Şifalı Bitkiler – Navruz, Iris versicolor

Navruz, Buntfarbieger Schuvertlilie, Iris versicolor
Renkli navruz
Renkli süzen
Amerika navruzu

Familyası: Süzengillerden, Schwertliliengewâchse, Iridaceae

Drugları: Renkli süzen kökü; Iridis versicolor rheizema
Renkli süzen kökleri Homeopati’de tentür ve natürel ilaç yapımında kul-lanılır ve zehirli olması nedeni ile çayı içilmez.

Giriş: Navruzun bilinen 40.000 türü mevcuttur ve bunlardan 4 tür şifa maksadı için kullanılır. Renkli navruzun kullanılış maksadı, Türk navruzu, İtalyan navruzu ve Soluk navruza göre farklıdır. Bu nedenle renkli nav-ruzu ayrı diğerlerini ise birlikte incelemekte fayda vardır. Renkli navru¬zun tohumlarının yüzebilen bir kapsül içinde olması nedeni ile Sibirya’ dan Amerika’ya yüzerek geçmiş ve orada yayılmış olduğu iddia edilmek¬tedir. Renkli navruza benzer bir başka tür ise Sibirya navruzu¬dur. Iris gökkuşağı ve versicolor renkli anlamlarına gelir ve bitki Kızılde¬rililer tarafından kusturucu, müshil yapıcı ve soğuğa karşı kullanılmıştır.

Botanik: Navruz 30-80cm boyunda çok yıllık köklerinin yer atlından sü¬rü-nerek çevreye yayılması ile kümeler oluşturur. Kökleri ana kökler ve saçak köklerden meydana gelir. Ana kök uzunca bir but gibi olup dışı esmer, kahverengimsi, içi sarımsı beyaz renklidir. Gövdesi yuvarlak, di-key yeşil renkli ve çatallıdır. Yaprakları uzun ince bir kılıç veya süngü şeklinde, kenarları bütün ve yeşil renklidir. Çiçekleri taç yapraklarının yerini alan kupa yaprakları 3 adet oval beyaz yumurta şeklinde uç kısmı mor, sapa doğru önce beyazımsı sonra sarı renkli ve baştan uca doğru yayılan derin damarlarla yelpaze gibidir. Taç yaprakları 3 adet oval, mor renkli kenarları bütün üzeri çizgili damarlıdır ve ortada yaprak şeklini almış ve geri doğru yatmış 3 adet şerit şeklinde, leylaki mor renkte döl-lenme tozlukları bulunur. Meyveleri şişkin bir kapsül gibi 3 bölümlü içi tohum doludur. Olgunlaşan meyve kapsülleri suya düşerse suyla birlikte çok uzaklara giderek orda filizlenebilir.

Yetiştirilmesi: Kanada ve ABD’de yaygın olarak renkli navruz günü-müzde Batı Avrupa ülkeleri ve Japonya’da natürel ilaç veya tentür yapı¬mı için yetiştirilir. İklim olarak Türkiye bu bitkinin yetişmesi için ideal iklime sahiptir.

Hasat zamanı: Kökleri Nisan Ağustos aylarında sökülerek çıkarılır, yıka-nır ve kurutulur. Şayet tentürü yapılacak ise taze olarak kullanılır.

Birleşimi: Birleşimindeki maddeler yeterince incelenmemiştir. %0,025 Eterik yağı, Izopethalasit, Salizylasit, Iridin ve %8,7 Reçine içerdiği ve bununda en önemli alt türlerinin; Phytosterin, Myriceyl alkol ve Heptacosan içerir.

Tesir şekli: Safra arttırıcı, müshil yapıcı, idrar söktürücü, iltihapları ön¬le-yici ve salgıları arttırıcıdır.

Araştırmalar: günümüzdeki modern anlamdaki araştırmalar yapılma-mıştır. Yapılan araştırmalar 70 yıl önceki araştırmalardır. HALES’in yeni ilaçlar adlı kitabında kusma ve müshil ilacı olduğu, tükürük ve safrayı artırdığı bildirilmektedir. KITSCHEN 1852’de Kuzey Amerika Homeopatik dergisinde (North American Jurnal of Homeopathy) başta migren baş ağrısı ve nevraljiye iyi geldiği ifade edilmektedir. (LBH)

Kullanılması:
a) Renkli navruz kökü günümüzde özellikle Homeopatik terkiplerde baş-ta; migren, baş ağrısı, baş dönmesi, nevralji, siyatik, bulantı, kusma, akut ve kronik pankreas iltihaplanmasına karşı kullanılmaktadır. Bu demek değildir ki bu hastalıkları tamamen iyileştirir.
b) Halk arasında; (Kızılderililer tarafından) kusturmak için,müshil yapıcı ve idrar artırıcı olarak kullanılmıştır. 1820-1895 yılları arasında ABD ilaç kodeksine (Pharmacopoeia of the United states) ise bezeler ve karaciğere ilaç olarak kullanılmıştır.

Çayı: Kurutulmuş renkli navruz kökünden 0,5-1 kahve kaşığı demliğe konur ve üzerine 300-400ml kaynar su konarak demlenir. 5-10 dakika demlenmeye bıraktıktan sonra süzülerek 1 günde çok az içilir. Navruz kökü hafif zehirli olması nedeni ile dikkatle kullanılmalı ve tarife uyul-malıdır.

Homeopati’de: Renkli navruz köklerinden 50g taze olarak ince ince kıyılır ve ya rendelenir, 1 şişeye konur ve üzerine 500ml %70’lik alkol ilave edilir. I