Şifalı Bitkiler – Kılıçotu Hypericum perforatum L.

Kılıçotu Johanniskraut Hypericum perforatum L.
Şiş otu, Binbirdelikotu
Binbirdelilikotu, Kanotu
Koyunkıran, Kuzukıran
Mayasılotu, Sarıkantaron
Sinirotu, Korkuotu
Stersotu, Bunalımotu
Yaraotu, Yanıkotu, Tıbbi Kılıçotu

Familyası; Kılıçotugillerden, Johanniskrautgewaechse, Hypericaeae

Drugları;Kılıçotu:Hyperici herba
Kılıç yağı:Hyperici oleum
Kılıç çiçeği:Hyperici flosrecens
Kılıçotu(yaprağı,çiçeği,goncası ve sürgünü) Çay,Tentür ve Natürel ilaç yapımında, taze çiçeği Kılıç yağı yapımında kullanılır.

Giriş; Kılıçotunun bilinen 400 çeşit türü olup bunlar birbirlerine çok ben-zerler. Bu nedenle aralarındaki farkı çok iyi bilmemiz gerekir. Kılıçotugil-lerden sadece bu Tıbbi Kılıçotu tıbben kullanılır. Diğerleri aynı maksat için kullanılamaz, kullanılsa bile birleşiminedeki tanenden dolayı bu amaca ulaşılamaz;çünkü sadece Tıbbi Kılıçotu Hyperforin içerir.
> Anadolu Kılıçotu;Hypericum barbatum;bu tür, tüylü olduğunda Sakallı Kılıçotu diyede anılır. Sapı yuvarlak ve kupa yaprakları iri tüylüdür.
> Benekli Kılıçotu; H.maculatum; sapı dört köşeli, sap ve yaprakları beneklidir.
> Tüylü Kılıçotu; H.hirsutum; sapı yuvarlak ve yaprağından daha tüylüdür.
> Sarı Kılıçotu; H.polyphyllum; Çiçekleri sarı renkte ve sapı dört köşelidir.
> Dağ Kılıçotu; H.montana;sapı yuvarlak,yaprakları seyrek ve iridir.
Tıbbi Kılıçotu diğerlerinden farklı olarak sapı iki köşelidir ki bu hemen hemen hiç görülmeyen bir durumdur ve yapraklarının üzerinde yağ gudeleri bulunur ve bu gudeler şeffaftır. Yani üstten bakınca altı görülür. Bizi sadece Şeffaf Kılıçotu ilgilendirmektedir. Bu nedenlede sadece onun üzerinde duracağız.

Botanik; Kılıçotu dünyanın ekvator ve kutupları hariç hemen her yerde yetişir. Almanya gibi nemli ülkelerde her bölgede, Türkiye gibi sıcak ülkelerde ise ırmak ve göl kenarları, nemli çimenlik ve meralarda, yol ke-narlarında, ormanların ışık gören bölgelerinde yabani olarak yetişir. günümüzde birçok ülke tarafından ilaç yapımında kullanmak için özel olarak yetiştirilmektedir. Kılıçotu 30-100 cm boyunda, çok yıllık, gövdenin üst kısımları oldukça sık çatallı,sapı yuvarlak hafif , iki köşeli olması diğer türlerden ayıran en belirgin etkendir. Yaprakları karşılıklı, eliptik-yumurta şeklinde veya hafif uzunca, kenarları bütün, gövdeye oturmuş,üzerinde siyah nokta şeklinde yağ gudeleri bulunur ve bu yağ gudeleri şeffaftır. Yaprakları alttan yukarıya doğru küçülür, takriben 1-4 cm uzunluğunda 0,5-2 cm eninde hafif esmerimsi yeşil renkte ve tüysüzdür. Çiçekleri;Taç yaprakları genellikle 5 adet, altın sarısı renkte, kenarları kertikli,üzeri açık veya koyu noktalı, 8-15 mm uzunluğunda, 5-10 mm eninde eliptik veya yumurta şeklindedir. Kupa yapraklar mızrak şeklinde, kenarları bütün ucu sivri, yeşil renkte 4-6 mm uzunluğunda, üzerindede açık ve koyu noktalar bulunur. Göbekte 30-50 adet6 altın sarısı saplı ve topuzcuklu döllenme tozlukları bulunur. Meyveleri yumurta şeklinde, kapsülün içi üç bölümlü 1-1.5 mm büyüklüğündeki esmer veya siyah renkli ve silindir şeklindeki tohumlardan meydana gelir.

