Şifalı Bitkiler – Hint baklası, Ricinus communis L.

Diğer Adları:
Hint baklası Rizinus Ricinus communis L.
Hint yağı
Dedemene
Gener gerçek otu
Hara tohumu
Hint çiçeği
Kene tohumu
Harika ağaç

Familyası:
Sütleğengillerden, Wolfsmilchgewâchse, Euphorbiaceae

Drugları:
Hint yağı; Ricini oleum
Hint baklası; Ricini semen
Hint baklasının genellikle yağı sade veya ilaç şeklinde kullanılır. Tohumları (meyvesi) asla kullanılmaz çünkü çok zehirlidir, ölümlere sebep olabilir.

Botanik:
Hint baklası sütleğengillerin bir alt grubu olan Rizininaegani Hintbaklasıgillerden olup bunun 20 alt türü mevcuttur. Hint baklası çok hızlı büyümesi nedeni ile Harika ağaç diye de anılır. Çünkü 6 ayda 3m’yi bulabilir ve tohumlarının keneye benzemesi ile kene tohumu diye de anılır. Hint baklası yetiştiği ülkeye göre şayet ılıman ülkelerde ise bir yıllık ot veya tropikal bir ülkede ise 5-12 yaşına ulaşabilen ve boyu 12m’yi bulan bir ağaç şeklinde de olabilir. Bu nedenle bazı kitaplarda bir ottan ve bazılarında bir ağaçtan bahsedilebilir. Bu kafaları karıştırmamalıdır. Vatanı Doğu Afrika veya Hindistan olduğu yolunda oldukça farklı ifadeler mevcuttur. Bilinen bir tarihi hadise ise MÖ.4000 yıllarından beri Mısırlılar tarafından bu bitkinin kullanılması vatanının Doğu Afrika olduğu yönündeki iddiaları kuvvetlendirmektedir. Yaprakları oldukça uzun saplı (20-40cm), kalkan şeklinde, 10-50cm büyüklüğünde yaprak ortasından kenarlara doğru 5-11adet, fakat genelde 8adet irili ufaklı lopları vardır ve bunlar mızrak şeklindedir. Akdeniz ülkeleri ve tropik ülkelerde yetişen bitkilerin gövde, tohum meyveleri ve yaprak sapları kahverengimsi ve kızıl bir renkte ve de yaprakları kahverengimsi yeşil renktedir. Almanya gibi ılıman ülkelerde yetiştirilen Hint baklası ise genellikle yeşil bir görüntüye sahiptir. Çiçek salkımı 165-50cm uzunluğunda bir sap üzerinde bulunur ve üst kısımdaki dizi çiçekleri kırmızı, alttaki erkek çiçekleri ise sarı renktedir. Meyveleri dikenli bir küçük küre şeklinde her birinin içinde üç adet Hint baklası bulunur. Bu bakla aynen koyunlardaki keneye benzediğinden Kene tohumu diye de anılır. Kene tohumlarının üzeri esmer renkte ve yer yer siyahımsı kızıl, dalgalı ve 1-2cm büyüklüğündedirler.

Yetiştirilmesi:
Nisan’dan Haziran’a kadar Hint baklasının fideleri bahçe veya tarlalara 80cm ara ile ekilir. Türkiye’nin hemen her yerinde yetiş-tirilebilir. Akdeniz, Ege ve Marmara bölgelerinde yabani olarak kendili-ğinden yetişir.

Hasat zamanı:
Eylül-ekim aylarında olgunlaşan tohumları sırası geldikçe toplanır ve dövülerek kapsüllerinden çıkarılarak kurutulur.

