Şifalı Bitkiler – Kanaryaotu, Senecio ovatus

Kanarya otu, Fuchskreuz kraut, Senecio ovatus ssp. Ovatu
Büyük Kanarya otu
Tilkice Kanarya otu

Familyası: Bileşikgillerden, Korbblütler, Asteraceae

Drugları: Kanarya otu: Senecionis herba
Kanarya otunun kökleri hariç tamamı tentür veya natürel ilaç yapımında kullanılır, fakat nadiren de olsa çayı içilebilir.

Giriş: En çok alt türü olan bitkilerden biride bileşikgillerdir, bileşikgillerin bir alt grubu olan seneciogillerin takriben 1200 alttürü mevcuttur. Seneciogiller yani kanarya otunun 1200 bilinen türü vardır. Bunlardan dördü tedavi maksadı ile kullanılmaktadır. Büyük kanarya otu eski-den’’senecio nemorensis L. Ssp. Fuchdii diye anılırdı. Şimdi ise ’’senecio ovatus WİLLD. Ssp. Ovatus’’ ismi ile anılmaktadır. Ayrıca Yakup kanarya oyu: ‘’senecio jacobaea’’, Adi kanarya otu ’’senecio vulgaris’’, ve Altın kanarya otu ’’senecio aureus’’u sayabiliriz.

Botanik: Büyük kanarya otu 70-150cm boyunda kahverengimsi esmer bir gövde, alt kısmı nadiren, üst kısmı oldukça sık çatallaşan bir yapıya sahiptir. Yaprakları eliptik veya mızrak şeklinde, kenarları kertikli, ortada derin bir damar, koyu yeşil renkli, 15-30cm uzunluğunda, 7-12cm eninde, kısa saplı ve değişken sıra ile dizilmiştir. Çiçekleri bitkinin en üst nokta-sında 20-50adet bir arada geriden şemsiye görünümünde, her bir çiçek 3-5 altın sarısı renkte ve dil şeklinde, taç yaprakları, ortada boru şeklinde esmer 5-15 adet göbek yaprakları ve bunları saran çan şeklinde kupa yaprağına sahiptir. Büyük kanarya otu ve Kanada altın başak otunu birbirine karıştırmamak gerekir, bu nedenle aralarındaki farka dikkat et-mek gerekir. Kanada Altın başak otunun çiçekleri üzüm salkımı şeklin¬de hep bir arada iken, Büyük kanarya otunun çiçekleri seyrek ve geriden şemsiye görünümündedir. İkinci önemli fark ise büyük kanarya otunun gövdesi kahverengimsi iken Kanada Altın başak otunun gövdesi ise açık yeşil renklidir.

Hasat zamanı: Temmuz’dan Eylül’e kadar yerden 5-10cm yukarıdan ke-si¬lerek demeti yapılır açık, havalı ve güneşli bir yerde kurutularak kaldırılır, şayet tentür yapılacak ise taze olarak işlenir.

Birleşimi:
1) Birleşimindeki önemli madde Alkaloit türevleri olup %0,01-0,1 oranında bulunur fakat bu alkaloitler diğerlerinden farklı olarak Pyrolizidinalkaloitler olup bunlarda kanserojen (kanser yapıcı), mutagen (genetik bozukluğa neden olan) ve hepatogen (karaciğere zarar verici) özelliklere sahip olan türdür. Bu alkaloitlerde kendi arasında doymuş ve doymamış alkaloitler diye ikiye ayrılır. Doymamış Pyrrolizidinalkaloitler daha zehirlidir ve bazıları şunlardır; Senecionin, Senecalin, Pronenin, Retroiosenin, Otosenin ve Florasenin’i sayabiliriz. Doymuş Pyrrolzidinalkaloitler Fuchsisenecionin, İsofuchsissenecionin, Bulgarsenin, Nemoresin’i sayabiliriz. Doymuş veya doymamış oldukları 1.ve2. karbon arasındaki bağdan anlaşılır.
2) Flavonitler; Autin %1 ve Quercitrin
3) Eter yağları (uçucu yağlar) %0,1; α-Bisabolol, β-Caryophyllen-β-Caryopyhyllenoxit ve Anhydrooplopanon’u sayabiliriz.
4) Ayrıca Kumarinler, Chlorogenasit, Cynarin, Kumarinasit ve yağ asitleri içerir.