Yetiştirilmesi; Türkiye’de 70 çeşit Kılıçotunun yetiştiği bilinmektedir. Bu nedenle hakiki Kılıçotu tohumlarını bulup yetiştirmek gerekir. Türkiye’de yabani olar4ak yetişir ve bazı botanik bahçelerde de özel olarak yetiş-tirilmektedir. Türkiye’nin iklimi Kılıçotu için en uygun iklimdir.

Hasat zamanı; Kılıçotu Haziran’dan Eylül’e kadar toplanarak kurutulur ve kaldırılır. Avrupa ülkelerinde Zechen diye anılan 2-6 mm büyüklüğünde bir kene türü mevcuttur. Bu kene çok tehlikeli bir virüs olan Borreliose taşır ve de bu virüs kenenin ısırması ile insana geçer ve kişide ateş, halsizlik, kas-eklem ağrıları, lenf bezi şişmesi gibi rahatsızlıklara sebep olur. Hatta tedavi edilmezse ileriki evrelerde ölümle sonuçlanabilir. İşte bu kene Kılıçotuna musallat olabilir. Almanya’da bir defasında topladığım bir torba Kılıçotunu atmak zorunda kaldım. Türkiye’de bu ke¬neyi görmedim fakat olabilme ihtimaline değinmek istiyorum. Bu ne¬denle Kılıçotunun çiçek açmaya başladığı zamanda yani Haziran ayında toplanması daha uygunudur.
Malesef şifalı bitkiler toplama, kurutma, paketleme ve depolama işlem¬leri sırasında çok yanlışlar yapılmaktadır. Bitkinin şifalı kısmı yaprak veya çiçekleri ise asla Güneş altında kurutulmaz ve mutlaka gölgede kurutul-malıdır. Ayrıca örneğin bitki 5 günde kurudu ise, 2 gün daha kurumada bırakmak mahzurludur, çünkü birleşimindeki eterik yağları kaybet¬tiğin¬den kalitesi düşer. Sadece bitki kökleri Güneş’te kurutulur ve kurur kurumaz hemen paketlenip depolanması gerekir. Şifalı bitkilerin Aktarlar’da açıkta satılması kalitesini kısa sürede düşürür ve etkisini oldukca azaltır.

Birleşimi; Birleşimindeki maddeleri önemine göre şöyle sıralayabiliriz;
a) Pholoroglucin türevleri %2-4;en önemli bileşiktir. Hyperforin ve az miktarda Adhyperforin içerir. Bitkinin olgun meyvelerinde Phloroglucinlerin %7 lere kadar yükseldiği de olmaktadır.
b) Flavonidler %2-4;Flavon ve Flavonolglikozitler ve bunların Anglikasından (glikozun şeker içermeyen kısmı) oluşur. Başta Hyperosid, Quercitrin, Rutosid,Isoquercitrin ve az miktarda Kampterol, Quercetin, Myricetin ve Luteolin içerir. Biflavonitlerden;I3,II8-Biapigenin %0.1-0.5 ve çok az miktarda (%0.01-=.05) I3,II8-Biapigenin (Amentoflavon) içerir.
c) c)Naphthodianthronlar %0.1 oranında bulunur fakat çiçek ve goncasında %0.2-0.3, yapraklarında ise %0.07-0.09 oranındadır. En önemlisi Hypericin Pseudohypericin olup az miktarda da;Protohypericin, Protopseudohypericin, Cyclopseudohypericin ve Isohyğericin içerir.
d) Eter yağı türevleri %0.7-0.15 oranında olup en önemlileri;Mangiferin, Kielcorin ve 1,3,6,7-Tetrahydroxyxanthon içerir.

Özellikleri; Acımsı tatlı, serin ve kurutucu

Tesir şekli; Sinirleri teksin edici, sinirleri kuvvetlendirici,antidepresif (dep-resyonu önleyici), iltihapları önleyici, yaraları iyileştirici, krampları çözücü, ağrı kesici, damarları büzücü ve kanı temizleyici gibi etkileri vardır.

