Şifalı Bitkiler – Ebe gömeci, Malva sylvestris

Diğer Adları:
Ebe gömeci, Malve, Malva sylvestris L
Gömeç otu Syn: Malva vulgaris S.F.GRAY
Gül Fatma “ erecta C.PRESL.
Peynir otu “ globra DESR.
Develik
Mülkek
Yabani Ebe gömeci
Ebe otu

Familyası:
Ebe gömecigillerden, Malvengewâchse, Malvaceae

Drugları:
Ebe gömeci yaprağı; Malvae folium
Ebe gömeci çiçeği; Malvae flos
Ebe gömecinin hem yaprakları hem de çiçekleri çay ve natürel ilaç yapımında kullanılır.

Giriş:
Ebe gömeci, Ebegömecigillerden olup bu gruba 30 bitki dahildir ve bunlardan en çok Yabani Ebe gömeci; malva sylvestris, Cezayir Ebe gömeci; Malva Sylvestris ssp.Mauriliana ve Küçük Ebe gömeci; Malva neglecta’yı sayabiliriz. Malva kelimesi eski yunanca “Malakos”dan türemiş olup yumuşak anlamına, sylvestris Latince “Silve” kelimesinden türemiş olup orman anlamına gelir. Ebe gömeci eskiden halk arasında öksürüğe karşı ve balgam söktürücü olarak kullanılmıştır. Vatanının Güney Doğu Avrupa (Paşaeli), Türkiye ve Kafkaslar olduğu tahmin edilmektedir.

Botanik:
Ebe gömeci 30-120cm dikey, yatay veya eğimli olarak yükselir ve bitki 2 yıllık veya çok yıllık olabilir. Yaprakları genellikle 5 loplu olup alttaki yaprakların lopları daha küçük olup üstteki yaprakların lopları ise daha derindir. Çiçekleri yaprak sapının dibinden 2-6tanesi bir aradadır ve kupa yaprakları 5 adet olup her biri 4-6mm büyüklüğünde yeşil renkli, uçları sivri ve ortalara doğru ise birbirleri ile birleşmiştir. Taç yaprakları 5 adet olup 2-3cm uzunluğunda pembe, kırmızımsı veya leylaki renkte olabilir. Uç kısmı kalp şeklinde, ayasına sivrileşir ve taç yaprakları her birinde baştan uca 3 adet kalın çizgi şeklinde koyu damarlarla donan-mıştır. Göbekteki döllenme tozlukları 10-12adet olup sapları birbirine kaynadığından küçük bir topuzcuğu andırır. Meyveleri bir çanak içine dizilmiş gibi 10-12adet dilim şeklinde, 8-10mm çapında ve 2mm kalın-lığındadır.

Yetiştirilmesi:
Nisan’da Ebe gömeci tohumları 2-3saat suda bekletil-dikten sonra bahçeye 30cm aralıklarla 3-5cm derinliğe dikilir. Yaprak-larının mantardan korumak için Atkuyruğu otunun demli suyu ile ilaçlanır. Bitkinin daha gür çıkması için bitki sulanırken Isırgan otu demi ile su karıştırılarak sulanır. Ebe gömeci yol, tarla ve çimenlik kenarları, viraneler, duvar dipleri ve güneşli tepeciklerde daha gür yetişir.

Hasat zamanı:
çiçekleri Mayıs’tan Ekim’e kadar toplanarak kurutulur. Nemden ve güneşten uzak bir yerde porselen bir kapta muhafaza edilir. Çiçekleri kuruduktan sonra mavi bir renk alır. Şayet beyaza dönüşmüşse kalitesi kaybolmuş demektir. Yaprakları da Mayıs’tan Ekim’e kadar toplanır, kurutulur ve kaldırılır. Yapraklarına mantar bulaşmış ise o zaman yapraklarının üzerinde kahverengimsi kabarcıklar oluşur. Bunlar hemen bozulmamış olanlardan ayrılarak atılırlar.
Malesef şifalı bitkiler toplama, kurutma, paketleme ve depolama işlemleri sırasında çok yanlışlar yapılmaktadır. Bitkinin şifalı kısmı yaprak veya çiçekleri ise asla Güneş altında kurutulmaz ve mutlaka gölgede kurutul-malıdır. Ayrıca örneğin bitki 5 günde kurudu ise, 2 gün daha kurumada bırakmak mahzurludur, çünkü birleşimindeki eterik yağları kaybettiğinden kalitesi düşer. Sadece bitki kökleri Güneş’te kurutulur ve kurur kurumaz hemen paketlenip depolanması gerekir. Şifalı bitkilerin Aktarlar’da açıkta satılması kalitesini kısa sürede düşürür ve etkisini oldukca azaltır.

Birleşimi:
Çiçeklerinin bileşimindeki maddeleri önemine göre şöyle sıralayabiliriz;
a) Müsilajlar %6-10 arasında olup suda çözülünce (hidroliz) galaktozlar, glikozlar, arabinozlar, ramnozlar, xylozlar. Bu müsilajın -30’unu galakturon asitler oluşturur.
b) Antosiyanidinler (Anthocyanidinler) %5-8 arasında olup bunun ???????? ?????? da p-80’i Malvin (Malvidin-3, 5-diglikozit) ve -21’ini de delphinigin ve az miktarda Cyanidin (Siyanidin) ve de Petunidin içerir.
c) Ayrıca Tanin ve az miktarda Uçucu yağ içerir.

