Şifalı Bitkiler – Isırgan otu, Urtica dioica L.

Diğer Adları:
Isırgan otu, Brennessel, Urtica dioica L.
Dızlagan
Isırgan
Prostat kökü
Romatizma kökü
Büyük Isırgan otu

Familyası:
Isırganotugillerden, Brennesselgewâchse, Urticaceae

Drugları:
Isırgan otu; Urticae herba
Isırgan yaprağı; Urticae folium
Isırgan kökü; Urticae radix
Isırgan tohumu; Urticae fructus (semen)
Isırgan otu ve kökü çay, tentür ve natürel ilaç yapımında, tohumları ise nadiren çay yapımında kullanılmaktadır.

Giriş:
Isırgan otunun bilinen 3 önemli türü vardır ve bunlardan Büyük Isırgan otu; Urtica dioica, Küçük Isırgan otu; Urtica urens ve Kara Isırgan otu; Urtica pilulifera’yı sayabiliriz. Büyük ısırgan en yaygın olarak yetişen ve kullanılan bir türdür, Küçük Isırgan otu ise tentür ve Kara ısırgan otunun tohumları kullanılır. Urtica “urere” kelimesinden türemiş olup yakıcı anlamında, Dioica ise “çift evli” anlamına gelir. Türkçe Isırgan diye anılması ısırması nedeni iledir. Isırgan otu takriben 2000 yıldır halk arasında romatizma ve idrar yolları rahatsızlıklarına karşı kullanılır. Günümüzde yapılan son araştırmalarla bitkinin önemi oldukça artmıştır.

Botanik:
Isırgan otu çok yıllık, dikine yükselen, üzeri yakıcı tüylü bir bitkidir. Kökleri ana ve yan köklerden oluşur. Yan kökleri sayesinde bitki kısa zamanda bulunduğu yerde kümeler oluşturur. Gövdesi 4 köşeli, üzeri tüylü, içi boş ve nadiren çatallaşır. Alt yapraklarının geri kısmı kalp şeklinde ve uca doğru sivricedir ve de yukarıdaki yaprakları ise mızrak şeklinde, kenarları kertikli veya dişli, üzerinde tüyler ve de arada bir iğne gibi sert içi Histamine benzeyen yakıcı bir madde ile doludur. Çiçekleri ayrı ayrı bitkide yani iki evli yukarıdaki sap diplerinden çıkan uzun saplar üzerinde oldukça küçük ve çok miktarda hafif sarımsı yeşil çiçeklerden oluşur.

Yetiştirilmesi:
Bazıları Isırgan otunun sebze ve meyvelere zarar ver-diğini düşünerek onu yok etmeye çalışırlar oysa Isırgan otu toprağın minerallerini artırarak onu zenginleştirir. Bahçe veya tarlanın bir köşe¬sine ekilecek bir kökün kısa zamanda geniş bir alanı kapladığını görürsünüz. Genellikle yol kenarları, ırmak kenarları, nemli topraklar, hayvan gübresinin bulunduğu yerler ve ormanların ışık gören seyrek yörelerinde oldukça sık görülür.

Hasat zamanı:
Nisan’dan Ağustos’a kadar yaprakları veya bitkinin yerden 5-10cm yukarıdan gövdesi kesilerek tamamı toplanır, havalı ve gölgelik bir yerde kurutulur. Kökleri de söküldükten sonra iyice yıkanır ve kurutulduktan sonra ince kıyılarak kaldırılır. Malesef şifalı bitkiler toplama, kurutma, paketleme ve depolama işlemleri sırasında çok yan¬lışlar yapılmaktadır. Bitkinin şifalı kısmı yaprak veya çiçekleri ise asla Güneş altında kurutulmaz ve mutlaka gölgede kurutulmalıdır. Ayrıca örneğin bitki 5 günde kurudu ise, 2 gün daha kurumada bırakmak mah¬zurludur, çünkü birleşimindeki eterik yağları kaybettiğinden kalitesi dü¬şer. Sadece bitki kökleri Güneş’te kurutulur ve kurur kurumaz hemen paketlenip depolanması gerekir. Şifalı bitkilerin Aktarlar’da açıkta satıl¬ması kalitesini kısa sürede düşürür ve etkisini oldukca azaltır..

