Şifalı Bitkiler – Kakule, Eletteria cardamamum

Kakule, Kardamom, Eletteria cardamamum (L)
Kâkule Kardamomen WHITE et MATOB
Malabar kakulesi Syn: Alpina cardamomum ROXB.
Amomum cardamomum ROXB.

Familyası: Zencefilgillerden, Ingergewâchse, Zingiberaceae

Drugları: Kakule meyvesi; Cardamomi fructus
Kakule Uçucu yağı; Cardamomi aetheroleum
Kakule meyvesi çay, tentür, baharat ve natürel ilaç yapımında, eter yağı ise Aromaterapisinde ve mutfakta kullanılır.

Giriş: Kakulenin oldukça çok alt türü mevcuttur ve bunlardan Büyük Kakule;İ Eletteria major SMITH, bunun meyveleri 3-4cm uzunluğunda olduğundan Uzun Kakule diye de anılır. Bangel Kakulesi; Eletteria aro-maticum (Amomum aromaticum) ROXB. Ve Süs bitkisi olarak yetiştirilen Eletteria serrula gibi türler mevcuttur. Fakat bunlardan sadece Malabar Kakulesi olarak bilinen Eletteria cardamomum türü en kaliteli ve en yaygın olarak yetiştirilen türdür. Malabar Kakulesinin birçok ülkede kültür bitkisi olarak yetiştirilmesinin nedeni ile yetiştiği yöreye farklılık gösterir.

Botanik: Vatanı Hindistan’ın Güneybatısı yani Malabar bölgesi yetiştiği yöre nedeniyle de Malabar Kakulesi diye anılır. Kakule genellikle 500-1500m yüksekliğindeki nemli topraklarda yabani olarak yetişen Kakule günümüzde Sri Lanka, Endonezya, Guetamala ve Güneydoğu Pakistan’ da yetiştirilir. Kakule 3-4m boyunda, bir kök üzerinde 5-20adet gövde topluca bir arada bulunabilir. Yaprakları 40-70cm uzunluğunda 5-10cm eninde eliptik veya mızrak şeklinde, kenarları çok hafif dalgalı üzeri paralel damarlı ve koyu yeşil renklidir. Yapraklarının sap kısmı normal sap şeklinde değil, gövdenin etrafında sarılmış bir boru şeklindedir. Çi¬çekleri 40-60cm uzunluğundaki bir sap üzerinde, salkım şeklinde dizilmiş olup çiçek açmadan önce tomurcukları beyaz bir kapak yaprakla kaplıdır. Çiçekleri açılınca kapak yaprak üstte, taç yaprak altta kalır ve taç yaprağın içi çizgi çizgi ve de ortada beyaz bir göbek mevcuttur. Meyveleri 0,8-2cm uzunluğunda, 0,5-1cm kalınlığında, yumurta veya eliptik şekilde, içi üç bölümlü, her bölümde 4-6adet siyah ve değişik formda tohumdan meydana gelir. Meyve kabuğu ince beyaz, açık yeşil, yeşil, açık sarı veya saman sarısı renktedir.

Hasat zamanı: Kakule genellikle Ocak-Mayıs ayları arasında çiçek açar fakat Aralık’a kadar da çiçek açtığı olur ve meyvelerinin olgunlaşması aylar alır ve meyveleri tam olgunlaşmadan toplanarak kurutulur. Şayet zamanında toplanmaz ise olgunlaşan meyveleri çatlar ve tohumlar çevreye dağılır.

Yetiştirilmesi: Sıcak ve nemli iklimde gelişmesi nedeni ile Türkiye’de ancak botanik bahçelerde yetiştirilebilir.

Birleşimi: Kakule tohumunun birleşimindeki en önemli madde eter yağları (Uçucu yağları) %3-8olup, bu da bitkinin yetiştiği ülkeye hatta bölgeye göre oldukça çok farklılık gösterir. Guetamala ve Sri Lanka gibi ekvatora yakın ülkelerde 1,8 Cineol, %20-35 iken, Terpinylacetat %45-55 arasındadır. Malabar gibi hafif ekvatordan uzak olan yörelerde ise 1,8 Cineol %40-50 iken Terpinylacetat ise %35-40 arasındadır. Kakulenin damıtılması ile elde edilen eter yağı ile soğuk baskı ile elde edilen eter yağı farklılık göstermektedir. Çünkü damıtma sonucu bir kısım Terpinylacetat’ın oksitlenerek p-Cymen’e dönüştüğpü tespit edilmiştir. Bu nedenle soğuk baskı ile elde edilen Kakule yağı damıtma ile elde edilenden üstündür. Hindistan’ın genelinden elde edilen Kakule yağında %35-38, 1,8 Cineol, %30-33 Terpinylacetat, %10-13 Limonen ve az miktarda Linalool, Sabinen, Terpineol içerir. Ayrıca %20-40 Nişasta, %10 Protein, %5 Şeker, %2-4 Sabit yağ, az miktarda mineraller ve vitaminlerden A, B ve C içerir.

