Şifalı Bitkiler – Guayak ağacı, Guaiacum officinale

Diğer Adları:
Guayak ağacı, Gugiakbaum, Guaiacum officinale (Guaiacum sanctum)
Guayak
Peygamber ağacı
Frengi ağacı
Kutsal odun

Familyası:
Guayakağacıgillerden, Jochblattgewâchse, Zygophyllacea

Drugları:
Guayak odunu; Guaiaci lignum
“ kabuğu; Guaiaci cortex
“ reçinesi; Guaiaci resina
Guayak ağacının genellikle odunu reçine elde etmek ve natürel ilaç yapı-mında kullanılır, kabukları ise nadiren kullanılır.

Giriş:
Guayakağacıgillerin bilinen 4 türü mevcuttur ve bunlardan sadece Şifalı Guayak “Guaiacum officinale” ve Kutsal Guayak “Guaiacum sanctum” şifa maksadı ile kullanılır. Şifalı Guayak ve Kutsal Guayak arasındaki tek fark Şifalı Guayağın gövdesi kahverengimsi yeşil, Kutsal Guayağın gövdesi ise morumsu yeşil renktedir. Kızılderili kadınlarla cinsi münasebet kuran İspanyollar Avrupa’ya Frengi hastalığını yayarlar fakat aynı hastalık Kızılderililer arasında çok hafif geçer ve yapılan araştır-malarda Kızılderililerin Guayak odununun çayını içtikleri bu nedenle hastalığı hafif atlattıkları görülür. Avrupa’da yüzbinlerce insanın ölümüne neden olan Frengiye karşı bu ağacın odununun çayını içerler ve adı Frengi ağacı veya kötü hastalıkları iyileştirdiğinden Peygamber ağacı olarak anılır. Almanca Frengiye Fransız hastalığı “Fransözenkrankheit” denir. Bu nedenle de bu ağaç Fransız odunu “Fransözenholz” denir. Fransızlarda İngilizlere, İngilizler Hollandalılara, Hollandalılar ise Almanlara Frengili derler. Çünkü eskiden bu ülkelerde bu hastalık oldukça yaygındır. Günümüzde bu ağacın Frengiye karşı pek etkili olmadığı ve romatizmaya etkili olduğu anlaşılmıştır. Vatanı Orta ve Güney Amerika’nın kuzeyi olan Guayak 1526 yılında İspanya’ya getirilmiş ve zamanla Avrupa’da çok yaygın olarak kullanılan bir şifalı bitki olmuştur.

Botanik:
Ağaç 5-15m boyunda sürekli yeşil olan yani yapraklarını dök-meyen bir bitki olup oldukça büyük bir taca (ağacın dal ve yaprak kısmı) sahiptir. Yaprakları iki veya üç çiftten meydana gelen kanat yaprakları olup her biri koyu yeşil renkli, kenarları bütün, oval veya yumurta şeklinde, 3-5cm uzunluğunda, 1,5-3cm eninde ve de derimsidir. Çiçekleri mavimsi mor veya leylaki renkte, 5 oval taç yapraktan meydana gelir. Ortada altın sarısı renkte 10adet döllenme tozluğu bulunur ve çiçeğin çapı 2-3cm büyüklüğünde olup 6-10adet çiçek topluca bir arada bulunur.

Yetiştirilmesi:
Türkiye’nin Akdeniz bölgesinde belki Kutsal Guayak yetiştirilebilir çünkü Şifalı Guayak daha sıcak bölgelerde yetişir.

Hasat zamanı:
Ağacın gövdesi kesilir, kabukları soyulur ve odunu kıyma gibi kıyıldıktan sonra önce petrol eterde sonra eterde ekstraksiyonu yapılır. Ağacın birleşimindeki reçinenin %15’i petrol eterde, %70’i eterde ekstraksiyonu yapılarak çözülür. Eskiden ağaçların gövdesinin ortasına kadar delinir ve buradan akan reçineler toplanarak işlenirdi.

