ve mesane taşına karşı posyon;
>30 ml Altın başak otu ekstresi
>20 ml Huş yaprağı ekstresi
>20 ml Isırgan kökü ekstresi
>10 ml K.hindiba kökü ekstresi
>20 ml Ayrık otu kökü ekstresi

Deri hastalıklarına karşı posyon;
>40 ml Menekşe otu ekstresi
>40 ml Ayrık kökü ekstresi
>20 ml Civanperçemi otu ekstresi

Romatizmaya karşı posyon;
>30 ml Ayrık kökü ekstresi
>30 ml Harpago ekstresi
>20 ml Söğüt kabuk ekstresi
>20 ml Ardıç kozalak ekstresi

Yan tesirleri:
Bilinen bir yan tesiri yoktur.