Şifalı Bitkiler – Melek kökü, Angelica archangelica

Melek kökü, Engelwurz, Angelica archangelica L.
Melek otu Syn: Angelica officinalis HOFFM.
Şifalı melek otu

Familyası: Maydanozgillerden, Doldenblütler, Apiaceae

Drugları: Melek kökü; Angelicae radix
Melek otunun kökü çay, tentür ve natürel ilaç yapımında köklerinden el¬de edilen eter yağı Aroma tedavisinde kullanılır. Ayrıca tohumu ve yap-raklarının da kullanıldığı olmaktadır.

Giriş: Melek otunun oldukça çok alt türü mevcuttur fakat bunların sade¬ce üç türü kullanılırsa da en kaliteli ve yaygın olarak kullanılan Şifalı melek otudur. Diğer melek otları a) Yabani Melek otu (Türk Melek otu); Angelica sylvestris ve Çin Melek otu; Anglica sinensis (OLIV) sayabiliriz. Şifalı melek otu Avrupa’da ve Orta Asya’da Yabani melek otu, Türkiye’de ve Balkanlarda ve Çin melek otu Çin’de asırlardır bilinmekte ve kullanıl-maktadır. Günümüzde en çok Şifalı melek otu üzerinde araştırma yapıl-mıştır. Bu nedenle onun üzerinde duracağız.

Botanik: Melek otu bazen 2, nadiren 4 yıllık bir bitkidir ve boyu 3m’yi bulabilir. Gövdesi yuvarlak boru şeklinde ve çapı 10cm’i bulabilir. İçi boş, dışı kahverengimsi renkte ve yukarılara doğru az çatallıdır. Yaprakları, özelikle alt yaprakları 1m’yi bulabilir. Yaprak sapını gövdeden ayırdığı noktada oluk gibi bir kavrama vardır ve yan yapraklarının kenarları dişli, uca doğru sivri, bazen oval bazen de üç lopludur. Çiçekleri gövde ve yan dallar üzerinde, şemsiye şeklinde ve sarımsı yeşil veya açık yeşil renk-tedir. Her şemsiye 30-50 şemsiyecik ve her şemsiyecik 30-60 çiçek¬ten meydana gelir. Meyveleri 6-7mm uzunluk ve 3-5mm eninde, kena¬rın¬da mantarımsı çıkıntı vardır ve bu sayede suya batmadan yüzebilir. Kökleri 5cm çapında, sünger şeklindeki ve yan kökler kıvrım kıvrım adeta saç örgüsünü andırır şekilde ve kahverengimsi kırmızı renktedir. Şifalı melek otunu diğerlerinden ayırabilmek için şunlara dikkat edilir; 1) Yabani melek otunun çiçekleri beyazımsı veya kırmızı, 2) bataklık melek otunun gövdesi köşelidir. Ayrıca çok zehirli olan Baldıran (ağu otu) ile de karış¬tırmamak gerekir. Bunun içinde yaprak ve çiçeklerine özellikle yaprak saplarını kavrayan oluksu yaprakçığa dikkat edilir.

Yetiştirilmesi: Türkiye’nin Marmara, Karadeniz ve Doğu Anadolu bölge-le¬rinde rahatlıkla ve diğer bölgelerin yüksek dağ yamaçlarında, ırmak kenarlarında ve nemli topraklarda yetişir.

Hasat zamanı: Eylül ve Ekim aylarında 2,3 veya 4 yıllık melek otunun kökleri sökülerek yıkanır ve kurutulur. Melek ot kökü kurutulurken ısının 40C°’yi geçmemesi gerekir. Çükü o zaman eter yağları yok olabilir.

Birleşimi: Birleşimindeki maddeleri önemine göre şöyle sıralayabiliriz;
a) Eter yağ türevleri %0,3-1,3 arasında olup en önemlileri; 1) Monoterpenler; β-Phellandren %13-30, α-Phellandren %2-15, α-Pinen %15-30, β-Pinen, Sabinen, ΔCaren, Myrcen ve Limonen 2) Sesquiterpenler; β-Bisabolen, Bisabolol ve β-Caryophyllen
b) Kumarinler; Angelicin, archangelicin, Archangelin, Bergapten, Isoımperatorin, Xanthotoxin, Osthol ve Osthenol
c) Tttridecanolid, Pentadecanolid, Heptadecanolid ve 12-Metiltridecanolid
d) Ayrıca Sitosterol, Fenolkarbonikasitler, Flavonlardan; Archangelenon, Sabit yağlar, Tanin ve Sakarozlar i