Araştırmalar; Kılıçotunun birleşimindeki Naphthodianthoron türevlerin¬den Hypericin ve Pseudohypericinin Monoaminooxidasan salgılanmasını azalttığı ve böylece depresyonu önlediği iddia edilmekteydi. Son yıllarda yapılan araştırmalarda ise Phloroglucin türevlerinden Hyperforinin biogenen Aminlerden Serotonin, Noradrenalin, Dopamin ve aminoasitlerden GABA (8-Aminobutrikasit) ve Glutamat’ın salgılanmasını artırdığı, depresyonu, korku ve huzursuzluk gibi rahatsızlıkları önlediği tespit edil¬miştir. Kılıç otundan elde edilen ekstre, hap, draje ve kapsüllerinden günde 1500 mg etki içeren madde (Hypericin ve Hyperforin) alınması halinde etkisi de ona göre büyük olmaktadır. Bu güne kadar 28 büyük klinik araştırma yapılmıştır 2000 hata üzerinde tedavi yapılmıştır. İşte bunlardan bazıları;
1) Dr.H.Woelk Gieβen Justus-Liebig üniversitesinin kliniğinde 134 hasta üzerinde tedavi denemesi yapmış ve hastalarının %75 oranında iyi-leştiği tespit edilmiştir. Bu rahatsızlıkların başında donukluk, cesa-retsizlik, iç huzursuzluk, baş ağrısı, uykusuzluk ve depresyonu saya-biliriz.(G.M 9.95.14, Nhp 9.94.1275)
2) Schrader ve ekibi korku, depresyon ve uyku rahatsızlıkları olan 163 hasta üzerinde günde 3×1 draje (Kılıç otu ekstresinden elde edilen draje) olmak üzere 6 hafta süren tedavide hastaların büyük oranda iyileştikleri görülmüştür. (Nhk.3.98.77)
3) Dr.H.P.Volz Psikiyatri kliniği (Jena) Kılıç otu ekstresinden elde edilen draje ile toplam 2356 hasta üzerinde tedavi yapmıştır. Başta depresyon, romatizma ve benzeri rahatsızlıklarda ağrı kesici, kanserli urları tedavi ederken ortaya çıkan sinirsel rahatsızlıklara karşı kullanılır. (Nhp.7.98.1138)
4) Darmstadt Psikiyatri Kliniği tarafından depresyon rahatsızlığı olan 209 hasta üzerinde tedavi denemesi yapılmıştır. Bu hastalardan 102’sine kimyasal ilaç Imipramin ve 107’sine Kılıç otu ekstresinden elde edilen draje verilmiştir. Bitkisel ilaç alanları da kimyasal ilaç alanlara göre daha etkili neticeler alınmıştır ve yan tesiri görül¬memiştir. (ZP.1.97.50)
5) Ayrıca İngiltere’de depresyonlu hastalar üzerinde 18 ayrı klinik araş-tırma yapılmış ve aynı neticeler elde edilmiştir. Bu araştırmaların haricinde Hamala 1991’de 50, Schmidt 1993’de 65, Sommer 1994’de 105, Vorbach 1994’de 135, Hübner 1994’de 40, Harrer 1993’de 102, Hânsgen 1994’de 72, Quandt 1993’de 88, Reh 1992’de 50, Bergmann 1993’De 80, Wheatley 1997’de 165 ve Schrader 1997’de 159 hasta üzerinde ayrı ayrı mekan ve kliniklerde araştırma yap¬mışlardır. (ZP 6.98.309.ZP.2.99.77,Nhp 8.98.1227) Çocuklar üze¬rinde oldukça olumlu bir araştırma yapılmıştır ve çok faydalı olduğu görülmüştür.(ZP.3.02.112)