Birleşimi:
Yapraklarının birleşimindeki maddeleri önemine göre şöyle sıralayabiliriz;
a) Flavonitler %1-2 oranında olup başta; Izorhamnetin-3-O-glikozit, Kâmpferol-3-O-glikozit, Quercetin-3-O-glikozit, Kâmpferol-3-O-rutinosit ve Izorhamnetin-3-O-rutinosit’i sayabiliriz.
b) Mineraller %10-20’ye varan oranda bulunur. Fakat bitkinin yetiştiği toprağa göre bu oran değişebilir. Bu minerallerin başında; Potasyum, Kalsiyum, Magnezyum, Silizyum, Demir, Fosfor, Kükürt, Bakır, Mangan, Çinko ve Sodyum içerir.
c) İğneciklerinde; Histamin, Serotonin, Asetilkolin ve Formikasit (Karınca asidi) içerir.
d) Vitaminlerden; C, B2 ve K-vitamini ile Pantothenasit içerir.
e) Sterollerden %0,2-1,2 oranında olup β-Sitosterol ve Sitostreyl-3-β-glikozit

Köklerindeki maddelerden bazıları;
a) Steroller %0,2-1,5 arasında olup en önemlileri; β-Sitosterol, Sitosterol-3-β-glikozit, 7β-Hidroksisitosterol, 7α-Hikroksisitosterol ve 7α-Hidroksisitosterol-3-O-β-glikozit
b) Monoepoxyligonlar; Neo-Olivil, Neo-Olivil-4-β-glikozit, 9-Asetil-neo-olivil ve Neo-Olivil-4-0-glikozit
c) L-Aminoasitler; Alenin, β-Alenin, Asparagin, Asparaginosit, Aminoasit Glisin, Glutamin, Glutaminasit, Lysin, Arginin, Histidin, Leucin ve Izoleucin’i sayabiliriz.
d) Karbonhidratlardan; Sakarozlar, Fruktozlar, Maltozlar, Galaktozlar ve Raffinozlar içerir.
e) Phenylpropanlar; Homovanillylalkol ve Homovanillylalkolglikozit

Araştırmalar:
Isırgan otu ile romatizma hastalıklarına, Isırgan kökü ile de idrar yolları ve de Prostat rahatsızlıklarına karşı büyük çaplı araştırma ve de tedavi denemeleri yapılmıştır. Bunlardan bazıları;
1) I.ve II. dereceden Prostat büyümesi rahatsızlığı olan 4087 hasta üzerinde 1987’de Sonnenschein ve ekibi Isırgan kökü ekstresinden elde edilen natürel draje ile tedavi denemesi yapmışlardır. Bu tedavi denemesinde hastaların %50-60’ında iyileşme görülmüştür. (PP.244 ve TP.153). Diğerlerinin iyileşmesi ise daha çok zamana bağlıdır.b
2) b) Gece sıkça küçük abdest için tuvalete gitme rahatsızlığı (nycturia=noktüri) olan 4051 hasta üzerinde Stahl ve ekibi 1984’de Isırgan kökü ekstresinden elde edilen draje ile 8-9hafta süren tedavi denemesi yapmışlardır. bu tedavi denemesinde hastalardan %50’sinde iyileşme görülmüştür. (Tp.153)
a) II) a) Isırgan yaprak ekstresinden elde edilen draje ile artroz (eklem bozulması) ve Poliartrit (birden fazla eklem iltihap¬lan¬ma¬sı) rahatsızlığı olan 8955 hasta üzerine (St…) firmasının gö¬zetiminde 3 hafta süren tedavi denemesi yapılmıştır. Bu tedavi denemesinde hastalardan %82’sinde iyileşme görülmüştür. (Nhp.7.98.1137, Nhh.9.98.14)
b) Artroz ve Artrit romatizma hastalıkları olan 219 hasta üzerinde Strathmann firması gözetiminde Isırgan yaprak ekstresinden elde edilen draje ile tedavi denemesi yapılmıştır. Bu tedavi deneme-sinde hastalarda büyük oranda iyileşme görülmüştür. (Nhk.11.96.46)
1) 13Eylül-13Kasım tarihleri arasında Burdur’da iki ay askerlik yaptık. Önceleri sıcak olan havalar Kasım’da birden soğudu ve sık sık tuvalete gitmeye başladım. Çünkü idrar yollarını üşütmüştüm. Al¬manya’ya gelince Üroloji doktoruna gittim. Doktor idrar ve kan testlerinin sonuçları gelene kadar ilaç yazamayacağını söyledi ve bende eczaneden Altın başak otu, Isırgan otu, Huş yaprağı ve Orta sifon yaprağı alarak karıştırdım ve içtim. Doktora neden rahatsız olduğumu öğrenmek için gittiğimde idrar yollarımı üşüttüğümü söyledi ve ilaç yazmak istedi. Bende hazırladığım çay harmanı ile iyileştiğimi söylediğimde o halde bana neden geliyorsun dedi ve kızdı.
2) Mayıs-1990’da Koblenz-Bendorf’a kayınpederlere gittik. Buradaki soğuk hava nedeni ile üşüttüm ve titremeye başladım. Onlar hemen bana ilaç vermek istediler fakat ben dışarı giderek Isırgan otu topla-dım. Yıkadıktan sonra bir miktar yedim ve 5-10dk sonra vücudum ısında ve titreme kesildi.
3) Bir iş arkadaşım üşütmeye karşı ne tavsiye edersin dedi ve bende ona ısırgan otu çayı içmesini söyledim (Haziran 1996). Bir gün sonra bana gelerek kızdı, “neden bu çayın çok kuvvetli olduğunu söyleme¬din”, gece boyunda üç pijama ve iki yorgan değiştirdiğini ve hiç uyuyamadığını söyledi.
4) Üniversitede okurken arkadaşımı ziyarete gittim. O da iki pijama giyinmiş ve üç yorganın alına girmiş, üstelik hala üşüdüğünü söylüyordu. Eczaneden Isırgan otu getirerek verdim ve yarın görüşürüz dedim. Cuma günü camiye kolsuz gömlekle gelmişti.