Birleşimi:
Guayak odununun birleşimindeki maddeleri önemine göre şöyle sıralayabiliriz;
a) Odunun ortasında %15-25 oranında Reçine ve odunun kenarında %2-5 oranında Reçine içerir. Reçineler
1) Froguajacin tipleri; α ve β-Guajaconasit, Tetrafuroguajacin A ve B ve Metilfuroguajacin’i sayabiliriz.
2) Liganin tipleri; Guajaretasit, Dihydroguajaretasit, Dehydroguajaretasit, Guajacinasit ve İzoguajacinasit içerir.
b) Eterik yağlar %0,2-1 arasında olup en önemlisi; Guajol olup bu da çeşitli aşamalardan sonra (kendi kendine) Guajazulen’e dönüşür. Ayrıca Kreosol, Guajen, Pyroguajacin ve Guajacol içerir.
c) Triterpensaponin türevleri; en önemlisi Oleanolasit’tir. Triterpenler genellikle odunun kenarında yoğunlaşır.
Gövdenin kabuğunda yüksek oranda Triterpensaponinler; Oleanolasit, Nortriterpensapogenin, Larreagenin A ve Officigenin (Sitosterin ve Sitosterin-D-glikozit) içerir.

Araştırmalar:
Guayak damla veya hapı ve merhemi ile 785 romatizmalı hasta üzerinde uzman doktorların gözetiminde 8 hafta süren bir tedavi denemesi yapılmıştır. Bu hastalardan 1/3’ünü 10’dan fazla süredir çeşitli romatizma rahatsızlıkları; kas romatizması, artroz (eklem aşınması), artritis (eklem iltihaplanması) ve siyatik gibi rahatsızlıkları olan hastaların %82’sini ve doktorların %81’inin bu ilacın çok iyi ve iyi olarak etki ettiği ve iyileştirdikleri belirtilmektedir. Yine hasta ve doktorların % 98’inin Guayak ilaçlarının yan tesirinin olmadığı hastalar tarafından bir problem olmadığı tespit edilmiştir. Oysa kimyasal ilaçların; derinin incelmesi, kemiğin yoğunluğunu kaybetmesi, şişmanlık, kanın bozulması, karaciğer, böbrekler, pankreas, mide ve bağırsakların yapısının bozulması gibi oldukça çok yan tesirleri vardır. (NH.5.00.45)

Kullanılması:
a) Yapılan klinik araştırmalara göre Guayak çayı ve natürel ilaçları başta romatizma rahatsızlıklarından; artritis, artroz, kas romatizması ve siyatiğe karşı kullanılır.
b) Komisyon E’nin yayınladığı Monografi bildirisine göre Guayak çayı başta; romatizma rahatsızlıklarına karşı kullanılır.
c) Halk arasında; artritis, poliartritis, bademcik, boğaz ve yutak iltihaplanması, öksürük, nefes alamama hissi, mide yanması, kemik ağrıları, idrar yolları rahatsızlıklarına karşı kullanılır.

Açıklama:
Guayağın birleşimindeki Guajakol ve Guajaretasidin en-zimlerden lipoksygenezin üretimini azalttığı böylece Arahidonasitten Leukotrien’e dönüşümün durduğu veya azaldığı ve iltihapların artmasına neden olan Leukotrin’in azalması ile ağrılar şişlikler ve iltihapların yok olduğu ileri sürülmektedir. (geniş bilgi için Cefak firmasından broşür istenebilir).

Çayı:
Guayak odunundan iki kahve kaşığı demliğe konulur. Üzerine 300-500ml kaynar su ilave edilerek 5-10dk demlenmeye bıraktıktan sonra süzülerek içilir.

Çay Harmanları;

Gökçek Romatizma çayı;
>20 gr Guayak odunu
>20 gr Isırgan otu
>20 gr Harpago kökü
>20 gr Atkuyruğu otu
>20 gr Ardıç kozalağı

Gökçek Böbrek çayı;
>20 gr Guayak odunu
>20 gr Altın başak otu
>20 gr Huş yaprağı
>20 gr Isırgan kökü
>20 gr Ardıç kozalağı

Gökçek Gut ve romatizma çayı;
>15 gr Guayak odunu
>15 gr Ardıç kozalağı
>15 gr Atkuyruğu otu
>15 gr Huş yaprağı
>15 gr Isırgan otu
>25 gr Harpago kökü

Homeopati’de:
Guayak odunundan 100gr ince kıyılarak bir şişeye konur. Üzerine 500ml %70’lik Alkol (etanol) ilave edilir ve 4-6hafta bekletildikten sonra süzülerek Homeopati’de<<Guaiacum>>ismi ile anılan tentür elde edilir. Bu tentürden günde 3-4defa 15-20damla 6-8hafta süre ile alınır. Yukarıdaki çay harmanlarından aynı şekilde tentür elde edilir.

Yan tesirleri:
Guayak osunu çayının herhangi bir yan tesiri yoktur fakat aşırı dozajda alınır ise mide bağırsak iltihaplanmaları, ishal krampları, kalp çarpıntısı ve baş dönmesi gibi rahatsızlıklara neden olabilir.