Şifalı Bitkiler – Kalabar baklası, Physostigma venenosum

Kalabar baklası, Calabar , Physostigma venenosum BALF.
Kalabar Calabar bohnen
Calabar

Familyası: Baklagillerden, Schmetterlingblütengewaechse, Fabaceae (Leguminosae)

Drugları: Kalabar baklası; Calbar semen
Kalabar baklasının çok zehirli olması nedeni ile çayı içilemez ve sadece natürel ilaç yapımında kullanılır.

Giriş: Eskiden başta Nijerya, Gabun ve Kamerun gibi ülkelerde suçlulara Kalabar baklası yedirilir, şayet suçlu ölürse, suçluluğu isabet etmiş olur, eğer ölmez ise suçsuz olduğuna kanaat getirilirdi. Sadece Nijerya’nın bir eyaletinde bir yılda 120 kişinin Kalabar ile öldürüldüğü İngiliz asıllı misyoner (Daniell 1846) tarafından tespit edilmiştir. İngiliz hükümeti ile Nijerya arasında Kalabar baklasının kullanımı her ne şekilde olursa olsun yasaklanması için anlaşma yapılmıştır. Günümüzde Kalabar baklası hü-kümetlerin denetiminde özel olarak yetiştirilmekte ve bunların büyük bir kısmı physostigma elde etmek için ekstresi yapılmaktadır.

Botanik: Vatanı Nijerya, Gabun ve Kamerun olup zamanla önce Orta batı Afrika ülkelerinden Kongo’dan Sierra Leone kadar geniş bir alana yayılmış, sonra Brezilya ve Hindistan’da kültür bitkisi olarak yetiştiril¬meye başlanmıştır. Kalabar boyu 15 metreyi bulan çok yıllık sürekli yeşil bir sarmaşık olup, çevresindeki ağaçlara tırmanarak yaşar. Yaprakları üçlü olarak bir arada bulunur, ortasındaki yaprak yumurta şeklinde, uca doğru hafif sivrice, yandaki yapraklar kalp veya yumurta şeklinde, 10-15cm uzunluğunda, 5-8cm genişliğinde, sapı 5-10cm uzunluğunda ve yeşil renklidir. Çiçekleri yaprak sapı dibinden çıkan uzun bir sap üzerinde oldukça sık bir şekilde dizilmiş olup, her biri hafif geri doğru kıvrık şe¬kilde dizilmiş, pembe, kırmızı veya kiraz rengindedir. Meyveleri 10-15cm uzunluğunda 3-5cm genişliğinde fasulye meyvesi şeklinde içinde 1-3adet böbrek şeklinde 2-3cm uzunluğunda 1-1,5cm eninde koyu kahve ren¬gimsi veya siyah içi beyaz tohumlara sahiptir.

Hasat zamanı: Ekvatorun kuzeyindeki tropik ülkelerde Ağustos, Eylül ve Ekim aylarında olgunlaşan Kalabar kapsülleri toplanarak içindeki baklaları çıkarılır ve kurutulur. Kalabar baklasının birleşimindeki physostigin ve diğerleri damıtılarak veya ekstresi yapılarak elde edilir ve natürel ilaç yapımında kullanılır.

Yetiştirilmesi: Türkiye’de ancak botanik bahçelerde ve özel şartlarda yetiştirilebilir, bu nedenle ekonomik değildir.

Birleşimi: Birleşimindeki en önemli madde Alkaloit türevleri %0,1-0,5 oranında olup bunlardan bazıları şunlardır; (-)-Phsostigmin, (+)-Phsostigmin, (-)-Norphsostigmin, Genserin ve az miktarda (-)-Eseramin ve (-)-Physovenin’i sayabiliriz. Ayrıca Reçine, Proteinler ve Eterik yağ içerir.

Tesir şekli: Göz bebeklerini büyütücü (miyotik), bağırsakları hareket-lendirici (peristaltik), terletici, salgıları artırıcı, kasları büzücü, hafızayı kuvvetlendirici ve kalp atışlarını yavaşlatıcı özelliklere sahiptir.

Araştırmalar:
1) Dr.Kleinwâchter 1964’de Prag hapisanesindeki üç mahkumun likör zannederek Atropin-damlası (Güzelavrat otu tentürü) içerek zehi-rlenen kişiler üzerinde Kalabar baklası ile göz kliniğinde bir deney yapmış ve neticede ölümden kurtarmıştır. (A.A.J.716)
2) D.rMary Walker 1934 Greenwich hastanesinde yaptığı bir araştırma sonucu Kalabar baklasının birleşimindeki Physostigmin’in kaslardaki yorgunluk ve zafiyeti (Myosthenina) önlediğini tespit etmiş ve hasta¬ları üzerinde uygulamıştır. (A.A.J.717)

Kullanılması: Araştırmalara göre günümüzde Kalabar baklası physo-stigmin elde etmek içi yetiştirilir. Physostigmin başta; Göz hastalıkları özellikle de miotikum (gözbebeklerini büzücü) ilaç yapımında kullanılır.

Açıklama: Physostigmin göz damarlarına ancak % 0,2 oranında katıla¬bilir zira % 1’i dahi öldürücü olabilir. Physostgmin kolinesterazın (chlinesterase) çoğalmasını önler ve dolaylı olarak göz bebeğini küçültür, böylece göz içinde glokom (karasu) oluşmasını önler ve de gözdeki iç basıncı azalır. Uzun süre kullanılması halinde etkisinin azal¬ması söz konusu olacağından jaborandiden elde edilen bir başka miyotik (gözbebeğini büzücü) olan pilocarpin’le birlikte kullanılması daha uygundur. Physostigminin bir diğer özelliğiise Güzelavrat otundan elde edilen tentür veya atropin damlasından dolayı ortaya çıkan zehirlenmeler ve Curare Ok zehiri (Güney Amerika’da avcıların oklarına sürdükleri zehirli maddeler, bu kargabükenden elde edilir) ile zehirlenmelere karşı kullanılır. Ayrıca atropin, scopolamin ve phenothiazinen gibi maddelerle zehirlenmelerde ilk akla gelen panzehir physostgmindir, bu nedenle bu panzehir hemen hemen bütün hastanelerde bulunur.
Physostigmin beyine etki ederek burada üretilen asetilkolinin azalmasını ve çözülmesini önler ve de dolaylı olarak yaşlılarda görülen bunamayı önler. Fakat bu konuda henüz bir ilaç imal edilmemiştir. Bu konuda detaylı bir klinik araştırması şarttır.

Yan tesirleri: Kalabar baklasından elde dilen Physostigmin (Eserin) çok zehirli olup 1mg’ı dahi öldürücü derecede tehlikelidir. Bu nedenle çok dikkat edilmesi gerekir ve zaten yukarıdaki ilaçların göz doktorları tara-fından yazılması icap eder.