Tesir şekli:
İdrar söktürücü, kan yapıcı, kanamayı durdurucu, metabo-lizmayı kuvvetlendirici, balgam söktürücü, iştah açıcı, vücudu artık maddelerden arındırıcıdır.

Kullanılması:
1) Araştırmalara göre; Köklerinden elde edilen çay, damla ve draje gibi preparatlar başta I.ve II. dereceden Prostat büyümesi, idrar yolları iltihaplanması, geceleri sık sık tuvalete idrar yapmak için gitmeye (noktüri) karşı kullanılır.
2) Isırgan otunun çay, damla ve hapları başta; artrit (eklem iltihap-lanması) ve artroz (eklemin deforme olması) gibi romatizma has-talıklarına karşı kullanılır.
3) Komisyon E’nin 17/01/1991 tarih ve 11nolu Monografi bildirisine göre Isıragn kökü ve preparatları (ilaçları) başta I.ve II. dereceden Prostat büyümesine karşı kullanılır.
4) Komisyon E’nin 23/04/1987 tarih ve 76nolu Monografi bildirisine göre Isırgan otu ve preparatları dahilen idrar yolları iltihaplanması ve kumlarına karşı kullanılır. Ayrıca haricen romatizma rahatsızlıklarına karşı kullanılır.
5) Homeopati’de Isırgan tentürü genellikle Ürtiker (kurdeşen=deri üzerinde şiddetli kaşıntı ve yanma hissinin eşlik ettiği pembemsi kırmızı kabarcıklar oluşması ile belirgin alerjik durum), Nikris (gut hastalığı), romatizma, emzikli annelerde süt yetmezliği, Myralji (kas ağrısı)’na karşı kullanılır.
6) Halk arasında Isırgan otu Artrit, Artroz ve kas ağrısı gibi romatizma hastalıkları, böbrek ve mesane iltihap, kum ve taşları, kandaki Üre, Ürik asit, Kansızlık, Akciğerleri üşütme, üşütme, grip gibi rahatsız-lıklara karşı kullanılır.
7) Tohumları dövüldükten sonra bal ile karıştırılıp macunu yapılır ve bu macundan günde 3 defa bir kahve kaşığı alındığında cinsel gücü artırdığı ve nefes darlığına karşı iyi geldiği iddia edilmektedir. Isırgan tohumu ezilip süt ile içilirse decinsel gücü artırdığı söylenmektedir.

Açıklama:
1) Et, et mamulleri, peynir, peynir mamulleri ve yumurta ile yumurta mamulleri gibi yüksek dereceli proteinli besinler kandaki Üre ve Ürik asit’i artırır.
2) Interferon, Interleulin, Tumornekrosefaktör gibi Proteinler, Makro-fajlar ve Manozitler tarafından vücudu savunmak için salgılanır, fakat çok aşırı salgılandıklarından kendileri iltihaplanmaya sebep olurlar. Böylece Artroz (eklemlerin deforme olmadı) ve Artrit (eklemlerin iltihaplanması) ortaya çıkar. Isırgan otu tohumu ekstresi Interleukin-1β ve Tumornekrosefaktör-α’nın (TNF-α) salgılanmasını (oluşmasını) frenleyerek iltihaplanmayı önler. (Nhp,7,98,1137, ZP.5.99.284)
3) Erkeklerde görülen seksüel hormon anormallikleri, prostat büyüme-sine neden olur. Isırgan kökü ekstresinden elde edilen ilaçlar bu düzensizliği düzenler ve prostat büyümesi de normale döner. Bunun muhtemelen Isırgan kökündeki Steroitler (β-Sitosterin..) tarafından yapıldığı görüşü yaygındır. (ZP.4.95.199 ve ZP.3.95.175 ve Zp.4.00.214)

Çayı:
Isırgan yaprağı veya kökünden 2 kahve kaşığı demliğe konur ve üzerine 300-400ml kaynar su ilave edilerek haşlanır (Infus). Sonra 5-10dk demlenmeye bırakılır ve sonra süzülerek içilir. Nadiren Dekoktu da (kaynatma) yapılır. Isırgan otu veya kökünden 2 kahve kaşığı demliğe konur ve üzerine 300-400ml soğuk su ilave edildikten sonra kaynatılır, 5-10dk demlenmeye bırakıldıktan sonra süzülerek içilir.