Tesir şekli: Kanamaları durdurucu, damarları kuvvetlendirici ve ilti¬hapları önleyici özelliklere sahiptir.

Araştırmalar: Bugüne kadar fareler üzerinde araştırmalar yapılmış ve bu araştırmalardan biri 114 hafta sürmüş ve farelerin kansere yakalan-dığı görülmüştür. İnsanlar üzerinde herhangi bir araştırma yapılmamış¬tır, bu nedenle insanlara nasıl bir etki yapacağı bilinmemektedir. Fakat günümüze kadar binlerce hasta kanarya ot çayı içmelerine rağmen herhangi bir kansere yakalanma olmamıştır.

Kullanılması:
a) Üniversite kliniklerinde insanlar üzerinde tedavi denemeleri ve araş-tırmalar yapılmamıştır ve hayvanlar üzerinde yapılan araştırmalarda yeterli değildir. Bu nedenle bugünkü bilgilere göre 2. sınıf bir şifalı bitkidir. Kanarya otu yerine göre daha etkili olan başka bitkiler kul-lanılmalıdır. Örneğin iç kanamalara ve adet sonrası kanamalara karşı Çobançantası, Kanada Şifa otu preparatları veya Gökçek İksiri daha etkilidir.
b) Halk arasında: Genellikle kadınlarda rahim kanamalarının durmaması, adet süresinin uzaması, doğumdan sonraki kanamalar, düşükten sonraki kanamalar ile burun kanamasına karşı kullanılır. Bana göre ka¬nar-ya otu yerine bolca yetişen Çobançantası ve Kanada Şifa otu kul-lanılmalıdır. Bug

üne kadar insanlarda herhangi bir yan tesiri de olma-mışsa da dikkat edilmesi ve kullanılmaması en uygun olanıdır.

Çay: Bir kahve kaşığı ince kıyılmış B.kanarya otu demliğe konur ve üze-rine 200-300ml kaynar su ilave edilir. 5-10dk demlenmeye bırakıldıktan sonra süzülerek içilir. Günümüzde Veba otunun kökünden baş ağrısı için natürel ilaçlar imal edilmektedir ve özel bir yöntemle birleşimindeki Pyrrolizidinalkaloitler ayrıştırılarak zararsız hale getirilmektedir. Bu de-mektir ki ilerde bulunacak bir metotla B.kanarya otu ve diğerlerinden de istifade edilebilir. Karakafes otu ve kökü üzerinde yapılan araştırma¬larada Pyrrolizidinalkaloitlerin kanserojen (kanser yapıcı) özelliğinin olmadığı ispatlanmıştır. (geniş bilgi için Karakafese bak.).

B) Adi Kanarya otu, Gemeines Kreuzkraut, Senecio vulgaris
Hemen bütün Avrupa ile Asya’nın orta ve batısında kendiliğinden duvar dipleri, yol kenarları, tarlalar, bahçeler ve viranelerde yetişir. Yaprakları gövdeye oturmuş, kenarları gelişigüzel kertikli veya derin parçalı ve grimsi yeşil renklidir. Çiçekleri bitkinin tepesinde rasgele dizilmiş olup, kupa yaprakları çan şeklinde, taç yaprakları ise küçük altın sarısı ve dil şeklinde ve de göbekte borucukları mevcuttur.

Birleşimi: Birleşimindeki en önemli madde %0,05-0,15 ile Pyrroli¬zidinal-kaloitler olup bununda %70-90’ını Seneciphylline oluşturur ve ayrıca az miktarda diğer alkaloitler. Ayrıca flavonitler ve çok az miktarda eter yağı içerir.