Kendi tecrübelerim;
1) Kendim ehliyet sınavına (pratik) girdim ve kazanamadım. Yaptığım çok sayıda hatadan dolayı hoca bana “sen bu ehliyet işini unut. Yazık olur parana” dedi. Bende bir hafta sonrası için tekrar termin aldım ve bu arada Kılıç otu çayı içtim. İkinci sınavda hiç hata yapmamam ve çok mükemmel araba sürmem karşısında hoca şaşırdı ve trafik polisinden “ne istiyorsun ver ehliyetini” diye bir de azar işitmek zo-runda kaldı (normalinin iki katı araba sürdüğüm ve hata yapmadığım halde).
2) Erken boşalma problemi olan 30 yaşında bir tanıdığım vardı. Ben ona Kılıç otu çayı veya hapı almasını takriben fakat buna en az 6-7 ay devam etmesini tavsiye ettim. O şahsı 28.07.2003’de (6 hafta sonra) tekrar gördüğümde bana teşekkür etti ve çok iyi olduğunu söyledi.
3) Oğlum Muhammed Ali gripti ve ilaçlarını veriyorduk. Çocuğun gece birdenbire ateşi 42 dereceye yükselmişti ve hemen pijamasıyla birlikte soğuk bir duş yaptırdık. 5-10 dk sonra ateşi düştü. Aradan 3-4 hafta geçtikten sonra çocuk kekelemeye başladı (ocak 1994’de 4.5 yaşında). Çocuk doktoru bunu çocuğun bilerek yaptığını ve bir süre sonra bunu terk edeceğini söyledi fakat aradan 6 ay geçmesine rağmen düzelme olmadı ve doktor çocuğa deney ve testler yapılması için kliniğe göndermek istedi. Ben o kliniği çok iyi bildiğimden götür-medim. Yaptığım araştırmalarda Kılıç otu damla veya drajesiyle teda¬vi edilebileceği kanaatine vardım ve 6 hafta süreyle Kılıç otu damlası verdim. Çok şükür hiçbir sıkıntısı kalmadı.
4) Yaşlı bir tanıdık kendisinden 20 yaş genç bir bayanla evli olup, bu zat hanımı ile beraber olmak istediğinde korku, telaş, kendine güvensizlik, titreme ve erken boşalma gibi rahatsızlıklarının olduğunu ve buna bir çare bulmamı rica etti. Bende ona 2-3 ay süreyle günde 3-4 defa 5-6 adet Kılıç otu hapı almasını tavsiye ettim. Aradan 3 ay geçtikten sonra yaşlı amca artık bu sıkıntılarının kalmadığını ve şimdi ise cinsel arzuları uyaran bir bitki olup olmadığını sordu. O zamanda ona Kılıç otu ve Çakşır kökü çayı tavsiye ettim.

Kullanılması:
a) Araştırmalara göre Kılıç otu hapı veya ekstresi başta depresyon, kor-ku, sinirsel kriz, stres, saldırganlık, iç huzursuzluk, korku, istem dışı anormallikler (Psiko vegetativ) ile isateksizlik, bitkinlik, ümit¬sizlik, uyku rahatsızlıkları, sinirlilik, konsantrasyon zafiyeti, aşırı du¬yar¬lılık ve hareketsizlik gibi rahatsızlıklara karşı kullanılır.
b) Komisyon E’nin 228 No’lu 05.12.1984 tarihli Monografi bildirisine göre depresyon rahatsızlıkları, korku, sinirsel huzursuzluk gibi rahat-sızlıklara karşı kullanıldığı bildirilmiştir.
c) Homeopati’de sinirsel yaralanmalar, beyin sarsıntısı, sinir iltihaplan-ması (nevrit), siyatik sinir bel ağrıları, güneş yanığı, ameliyat sonrası ağrılar, fantom ağrıları ve apopleksiye (beyin damarlarından birinin tıkanması veya yırtılması nedeniyle şuur kaybı, hırıltılı solunum veya felçli durum) karşı kullanılır.
d) Aroma tedavide Kılıç otunun Eter yağı ve yağı kullanılır. Eter yağı baş dönmesi, depresyon, sinirlilik, iç huzursuzluk ve uyuyamamamya karşı kullanılır. Kılıç otu yağı ise masaj yağı olarak kullanılır ve özel¬likle kas ve sinirsel rahatsızlıklara karşı etkilidir. Bayanlarda düzensiz adet görme hali, menopoz (adet kesilmesi) gibi rahatsızlıklara karşı kullanılır. Ayrıca kanserli vakaları ışınla tedavi ederken ortaya çıkan sinirlilik, depresyon, ağrılara dayanamama veya romatizmal ağrıda, ağrılara dayanabilme gücü verir. Kılıç otu birinci derece, hafif ve orta dereceli depresyona karşı kullanılırken, Kava kava kökü birinci dere-cede korku ve de Kedi otu ise birinci derecede uyku rahatsızlıklarına karşı kullanılır. Üçü biribirinde daha da kuvvetlendirir ve etkiler ve de Kılıç otu kapsülü veya hapının günde 1500 mg alınması halinde daha etkilidir.