Çay Harmanları;

Çıbana karşı çay (kanı temizleyici, idrar söktürücü ve antidiskratioz);
>30 gr Isırgan otu
>20 gr Menekşe otu
>20 gr Y.hindiba kökü
>20 gr Ayrık kökü
>10 gr Civanperçemi otu

Çıbana karşı çay (kanı temizleyici, idrar söktürücü ve antidiskratioz);
>30 gr Isırgan otu
>20 gr Hindiba otu ve kökü
>20 gr Civanperçemi otu
>20 gr Menekşe otu
>10 gr Kuşburnu

İdrar yolları ve prostat rahatsızlıklarına karşı çay;
>20 gr Isırgan kökü
>10 gr Isırgan otu
>20 gr Hindiba otu ve kökü
>20 gr Atkuyruğu otu
>10 gr Orta sifon yaprağı
>20 gr Altın başak otu

Metabolizma çayı;
>20 gr Huş yaprağı
>20 gr Isırgan otu
>20 gr Ardıç kozalağı
>20 gr Altın başak otu
>20 gr K.hindiba otu ve kökü

Kronik deri rahatsızlıklarına karşı çay;
>20 gr Isırgan otu
>20 gr Atkuyruğu otu
>20 gr Hindiba otu ve kökü
>20 gr Huş yaprağı
>20 gr Menekşe otu

Prostat rahatsızlıklarına karşı çay (I.ve II. dereceden prostat büyümesine karşı);
>25 gr Isırgan kökü
>25 gr Huş yaprağı
>25 gr Altın başak otu
>25 gr Çörek tohumu

Mesane ve böbrek çayı (iltihaplı mesane rahatsızlıklarında dezenfekte edici olarak);
>25 gr Ayı üzümü yaprağı
>25 gr Isırgan otu
>25 gr Altın başak otu
>25 gr Ardıç kozalağı

Prostat çayı (prostat büyümesi ve iltihaplanmasına);
>40 gr Isırgan kökü
>30 gr Altın başak otu
>10 gr Huş yaprağı
>10 gr Kavak goncası
>10 gr Kuşburnu

Mesane ve böbrek çayı ( idrar yollarını yıkayıcı);
>25 gr Hindiba otu ve kökü
>25 gr Ardıç kozalağı
>25 gr Isırgan otu
>25 gr Altın başak otu

Akne çayı;
>40 gr Isırgan otu
>30 gr Ayrık kökü
>20 gr Menekşe otu
>20 gr Atkuyruğu otu

Süt yapıcı çay;
>25 gr Anason tohumu
>25 gr Rezene tohumu
>25 gr Kimyon tohumu
>25 gr Isırgan tohumu

Gut ve romatizma çayı;
>25 gr Harpago kökü
>25 gr Huş yaprağı
>25 gr Isırgan otu
>25 gr Altın başak otu

Romatizma çayı;
>25 gr Harpago kök
>25 gr Söğüt kabuğu
>25 gr Isırgan otu
>25 gr Huş yaprağı

Romatizma çayı;
>50 gr Harpago kökü
>20 gr Ayrık kökü
>20 gr Isırgan otu
>10 gr Atkuyruğu otu

Homeopati’de:
Isırgan otunun yaprak, çiçek ve taze sürgünlerinden 20gr ince kıyılarak bir şişeye konur ve üzerine %70’lik 100ml alkol (etanol) ilave edilerek, iki günde bir çalkalamak suretiyle güneş ışın¬larından uzakta 4-6hafta bekletildikten sonra süzülerek Homeopati’de <<Urtica>>ismi ile anılan tentür elde edilir. Bu tentürden günde 3-5defa 10-15damla 4-6hafta süreyle alınır.

Hatsallığın belirtileri (semptom);
1) Kurdeşen (Ürtiker) gibi kabarcıklar, yoğun kaşıntı ve yanma
2) İdrar az ve yoğun
3) İdrarda kum ve taş, böbrekte taş ve sancılı durumlar
4) Yetersiz süt üretme (emzikli annelerde)
5) Kronik ve zor ishal ve kabızlık
6) Ağrılar aynı anda tekrar ediyorsa
7) Omurilik rahatsızlıkları
8) Gaitanın sümüksü ve kanlı olması
9) Uzuvlarda romatizmalı ağrılar
Bu gibi hallerde Isırgan otu tentürü kullanılır.

Yan tesirleri:
Bilinen bir yan tesiri yoktur.