Araştırmalar: Henüz yeterli araştırma yapılamamıştır. Kendi tecrübeme göre mide ve bağırsak şişkinliği (gaz) ve hazımsızlığa karşı en iyi Şifalı bitkilerden biri de Kakuledir. Karnınız davul gibi şiş de olsa 5-6 Kakule meyvesinden yapılacak bir çay veya çiğneme şişkinliği hemen indirir. Denerseniz sizde bunu fark edersiniz. Ben iki haftadır Kakule çiğniyorum ve farkı gördüm. (18.05.1999)

Tesir şekli: Gaz söktürücü, iştah açıcı, aroma verici, kramp çözücü, sal-gı¬ları artırıcı, antimikotik (mantarları öldürücü), antibakteriyel (mikropları öldürücü) etkilere sahiptir.

Kullanılması:
a) Komisyon E’ye göre hazımsızlık rahatsızlıklarına karşı kullanılır.
b) Aromaterapisinde; Gaz söktürücü, iştah açıcı, hazmettirici, kramp çözücü, idrar artırıcı ve cinsel gücü artırıcı olarak kullanılır.
c) Halk arasında başta; sindirim rahatsızlıklarından şişkinlik, hazımsız¬lık, iştahsızlık, mide ve bağırsak krampları, ağız kokusu, bulantı ve kusmaya karşı kullanılır. Kakule her ülkede farklı farklı kullanılmak¬ta-dır. Çinliler hemen her türlü rahatsızlığa karşı, Hintliler başta baharat olarak, Suudi Arabistan’da kahveye tat vermek için katılır, Avrupa’da ise liköre aroma vermesi için katılır. Ayrıca kuru pasta, sucuk gibi çok çeşitli maddeleri konser edici (bozulmasını önleyici) baharatlardan biridir. Uzmanlar ağız kokusuna akrşı sakız yerine Kakule çiğnenme¬sini tavsiye etmektedirler ve ayrıca hafızayı kuvvetlendirici özelliğe sahiptir. Ayrıca Roemheld-Syndrom olarak bilinen mide ve bağırsak-lar¬daki şişkinliğin diyaframı yukarı kaldırması ve bununda kalbi sıkış-tırması haline karşı kullanılır. Cinsel gücü kuvvetlendirdiği, yorgunluk ve halsizliği giderdiği ve de düşünceleri değiştirdiği iddia edilmek¬tedir. Bu konularda detaylı bir araştırma mevcut değildir.

Çayı: Her bardak çay (200-300ml) için bir kahve kaşığı Kakule demliğe konur ve üzerine kaynar su ilave edilerek 5-10dk demlenmeye bıra-kıldıktan sonra süzülerek içilir. Şayet kaynatılır ise birleşiminin eter yağı buharlaşarak yok olur, kesinlikle kaynatılmaz.

Çay Harmanları

Gökçek Safra çayı;
>20 gr Kırlangıç otu
>20 gr Kakule
>20 gr Şahtere
>30 gr Hindiba otu ve kökü
>10 gr Nane yaprağı

Gökçek Mide asidi yetersizliğine karşı çay;
>20 gr Ravent kökü
>20 gr Kakule meyvesi
>20 gr Mübarek otu
>20 gr Zencefil kökü
>10 gr Tarçın kabuğu
>10 gr Havlıcan kökü

Gökçek Şişkinlik çayı;
>25 gr Kimyon tohumu
>25 gr Rezene tohumu
>25 gr Kakule tohumu
>25 gr Anason tohumu

Gökçek Sindirim ve şişkinlik çayı;
>30 gr Kakule
>30 gr Papatya çiçeği
>30 gr Rezene tohumu
>10 gr Kantaron otu

Baharatı: Özellikle çorbalar, etli ve balıklı yemekler, pastalar ve kom-postolara katılır ise hem sindirimi kolaylaştırır hem de güzel bir aroma verir. Kakule yemek kaynarken değil ocaktan indirildikten sonra kakule meyvesi veya eter yağı katılmalıdır. Aksi halde birleşimindeki eter yağı buharlaşarak yok olur.

Aromaterapisi: Su buharı destilasyonu ile elde edilen eter yağı (uçucu yağı) gaz söktürücü, iştah açıcı, hazmettirici, kramp çözücü, cinsel gücü artırıcı, idrar attırıcı özellikleri nedeni ile yemeklere 2-3damla damlatılır.

Yan tesirleri: Kakulenin bilinen bir yan tesiri yoktur.