Birleşimi:
Tohumların birleşimindeki maddeleri önemine göre şöyle sıralayabiliriz;
a) Birleşiminde %45-55 oranında Yağ içerir ve bu yağın %70-80’i ise Trigliserit, doymamış Hint yağı asitlerinden meydana gelir. Triricinolein diye anılan bu ağ gliserin ve buna bağlı değişik oranlardaki üç yağ asidinden oluşur. Bu yağ asitleri de %85-90 oranında, 12-Hydroxy-9,10 Cis-oktadcenasit ve 12-Hydroxyoleikasit’ten oluşur. Ayrıca az miktarda oleik asit, Binolenasit, Kolmitinasit ve Stearinasitten meydana gelir.
b) Alkaloitler; bunların başında çok zehirli olan Pyridinalkaloit türevleri %0,2, ricinin (1,2-dihydro-4-methoxy-1-methyl-2-oxonicotinasitnitril) ve de çok az miktarda N-demethylricinin içerir.
c) %20 oranında Protein türevleri içerir ve bunun bir alt türevi olan Lectin türevleri; Ricin oldukça çok zehirlidir.
d) Ayrıca terpenler, Polyacetylenler, Steroler, yağ asitleri ve Fenolü bileşikler içerir.

Tesir şekli:
Müshil yapıcı ve bağırsakları harekete geçirici (peristaltik) özelliklere sahiptir.

Kullanılması:
a) Halk arasında Hint yağı akut ve kronik kabızlığa karşı kullanılır fakat mutlaka işlenmesi gerekir. Aksi halde zehirlenmelere sebep olur. Çocuklara bir kahve kaşığı ve büyüklere bir yemek kaşığı verilir. En erken 2-3saat içinde etkisini gösterir.
b) Araştırmalara göre Rizol başta kronik yorgunluk, bağırsak mantarları, ekzema, nörodermatoz, sedef hastalığı, deri ve tırnak mantarları, vajina mantarı, şişkinlik, bağırsak bakterileri, mantarlar, sinüzit, ku-lak-burun-boğazdaki iltihaplar, bağırsak kokuşması, parazitler ve kabızlığa karşı kullanılır. Şayet bir mantar bakteri ve bronşit olduğu tespit edilmişse bu nedenle ortaya çıkan hiperaktivite, hipoaktivite, korku ve depresyon gibi rahatsızlıklara karşı kullanılır.

Açıklama:
Günümüzde Hint yağı endüstride motor yağı, fren yağı yapımında, kozmetik endüstrisinde ve makyaj malzemeleri sabun, duvar boyası, krem ve dudak boyaları yapımında kullanılır. Hint yağı kabızlığa karşı alındıktan sonra bağırsaklarda gliserin ve rizinolasitlere parçalanır ve ricinolasitler prostaglandin E2 hormonun Safranın ve pankreas salgılarını artmasını sağlayarak sindirim sistemini harekete geçirir. Hint yağı işlenmeden kullanılır ise ölümlere sebep olur çünkü çok zehirli olan Ricinin içerir. Hint baklası soğuk baskı ile elde edildikten sonra su buharı ile damıtılır (destilasyon) ve böylece zehirli maddelerden arınır. Bir gün (Ağustos 1994) Hint baklasının fotoğrafını çekmek için (Frankfurt) Üniversitenin botanik bahçesine gittim ve fotoğraf çektikten sonra tohumlardan 15-20 tane yanıma aldım ve bunlardan 5-6 tanesini yedim eve geldikten sonra yani takriben 30dk sonra sanki ayaklarımla yere basamıyormuş gibi kendimi hafif hissetmeye başladım ve arkasından bulantı, baş dönmesi gibi haller hasıl olunca hemen kimyon çayı yapıp içtim ve arkasında soğuk duş aldım çünkü ateşim yükselmişti. Allah’tan fazla yemediğimden durumu ucuz atlattım. Şayet herhangi bir zehirlenme olur ise hemen tıbbi kömür alınmalıdır. Sinameki veya Sarısabır Hint yağına göre daha etkilidirler. Mesela Sinameki çayı içtikten sonra hemen etki ederdi. Kabızlığı önler. Oysa Hint yağının etkisi 2-8saat sürebilir. Bu nedenle kabızlıktan olayı karnı ağrıyanlara Sinameki çayı tavsiye edilir.

Yan tesirleri:
Hint baklasının tohumlarının çok zehirli olması ve zehir-lenmelere neden olması nedeni ile asla yenmemelidir. Çocuklar için 5-6, büyükler için 10-15 Hint baklası öldürücü olabilir. Zehirlenmelerde hemen hastaneye götürülmeli ve midesi yıkanmalı ve de aktif kömür verilmelidir. Aktif kömür zehri emerek kısmen de olsa zararsız hale getirir.