Yapraklarının birleşimindeki maddeler önemine göre şöyle sıralanabilir;
a) Müsilajlar %8-10 arasında olup bunun suda çözülmesi (hidroliz) ile oranında Glucuronasit ve ayrıca galaktozlar, glikozlar, arabinozlar, ramnozlar ve xylozlardan oluşur.
b) Flavonit türevleri Gossypektinglikozit ve Hypolaetin içerir.
c) Ayrıca Taninler ve az miktarda eter yağı içerir.

Araştırmalar:
G.Nosalova ve ekibi 1994’de kediler üzerinde yaptıkları deneylerde Ebe gömeci çiçeğinin öksürüğü iyileştirdiği tespit edilmiştir. (TP.264) Bu araştırma ve deney tek başına yeterli olmayıp, daha geniş çaplı araştırmalar ve klinik tedavi deneylerine ihtiyaç vardır.

Tesir şekli:
Tahriş edici, iltihapları önleyici, balgam söktürücü, göğsü yumuşatıcı ve damarları büzücüdür.

Kullanılması:
a) Komisyon E’nin 02/03/1989 tarih ve 43 nolu Monografi bildirisine göre Ebe gömeci çiçek ve yaprağı ağız ve yutak tahrişleri ve buna bağlı olarak kuru öksürüğe karşı kullanılır.
b) Halk arasında Ebe gömeci yaprak ve çiçekleri ağız içi, yutak, akciğer, mide, bağırsak ve mesane mukozası tahrişlerini önlemek amacıyla kullanılmıştır.

Açıklama:
Yediğimiz besin maddeleri, içtiğimiz içecekler, havadaki kim-yasal maddeler, virüsler, bakteriler ve de mantarlar mukozayı tahrip et-mekte ve zamanla iltihaplanmalara ve de çeşitli hastalıklara neden ol-maktadır. Bilindiği gibi bağırsak mukozası takriben 300m² ve akciğer 200m²’dir. Oysa vücudumuzu saran deri tabakası 2m²’dir. Ebe gömeci yaprak ve çiçeklerindeki müsilaj mukozayı (sümüksü iç deri) Zaralı mad-deye karşı korur ve mukozanın tekrar kuvvetlenmesi ve salgı üretmesini sağlar.

Çayı:
Ebe gömeci yaprak ve çiçekleri hem ayrı ayrı hem de birlikte haş-lanarak (İnfüs) veya kaynatılarak (dekokt) çayları yapılabilir. İki kahve kaşığı çiçeklerden veya yapraklarından ve yahut da ikisinden birden karıştırılarak demliğe konur ve üzerine 300-400ml soğuk su ilave edil-dikten sonra 5-10saat bekletilir. Sonra kaynatılır ve 5-10dk demlenmeye bırakıldıktan sonra süzülerek içilir. İkinci metot ise; iki kahve kaşığı Ebe gömeci yaprağı veya çiçeği ve yahut da ikisi birlikte karıştırılarak demliğe konur ve üzerine 300-400ml kaynar su ilave edilerek 5-10dk demlenmeye bırakıldıktan sonra süzülerek içilir.

Çay Harmanları;

Gökçek Kuru öksürük çayı;
>30 gr Sinirli ot
>30 gr ebe gömeci çiçeği
>20 gr Calba çiçeği
>10 gr Meyan kökü
>10 gr Rezene tohumu

Gökçek Ses kısılması ve yutak iltihaplanması çayı;
>30 gr Calba çiçeği
>30 gr Ebe gömeci çiçeği
>20 gr Kuşburnu meyvesi
>20 gr Adaçayı

Gökçek Öksürük ve balgam çayı;
>35 gr Meyan kökü
>25 gr Çuha kökü
>20 gr Anason tohumu
>10 gr Calba çiçeği
>10 gr Ebe gömeci çiçeği

Gökçek kronik kuru öksürüğe karşı çay;
>20 gr Anason tohumu
>20 gr Öksürük otu yaprağı
>30 gr Sinirli ot
>10 gr Meyan kökü
>20 gr Ebe gömeci çiçeği

Gökçek Göğüs ve Öksürük çayı
>40 gr Ihlamur çiçeği
>20 gr anason tohumu
>30 gr Kekik otu
>10 gr Ebe gömeci çiçeği

Gökçek Tahrişli öksürük ve faranjit çayı
>30 gr Hatmi kökü
>20 gr İzlanda Likeni
>20 gr ebe gömeci çiçeği
>20 gr Rezene tohumu
>10 gr Meyan kökü

Yan tesirleri:
Bilinen bir yan tesiri yoktur.

B) Cezayir Ebe gömeci, Mauretanische Malve, Malva sylvestris ssp. Mauritiana L.
Büyük Ebe gömeci
Cezayir Ebe gömecinin yukarıdaki yabani Ebe gömecinden farkı çiçek-lerinin büyük ve morumsu kırmızı renkte olmasıdır. Çiçeklerinin büyük olması nedeni ile çiçekleri kullanılacak ise bu tür kullanılmalıdır. Cezayir Ebe gömeci daha kolay yetiştiğinden ve güzel gözüktüğünden Balkan ülkeleri ve Macaristan’da bu tür tercih edilmektedir.

C) Küçük Ebe gömeci, Weg Malve, Malva negecta WALLR.
Küçük Ebe gömeci genellikle daha kısa boylu, çiçekleri diğerlerine göre küçük ve daha açık renklidir. Çiçeklerinin küçük olması nedeni ile bu türün genellikle yaprakları çay ve natürel ilaç yapımında kullanılır. Diğer özellikleri aynı olduğundan ayrıca incelemeye gerek yoktur.