Şifalı Bitkiler – Calba, Verbascum densiflorum BERTOL.

Diğer Adları:
Calba Königskerze Verbascum densiflorum BERTOL.
Sığır kuyruğu otu
Sığır otu, Büyük çiçekli Calba
Kral mumu, Büyük Sığır kuyruğu otu
Mum otu, Deve dili otu
Tüylü ot, Yünlü ot

Familyası:
Sıracaotugillerden, Brauenwurzgewâchse, Scrophulariaceae

Drugları:
Calba çiçeği; Verbasci flos
Calba otunun genellikle çiçekleri, hatta çiçeklerinin tamamı değil taçları ve döllenme tozlukları çay, tentür ve natürel ilaç yapımında kullanılır. Çok nadiren kök ve yaprakları da kullanılmaktadır.

Giriş:
Calbanın takriben 300 türü mevcuttur ve bunlardan sadece üçün-den tıbbi amaçlarla istifade edilmektedir. Bunlar Büyük çiçekli calba; Verbascum densiflorum BERTOL. (Verbascum thapsiforme), Adi calba; Verbascum phlomoides ve Küçük çiçekli calba; Verbascum thapsus’tur. Tarihte ilk defa Mısırlılar sonrada Romalılar tarafından kullanılan bitki günümüzde çay, tentür ve natürel ilaç imalatı için özel olarak yetiştiril-mektedir. Tarihte; bronşit, öksürük, ses kısılması, diş ağrısı, kramplar ve ishale karşı kullanılmıştır. Verbascum Latince barba’dan türemiş olup sakalı anlamına gelir. Bugün de Almanca Yün çiçeği (Wollblume) veya Kral mumu (Konigskerze) diye anılır. Türkçe Sığırkuyruğu denmesi herhalde uzun bir çiçek sapından dolayıdır.

Botanik:
Büyük Calba 1-2 m boyunda iki yıllık, dikine yükselen ve çatal-laşan üzeri tüylü bir bitkidir. Yaprakları birinci yıl sadece Rozet yaprakları vardır ve ikinci yıl gövde ve çiçek başağı kendini gösterir. Alt yaprakları uzun ve geniş mızrak şeklinde, 20-40 cm uzunluğunda 10-25 cm enindedir. Fakat yukarı doğru yaprakları yavaş yavaş küçülür. Üzeri tüylü ve grimsi renktedir. Çiçekleri 3-5 cm çapında altın sarısı renkte beş oval veya yumurta şeklindeki parçadan oluşan taçlara sahiptir. Taçların orta-sında döllenme tozlukları bulunur ve bu beş döllenme tozluğunun ucunda kahverengimsi topuzcuklar bulunur. Kupaları grimsi yeşil renkli ve ince mızrak şeklindedir. Sığır kuyruğu otunun çiçek sapları takriben 30-100 cm’yi bulabilir.

Yetiştirilmesi:
Muhtemelen vatanı Balkanlar, Türkiye ve Ortadoğu ülke-leri olup buradan zamanla dünyanın diğer ülkelerine yayıldığı tahmin edilmektedir. Bu nedenle Türkiye’nin hemen her yöresinde problemsiz ye-ti¬şir ve yetiştirilir. Calba genellikle kireçli, kirli, silisikasitli toprakları sever. Seyrek ormanlar, meralar ve yol kenarlarında yetişir.

Hasat zamanı:
Çiçek açmaya başladığı andan itibaren çiçeklerinin tacı (taç yaprakları) ve döllenme tozlukları toplanır, fakat kupası (kupa yap-rakları) toplanmaz. Taçları kurtulurken 40˚ fazla olmamalı ve özel kap¬lar-da muhafaza edilmelidir. Malesef şifalı bitkiler toplama, kurutma, paketleme ve depolama işlemleri sırasında çok yanlışlar yapılmaktadır. Bit¬kinin şifalı kısmı yaprak veya çiçekleri ise asla Güneş altında kurutulmaz ve mutlaka gölgede kurutulmalıdır. Ayrıca örneğin bitki 5 günde kurudu ise, 2 gün daha kurumada bırakmak mahzurludur, çünkü birleşimindeki eterik yağları kaybettiğinden kalitesi düşer. Sadece bitki kökleri Güneş’te kurutulur ve kurur kurumaz hemen paketlenip depolanması gerekir. Şifalı bitkilerin Aktarlar’da açıkta satılması kalitesini kısa sürede düşürür ve etkisini oldukca azaltır.

Birleşimi:
Birleşimindeki maddeleri önemine göre şöyle sıralayabiliriz;
a) Flavonitler %3-4; Apigenin, Luteolin, Hesperidin ve bunların 7-O-glukozitleri, Chrysoeriol, Rutin, Eriodictyol, Kâmpferol, Quercetin, Tamarixetin ve Diosmin
b) İridoitler %0,1-0,5; Aucubin, Catalpol, Metilcatalpol, İzocatalpol ve 6β-Xyloslcatalpol
c) Saponinler; Verbascosaponin ve Verbascosponin B(-Verbascosaponin-16α-Hidroksi-13β-28-epoksi)
d) Fenilpropanoitler; Verbascosit (Asetosit-Kusaginin-(β-(3,4-Dihidroksi-fenil)-etil-0-a-L-rhamnopyranosit(1,3)-β-D-(4-0-caffeoyl))
e) Fenilkarbonikasitler; Vanillin; Ferula; Kaffee; Cumarin ve P-Hidroksibenzoeasit
f) Musilaj %3 oranında olup bu da; % 47 D-galaktoz, %25 Arabinoz, %14 Glukoz, %6 D-Xyloz, %4 L-Rhamnoz, %2-D-Mannoz, % 1 Fruktoz ve Uronasit’ten oluşur.
g) Doymamış yağ asitleri %1-3 olup bunun; %17 Palmitinasit, %16 Linolasit, %9 Myristicinasit, Stearinasit, Oleikasit ve Arachidonasit
h) Steroller; Digiprolakton, β-Sitosterol ve α-Sterol
Ayrıca; Tanin, Reçine, Vitaminler, Mineraller, Şeker ve az miktarda Eter yağı içerir.

