Şifalı Bitkiler – Havlıcan, Alpinia officinalis

Diğer Adları:
Havlıcan, Galgant, Alpinia officinalis

Familyası:
Zencefilgillerden, Ingwergeaechse, Zingiberaceae

Drugları:
Havlıcan yağı: Galangeae aeteroleum
Havlıcan kökü: Galangeae rizoma
Havlıcan kökü çay, tentür, eter yağı ve natürel ilaç yapımında, eter yağı (esansı) ise aroma tedavisinde kullanılır.

Giriş:
Zencefilgillerden olan Havlıcanın ayrıca 150’ye yakın alt türü mevcuttur. Vatanının güneydoğu Asya olması nedeniyle ılıman ülkelerde yetişmesi oldukça zordur. Frankfurt J. W. Göthe (Bu şair Almanların en büyük şairi ilhamını islam’dan almış ve bu nednele büyük şair yazdığı mektuplara hep bismillahla başlamış ve Allah kelimesi ile bitirmiştir. Goethe Müslman miydi ?) Üniversitesinin botanik bahçesinin sera kısmında havlıcan olmasına rağmen yeterince sıcak ve nemli olmadığından çiçek açmıyordu. Bu nedenle Dresden’e gittim ve orada gerekli ortam hazırlanmış olduğundan çiçek açan havlıcan bulabildim ve fotoğraflarını çektim zira şifalı bitkiler Kitaplarında (Türkçe veya almanca) havlıcanla ilgili bir fotoğraf bulamadım, benim çektiğim fotoğraf ilk olsa gerek.

Botanik:
Vatanı güney Çin olan havlıcan günümüzde Tayland, Endo¬nezya ve doğu Hindistan’da kültür bitkisi olarak yetiştirilmektedir. Havlıcan 1-2metre boyunda bazen 3 metreyi dahi bulabilir ve genellikle çatallaşmadan tek olarak dikey yükselir. Kökleri genellikle yatay olarak bulunduğu yere yayılır, dış yüzeyi kahverengimsi kırmızı, silindir şeklinde 1-2,5cm kalınlığında ve 5-10cm uzunluğundaki kurutulmuş parçaları baharatçılardan veya eczanelerden temin edilebilir. Yaprakları geniş mızrak şeklinde 25-40cm uzunluğunda 15-20cm genişliğinde, kenarları hafif dalgalı, bütün, üst yüzeyi koyu yeşil, alt yüzeyi grimsi yeşil ve derimsi sertliktedir. Çiçekleri gövdenin en uç kısmında 5-15adet değiş¬ken sıra ile dizilmiştir. Taç yaprakları sarı renkli iki dudak şeklinde açıkmış olup ortadan üç dilimli koyu kırmızı irice bir göbeğe sahiptir.

Yetiştirilmesi:
Ancak ve ancak sıcak yani tropik ve nemli ülkelerde ve¬ya bu şartların oluştuğu seralarda yetiştirilir.

Hasat zamanı:
Havlıcan kökleri ancak yedinci yıldan itibaren sökülür, yıkanır ve kurutulur, şayet tentürü yapılacak ise taze olarak işlenir.

Birleşimi:
Birleşimindeki maddeleri önemine göre şöyle sıralayabiliriz;
1) Diarylheptanoidler eskiden Galangol diye anılırdı. Bunlara 3-hidroxy-5-heptanon, 3-metoxy-heptanon, 3-keton-heptanon’u sayabiliriz.
2) Phenylalkanonlar (Fenilalkalonlar); 4-hidroxy-3-methoxyphenyl buna kısaca Gingerol’da denir.
3) %0,3-1,5 arasında eter yağı (uçucu yağ) içerir. Bunların en önem¬lileri; Pinen, Cineol, (Eukaliptol), Eugenol ve Chavicol’i sayabiliriz.
4) Flavonitlerden; Gelangin (trihidroxyflavon), Galongin-3-methyleter ve Kampferid’i (4-methoyl-3,5,7-trihydrokflavon) sayabiliriz. Ayrıca çok az miktarda Cyclophosphamid ve Acetoxychavicolacetat içerdiği keşfedilmiştir.

Tesir şekli:
Hazmettirici, krampları çözücü, gaz söktürücü, iştah açıcı, mikropları öldürücü, iltihapları önleyici, mantarları önleyici ve urları yok edici özelliklere sahiptir.

Araştırmalar:
H.İtokova, M.Morita ve arkadaşlarının yaptıkları araştır-malarda Havlıcanın birleşimindeki Galenkolun (Diarylheptonoitler) Prostaglandin birleşimini engelleyerek iltihaplanmayı önlemekte olduğu tespit edilmiştir. Acetoxychavicolacetat ise mantarları yok edici ve mantarların büyümesini önleyici özelliklere sahiptir. Yine Japonlar tarafından yapılan başka bir araştırmada (S.Kuersi ve arkadaşları) ise Cyclophosphamidin urların büyümesini önleyici özelliklere sahip olduğu tespit etmişleridir.

Kullanılması:
1) Üniversite kliniklerinde tedavi denemeleri ve araştırmalar yapılmaları yetersizdir.
2) Komisyon E’nin 13.03.1990 tarih ve 50 nolu Monografi bildirisine göre galgant kökü başta sindirim rahatsızlıkları ve iştahsızlığa karşı kullanılır. Ayrıca Harpago, Centiyan, Papaya veya Gökçek İksiri daha etkilidir.
3) Halk arasında; Havlıcan kökü halk arasında başta şişkinlik, kabızlık, iştahsızlık ve hazımsızlığa karşı kullanılır. Mideyi kuvvetlendirici, mide asidi ve safrayı artırıcıdır. Ayrıca romatizma, nikris ve bronşite karşı ve de cinsel gücü artırıcı olarak kullanılır.

Çay:
İnce kıyılmış iki kahve kaşığı havlıcan kökü demliğe konur ve üze-rine 300-500ml kaynar su ilave edilir 5-10dakika demlemeye bıraktıktan sonra süzülerek içilir.

Baharat:
Havlıcan kökü öğütülerek toz haline getirildikten sonra çorba, etli ve sulu yemeklere katılarak kullanılır.
Aromaterapi: Havlıcan kökü su buharı ile damıtılarak (destilasyon) uçucu yağı (eter yağı) elde edilir. Bu yağ zayıflık ve sindirim zafiyetine karşı kullanılır. Günde 3-4 defa 4-5 damla havlıcan yağı (eter yağı, uçucu yağı) alınır.
1) Havlıcan sirkesi: Havlıcan kökünden 50gram ince kıyılarak bir şişeye konur ve üzerine kaliteli sirkeden 500 ml doldurularak 4-6hafta beklenir ve arada birde çalkalanır ve de sonra süzülerek günde 3-4defa bir tatlı kaşığı sade veya suyla alınır.

Yan tesirleri:
Bilinen bir yan tesiri yoktur.