B)Haricen: Kılıç yağı kaynar su ve ateş yanıklarının ağrısını dindirme ve iyileştirme, burkulma, ezilme, iç kanaması gibi hallerde sinirleri ve hücreleri zedelenmiş ise sinirlerin iltihaplanması veya büzülmesi nedeni ile ortaya çıkan sinirsel ağrılarda, siyatik kas romatizması, gibi rahatsızlık-larda ağrıyan yerlere sürülür.

Çayı: İnce kıyılmış iki kahve kaşığı Kılıç otu (yaprak, çiçek, gonca ve taze sürgünleri) demliğe konur ve üzerine 300-500 ml kaynar su ilave edilir ve 5-10 dk bekletildikten sonra süzülerek içilir.

Çay Harmanları;

Gökçek Sinirsel mide çayı;
>40 gr Oğul otu
>10 gr Kedi otu kökü
>10 gr Şerbetçi otu
>30 gr Kılıç otu
>10 gr Meyan kökü

Gökçek Mideyi teskin edici çay;
>10 gr Kantaron otu
>30 gr Kılıç otu
>30 gr Oğul otu
>20 gr Rezene tohumu
>10 gr Kedi otu kökü

Gökçek Depresyon ve korku çayı;
>30 gr Kılıç otu
>20 gr Kava-kava kökü
>30 gr Oğul otu
>10 gr Şerbetçi kozalağı
>10 gr Kedi otu kökü

Gökçek Sinir çayı;
>30 gr Kılıç otu
>30 gr Oğul otu yaprağı
>10 gr Çarkıfelek otu
>10 gr Şerbetçi kozalağı
>10 gr Lavanta çiçeği
>10 gr Turunç çiçeği

Gökçek Sinir çayı;
>20 gr Oğul otu
>20 gr Kılıç otu
>20 gr Kedi otu kökü
>20 gr Çarkıfelek otu
>10 gr Şerbetçi kozalağı
>10 gr Lavanta çiçeği

Gökçek Uyku rahatsızlıkları çayı;
>30 gr Kedi otu kökü
>20 gr Oğul otu
>20 gr Kılıç otu
>10 gr Şerbetçi kozalağı
>20 gr Çarkıfelek otu

Gökçek Korku ve sinirsel kalp rahatsızlık çayı;
>25 gr Aslan otu
>25 gr Kılıç otu
>20 gr Çarkıfelek otu
>20 gr Kedi otu kökü
>10 gr Lavanta çiçeği

Gökçek Korku ve sinirsel rahatsızlık çayı;
>40 gr Kılıç otu
>20 gr Oğul otu
>20 gr Kedi otu kökü
>10 gr Çentiyan kökü
>10 gr Lavanta çiçeği

Gökçek Korku ve sinirsel kalp rahatsızlık çayı;
>30 gr Kava-kava kökü
>30 gr Kılıç otu
>20 gr Aslan otu
>20 gr Oğul otu
>10 gr Çarkıfelek otu

Gökçek Sinirsel zafiyeti çayı;
>40 gr Kılıç otu
>30 gr Oğul otu
>10 gr Çentiyan kökü
>10 gr Ginseng kökü
>20 gr Lavanta çiçeği

Gökçek Sinirsel mesane zafiyeti çayı;
>30 gr Kılıç otu
>20 gr Oğul otu
>10 gr Civanperçemi
>20 gr Atkuyruğu otu
>20 gr Isırgan kökü

Gökçek Sinirsel mesane zafiyeti çayı;
>30 gr Kılıç otu
>20 gr Oğul otu
>20 gr Atkuyruğu
>20 gr Isırgan kökü
>10 gr Lavanta çiçeği

Gökçek Sinirsel yaralanma çayı;
>40 gr Kılıç otu
>20 gr Civanperçemi
>20 gr K.yonca otu
>10 gr Sofur sapı
>20 gr Arnika çiçeği

Gökçek Zona hastalığı ve uçuk çayı;
>30 gr Kılıç otu
>20 gr Oğul otu
>20 gr Altın başak otu
>20 gr Söğüt kabuğu
>10 gr Şahtere