Araştırmalar:
Hahemann, ALLEN ve NASH gibi Homeopatlar tara-fından yapılmış ve öksürüğe karşı etkisi tespit edilmiştir, fakat klinik araş-tırmaları henüz yapılmamıştır. (O.Lesser)

Tesir şekli:
Balgam söktürücü, göğsü yumuşatıcı, tahrişi önleyici, teskin edici, terletici, idrar söktürücü, yaraları iyileştirici, iltihapları önleyici ve deriye canlılık vericidir.

Kullanılması:
a) Modern nalamda klinik araştırmalar henüz yapılmamıştır.
b) Komisyon E’nin 22a nolu, 01.02.1990 tarihli ve 25.01.1989 tarihli Monografi bildirilerine göre nefes yollarını üşütmeye karşı kullanılır.
c) Homeopatide; Trigeminus nevralji (yüz sinirlerinin ağrısı), Kulak ağrı¬sı, ses kısıklığı, larenjit (gırtlak iltihaplanması), öksürük ve yatağı ıslatmaya karşı kullanılmaktadır.
d) Halk arasında; Gıcıklı, tahrişli ve kuru öksürük, üşütme, grip, bal¬gam, göğüs ağrısı, akciğer üşütmesi, bronşit, verem, astım, ses kısılması, boğmaca, larenjit, farenjit (boğaz iltihaplanması), otitis (orta¬kulak iltihaplanması), sinüzit, uçuk, diş eti iltihaplanması, makat kaşıntısı ve Trigeminus nevraljiye karşı kullanılır.

Açıklama:
Calba çiçeğinin birleşimindeki Müsilaj iltihaplı ve tahrişli mu-kozayı (sümüksü iç deri) teskin eder, gıcıklı öksürüğü önler, çünkü müsilajın birleşimindeki maddeler çözülmediğinden sindirim sistemi tara¬fından absorbe edilemez.

Çayı:
Calba çiçeğinden (sadece taçları ve döllenme tozlukları) 2 kahve kaşığı demliğe konur ve üzerine 300-500 ml kaynar su ilave edilir, 5-10 dakika demlemeye bırakıldıktan sonra süzülerek içilir.

Çay Harmanları:

Gökçek Öksürük çayı
>30 gr Hatmi kökü
>20 gr Meyan kökü
>10 gr Çuha kökü
>40 gr Sinirliot

Gökçek Balgam söktürücü çay
>40 gr Hatmi kökü
>20 gr Meyan kökü
>20 gr Öksürükotu yap.
>20 gr Calba çiçeği

Gökçek Üşütme çayı
>30 gr Mürver çiçeği
>30 gr Ihlamur çiçeği
>30 gr Calba çiçeği
>10 gr Kekikotu

Gökçek Balgam söktürücü çay
>40 gr Hatmi kökü
>20 gr Hatmi yaprağı
>20 gr Meyan kökü
>10 gr Calba çiçeği
>10 gr Anason tohumu

Gökçek Kuru Öksürük çayı
>40 gr Hatmi kökü
>20 gr Öksürük ot yap.
>10 gr Meyan kökü
>20 gr Calba çiçeği
>10 gr Rezene meyvesi

W.Widmaier öksürük, bronşit ve nefes borusu iltihap çayı
>30 gr Ebem gömeci çiçeği
>30 gr Öksürükot yap.
>30 gr Sinirli ot
>10 gr Calba çiçeği

Calba yağı:
Calba çiçeklerinden (taç ve döllenme tozlukları) 30-40 gr beyaz bir şişeye konur, üzerine 1 litre Zeytinyağı doldurulur ve güneş gören bir yerde 3-4 hafta bekletildikten sonra süzülerek Calba yağı elde edilir. Bu yağ kulak girişindeki Ekzema veya Çıbana karşı veyahut ta Ortakulak iltihaplanmasında günde 3-4 defa 1-2 damla kulağa damlatılır.

Homeopatide:
Calba çiçeğinden 20-30 gram bir şişeye konur ve üzerine 100 ml %70lik alkol ilave edilir ve şişe güneş ışınlarından uzakta muhafaza edilir. Şişe her gün bir defa çalkalanır ve 4-5 hafta sonra süzülerek Homeopatide <<Verbascum>> ismi ile anılan Tentür elde edi¬lir. Bu tentürden günde 3-4 defa 10-15 damla alınır.

Hastalığın belirtisi (semptom):
1. İdrar sıkıştırması, mesane hassasiyeti ve az idrar
2. Günde iki defa gelen ağrılar
3. Uyurken öksürme, fakat uyanmama
4. Havlar gibi öksürme ve ses kısılması
5. Sinüzit, baş dönmesi ve sersemlik
6. İdrarını yaparken yanma
7. Genellikle gece öksürme ve bazen akşamda başlayabilir
8. göğse batma ve sıkışma
9. Kulakta çekiyormuş gibi ağrı ve kulak tıkalıymış gibi hisler
10. Mide mukozasının tahrişi ve kabızlık
11. Eklem ve kaslarda sinirsel ağrılar
Bu gibi hallerde Calba Tentürü gerekir.

Yan Tesirleri:
Bilinen bir yan tesiri yoktur.