Şifalı Bitkiler – Koyunotu, Agrimonia eupatoria

Koyunotu, Odermennig, Agrimonia eupatoria
Kızıl ot
Kızıl Yaprak
Eğer otu
Fıtık otu
Kuzu pıtrağı
Ayı otu
Kasık kökü

Familyası: Gülgillerden, Rosengewaechse, Rosaceae

Drugları: Koyun otu: Agrimoniae herba
Koyun otunun kökleri hariç tamamı çay ve natürel ilaç yapımında kul-lanılır.

Giriş: Eskiden MÖ: 300-400. yıllardan beri Yunanlılar tarafından Kara¬ci¬ğer rahatsızlıklarına karşı kullanıldığından Yunan karaciğer otu diye de anılır. Türkçede bitki koyun otu veya kuzu pıtrağı diye anılır, çünkü to¬hum¬larının pıtrak şeklindeki kapsülleri koyun veya kuzulara yapışarak yayılır.

Botanik: Koyun otu genellikle Avrupa, Asya’nın orta ve batısında ve yol kenarları, viraneler, kuru çimenlikler, duvar kenarları, meralar, çalılıklar ve seyrek ormanlarda yetişir. Boyu yetiştiği toprağa göre farklılık gösterir ve 50-120 cm arasında olabilir ve bulunduğu yörede kümeler oluşturur.
Alttaki rozet yaprakları kanat şeklinde sağlı sollu yan yapraklardan mey-dana gelir ve takriben 15-25 cm uzunluğundadır. Sap yaprakları oldukça küçük gövdeye oturmuş olup bunu meydana getiren yan yapraklar mızrak şeklinde kenarları dişili ve koyu yeşil renklidir.
Çiçekleri uzunca bir sap üzerine dizilmiş olup geriden bir başak görü¬nümü verir ve taç yaprakları altın sarısı renkte beş oval parçadan oluşur ve göbekte tozlukları bulunur.

Yetiştirilmesi: Koyun otu tohumları Mart ve Nisan aylarında saksı veya seralara ekilir ve Nisan Mayıs aylarında bahçe ve tarlalara ekilir.

Hasat zamanı: Mayıs-Ağustos aylarında yerden 5-10 cm yukarıdan ke-silerek havalı bir yerde kurutularak özel bir kapta muhafaza edilir. Malesef şifalı bitkiler toplama, kurutma, paketleme ve depolama işlemleri sırasında çok yanlışlar yapılmaktadır. Bitkinin şifalı kısmı yaprak veya çiçekleri ise asla Güneş altında kurutulmaz ve mutlaka gölgede kuru-tulmalıdır. Ayrıca örneğin bitki 5 günde kurudu ise, 2 gün daha kuru¬mada bırakmak mahzurludur, çünkü birleşimindeki eterik yağları kay¬bet¬tiğinden kalitesi düşer. Sadece bitki kökleri Güneş’te kurutulur ve kurur kurumaz hemen paketlenip depolanması gerekir. Şifalı bitkilerin Aktarlar’da açıkta satılması kalitesini kısa sürede düşürür ve etkisini oldukca azaltır.

Birleşimi: Birleşimindeki maddeleri önemine göre şöyle sıralayabiliriz;
a) Taninler %5-12 arasında olup bunların başında Catechintaninler, Ellagtaninler ve Gallotaninler den oluşur.
b) Favonitler; Luteolinglikozit, Apigeninglikozit ve Kâmpferolglikozit
c) Ayrıca; Eter yağı, Silisikasit, Musilaj ve acı maddeler içerir.

Tesir şekli: Damarları büzücü, iltihapları önleyici, yaraları iyileştirici, safra artırıcı, iştah açıcı ve ishali önleyicidir.

Kullanılması:
Üniversite kliniklerinde tedavi denemeleri ve araştırmalar yapılmamıştır. Bu nedenle bugünkü bilgilere göre 2. sınıf bir şifalı bitkidir. Kondurango yerine göre daha etkili olan başka bitkiler kullanılmalıdır. Örneğin ishale karşı Enginar-, Nane-, Papatya-, Uzara preparatları veya Gökçek İksiri daha etkilidir.
a) Komisyon E’nin 13.03.1986 tarih ve 50 nolu monografi bildirisine göre dahilen hafif ishali önlemek ve haricen gargara yapmak için kullanılır.
b) Halk arasında koyun otunun birleşimindeki yüksek orandaki tanin bu bitkinin mide-bağırsak rahatsızlıklarından: ishal, safra kesesi rahatsızlıkları, safra koliği, safra akışlarındaki anormallikler ve karaciğer rahatsızlıkları ve ayrıca ses sanatçılarının sesini açma ve de çocuklardaki yatağı ıslatmaya karşı kullanılır. Haricen ağız içi, dişeti, yutak ve boğaz rahatsızlıklarına karşı gargarası yapılır.

Çayı: İki kahve kaşığı Koyun otundan demliğe konur ve üzerine 300-500 ml kaynar su ilave edilir. 5-10 dk bekledikten sonra süzülerek içilir veya gargarası yapılır.

Çay Harmanları;

Gökçek Safra çayı;
>30 gr Koyun otu
>10 gr Civanperçemi otu
>30 gr K.hindiba otu+kökü
>10 gr Pelin otu
>20 gr Kırlangıç otu

Gökçek Safra taşlarına çay;
>20 gr Koyun otu
>20 gr Boz otu
>20 gr Ravent kökü
>20 gr Kayışkıran kökü
>20 gr Kırlangıç otu

Gökçek Bağırsak nezlesi çayı;
>20 gr Beş parmak kökü
>20 gr Papatya çiçeği
>20 gr Meşe kabuğu
>20 gr Kekik otu
>20 gr Koyun otu

Gökçek Böbrek taşlarına çay;
>20 gr Atkuyruğu otu
>20 gr Isırgan otu
>20 gr Altın başak otu
>20 gr Kırmızı ayı üzümü yaprağı
>10 gr Kuş otu
>10 gr Koyun otu

Ekstreler: Koyun otu %70’lik Etanol ile ekstresi yapılır ve günde 3-4 defa 10-15 damla 4-6 hafta süreyle alınır.

Homeopati’de: Koyun otunun taze sürgün, çiçek veya narin yaprakları ince ince kıyılarak bir şişeye konur ve üzerine %70’lik Etanol ilave edilir. Güneş ışınlarından uzakta 4-6 hafta muhafaza ettikten sonra süzülerek Homeopati’de <<Agrimonia>> adı ile anılan tentür elde edilir ve aynı ekstre gibi kullanılır.

Yan tesirleri: Bilinen bir yan tesiri yoktur; şayet tarife uyulur ise.