Gökçek Kan dolaşımını artırıcı çay;
>30 gr Alıç yaprak ve çiçeği
>20 gr Karabuğday otu
>20 gr Atkuyruğu otu
>20 gr Menekşe otu
>10 gr Arnika çiçeği

Gökçek Zona hastalığı ve uçuk çayı;
>30 gr Kılıç otu
>20 gr Oğul otu
>20 gr Altın başak otu
>10 gr Pıtrak kökü
>10 gr Civanperçemi otu
>10 gr Ayrık kökü

Gökçek İç huzursuzluk ve korku çayı;
>25 gr Kılıç otu
>25 gr Kava-kava kökü
>25 gr Kedi otu kökü
>25 gr Oğul otu

Gökçek Depresyon çayı;
>50 gr Kılıç otu
>20 gr Oğul otu
>20 gr Çarkıfelek otu
>10 gr Lavanta çiçeği

Hazırlanışı: Kılıç otunun taze çiçek, gonca ,yaprak ve taze sürgünlerin-den toplam 100 gr bir şişeye konur ve üzerine 500 ml %70’lik Etanol ilave edilir. Güneş ışınlarından uzakta 4-6 hafta bekletilir. İki günde bir çalkalanır ve bu süre sonunda süzülerek Homeopatide <<Hypericum>> adı ile anılan tentür elde edilir. Bu tentürden günde 3-4 defa 15-20 damla 6-8 hafta süreyle alınır. Yukarıdaki çay harmanlarının da aynı şe¬kil¬de tentürü elde edilir ve maksadına uygun olarak kullanılır.

Hastalığın Belirtisi (semptom):
a) Batıcı yırtıcı ağrı, sinir boyunca uzanan ve özellikle de yaralanma sonucu ortaya çıkan sinirsel ağrılara, aşırı duyarlı sinirsel ağrılara, el ve ayakların karıncalanması ve batması (iğne gibi) hallerde,
b) Psikolojik olarak geveze, hemen ağlamaklı, hayıflanan, hüzünlü, malihüyalı, vehimli ve depresif halleri olanlara Kılıç tentürü uygundur.
c) Yorgun, gergin, uyuşuk ve soğuğa karşı duyarlı
d) Başa kan hücumu , baş dönmesi
e) Aşırı su içme duygusu, iştahsızlık, bulantı ve mide basıncı
f) Kabızlık ve basurla birlikte

Ekstre: Kılıç otunun yaprak, çiçek, gonca ve taze sürgünleri %80 Methanol+%20 su karışımı ile ekstresi elde edilir. Kılıç otunun tentürü ve ekstresi aynı şekilde kullanılır. Şayet ekstresini elde etme imkânı yoksa tentürü kullanılır.

Araştırmalar: Kılıç yağı deyince iki farklı yağ akla gelir. Biri Eter yağı ve diğeri zeytin yağı ile hazırlanan Kılıç yağı olmak üzere 2 türlüdür.
1) Eter yağı; Kılıç otunun çiçek, gonca, yaprak ve taze sürgünleri su buharı ile damıtılarak (destilasyon) Eter yağı elde edilir. Haricen ve dahilen kullanılır ve kullanılış maksadı aynı yukarıdaki gibidir. Dep-resyon, sinirlilik, baş dönmesi, uyuyamama gibi rahatsızlıklarda günde 3-4 defa, 2-3 damla bir kesme şekere veya bir parça ekmeğe damlatılarak yenir. Haricen ise masaj yağı olarak 30-40 damla 100 ml Jojoba yağı veya zeytinyağı ile karıştırılır ve masaj yapılır. Banyo için 10-15 damla kaymakla veya balla karıştırıldıktan sonra küvetteki suyla karıştırılır ve 15-20 dk banyo yapılır.
1) Kılıç yağı (Kızıl yağı); Kılıç otunun gonca, çiçek, yaprak ver taze sürgünlerinden 100 gr bir şişeye konur ve üzerine 250 gr 1. kalite zeytinyağı ilave edilir. Şişe pencere önünde 4-6 hafta bekletildikten sonra süzülerek Kılıç yağı elde edilir. Bu yağ genellikle haricen masaj yağı olarak kullanılır.

Yan tesirleri: Kılıç otu çayı, tentürü, drajesi veya damlasını kullanırken güneş altında fazla kalınmamalı zira deride kaşıntı ve kabarcıklar oluşur.