Kullanılması: Aynı B.kanarya otu gibidir.

Yan tesirleri: Yan tesiri de aynı B.kanarya otu gibidir.

C) Altın kanarya otu, Goldkreuzkraut, Senecio aureus

Drugları: Altın kanarya otu; senecionis aureuse herba
Kökleri hariç tamamı çiçek açmaya başladığı zaman toplanarak değer-lendirilir.

Botanik: Vatanı kuzey Amerika’nın doğusu olup, genellikle nemli top-raklarda, ırmak kenarlarında ve bataklıklarda yetişir. Boyu 60 cm, kökleri ince, yaprakları üç türlüdür, en alt yaprakları kalp şeklinde, ortada¬kiler bazen mızrak ve bazen parçalı olabilir.

Birleşimi: Birleşiminde çok az miktarda %0,001-0,006 Pyrro¬lizidinal-kaloitler olup en öenmlileri; Otosenin ve Florasenin’dir. Ayrıca flavonitler ve çok az miktarda eter yağı içerir.

Kullanılması: Öncelikle kadın hastalıklarından menopoz, beyaz akıntı, ağrılı ve sancılı adet görme gibi hallerde kullanılır. Genç kızlarda görülen adet öncesi problemler (premenstural sendrom), baş ağrıları, eklem-sırt-bel ağrıları ve kramplara karşı kullanılır. Altın kanarya otunun çayı içilmez ve genellikle Homeopati’de tentür yapımında kullanılır.

Yan tesirleri: Altın kanarya otu en az alkaloit içeren türdür.

D) Gümüş kanarya otu, Weissfilziges Geiskraut, Senecio bicolor

Drugları: Gümüş kanarya otu; Sinercio bicolor herba
Kökleri hariç tamamı çiçek açmadan önce toplanır ve Homeopati’de ten¬tür yapımında kullanılır.

Botanik: Akdeniz ülkelerinde yetişen bu tür, diğer kanarya otu türle-rinden oldukça farklıdır. Yaprakları gümüşsü renkli, çok derin parçalı ve kısa saplıdır. Çiçeklerinin kupa yaprakları gümüşi renkte, küçük bir ça¬nak şeklinde, taç yaprakları sarı renkte, dil şeklinde ve göbekte küllenme şeklinde döllenme tozlukları vardır.

Birleşimi: Bu tür hemen hemen hiç alkaloit içermez fakat flavonitler ve az miktarda eter yağı içerir.

Kullanılması: Gümüş kanarya otu diğerlerinden farklı olarak genellikle göz rahatsızlıklarından göz yorgunluğu, göz kapakçıkları iltihabı, saydam tabaka ve göz iltihaplanmasına (konjoktivit) karşı kullanılır. Gümüş ka-narya otunun çayı içilmez. Bunun da tentürü yapılarak kullanılır.

Yan tesirleri: Bu türün bilinen bir yan tesiri yoktur.

E) Yakup otu, Jakops kraute, Sinecio jacobaea L.
Yakup kanarya otu

Drugları: Yakup otu; Sinecionis jacobaeae herba
Kökleri hariç tamamı kullanılır.

Botanik: Gövdesi borumsu yeşil renkli, yaprakları yeşil renkli, kenarları parçalı, parçaların ucu sivri ve tüylüdür. Çiçekleri altın sarısı renkte, taç yaprakları dil şeklinde, altın sarısı renkte, göbekte kahverengimsi sarı borucuklar ve yeşil çanak şeklinde kupa yapraklara sahiptir.

Birleşimi: Birleşimindeki Pyrrolizidinalkaloit türevlerinin oranı 0,2-0,4 olup başlıcaları; Jacobin, Jacolin, Jacozin, Jarozin ve Retrorsin’i sayabiliriz. Flavonitler ve az miktarda eter yağı içerir.

Kullanılması: Aynı B.kanarya otu gibidir.

Yan tesirleri: Kullanılmaması daha sağlıklıdır.