Şifalı Bitkiler – Porsuk Ağacı, Eibe, Taxus baccata

Ağaç | 6-15m | 3-4 Aylar | Ho,Na | Çok Zehirli

Porsuk Ağacı, Eibe, Taxus baccata L.
Kadım ağacı
Püren ağacı

Familyası; Porsuk ağacıgillerden, Eibengewâchse, Taxaceae.

Drugları; Porsuk yaprağı; Taxus baccatae folium
Porsuk ağacının yaprakları tentür ve natürel ilaç yapımında kullanılır. Zehirli olması nedeni ile çayı içilmez.

Giriş; Porsuk ağacının bilinen 7 türü mevcuttur ve bunları Pasifik porsuk ağacı; Taxus brevifolia, Kanada porsuk ağacı; T. Canadensis, Çin porsuk ağacı; T. Celebica, Japon porsuk ağacı; T. Cuspidata, Meksika Porsuk ağacı; T. Glubosa, Afgan porsuk ağacı; T. Wallichiana ve Avrupa porsuk ağacı; Taxus baccata’yı sayabiliriz. Porsuk ağacının çok eskilerden beri kullanıldığı bilinmektedir ve Sezar’ın düşmanlarını porsuk ağacının yapraklarından yapılan çayla öldürttüğü bilinmektedir. Günümüzde ABD’de önce Pasifik sonra Avrupa porsuk ağacı ile araştırmalar yapılmış ve Kansere karşı etkili olduğu görülmüştür.

Botanik; Porsuk ağacı 6-15m boyunda bazen ağaç bazen çok gövdeli çalı şeklinde olabilen ve Avrupa ülkelerinde bahçelerin etrafına çit yerine ekilen bir ağaçtır. Gövde genellikle 30-40cm çapında çok nadiren 1m grimsi esmer, dalları kırmızımsı esmer renkte ve dalları genellikle yataydır. Bitki iki evli olup dişi ve erkek çiçekleri aynı bitkide olur. Yaprakları 2-4cm uzunluğunda 2-3mm eninde uca doğru sivrice, kenarları bütün, geriden iğne veya diken şeklinde, koyu yeşil renkli, parlak ve alt kısmı açık yeşil renkte ve iki sıra sağlı sollu dallara dizilmiştir.

Çiçekleri; Erkek çiçekleri yaprak diplerinden çıkar ve her birinin etra¬fında pul gibi kupa yaprakları vardır ve ortada 6-10 adet döllenme tozluğu bulunur. Her biri saplı bir kalkanı andırır. Dişi çiçeklerinin bardak şeklinde kupa yaprakları bir biri üzerine pul pul dizilmiş olup, bir bardağı andırır ve kırmızımsı esmer renktedir.

Yetiştirilmesi; Porsuk Avrupa’da, Kuzey Afrika’da, Asya’da ise Güney Azerbaycan ve Horasan’da ve Türkiye’nin Karadeniz bölgesi, Marmara, Doğu Anadolu bölgesi ile diğer bölgelerin yüksek dağlarında yetişir.

Hasat Zamanı; Yapraklarını dökmeyen bitkinin yaprakları hemen her mevsim toplanabilir. Fakat daha çok kış aylarında, birleşiminde yüksek oranda Taxan türevleri içerdiğinden kış aylarında toplanması daha uygundur.

Birleşimi; Birleşimindeki maddeleri önemine göre şöyle sıralayabiliriz;
a) Taxan türevleri (=Taxinler=Eter-Alkoloitler) %0,6-2 arasında olup en önemlileri; Taxol A, Taxol B, Taxin A, Taxin B, Taxin C, Taxin 1 ve 2 Bunlardan Taxin A zehirsiz iken Taxin B oldukça zahirlidir.
b) Diterpenler; Baccatin 3, 10-Deacetylbaccatin 3 ve Taxagifin.
c) Biflavonitler; Sciadopitysin, Izosciadopitysin, Ginkgetin, Sequiflavon ve Sotetsuflavon.
d) Fenoltürevleri; (+)- Kafeşin (Chafechin) ve Betulosit.
e) Ayrıca Tanin, Ephedrin (Efedrin), Vitamin E, β- Sitosterol (β-Sitosterin) ve Syanhidroasitli glikozitler.

Araştırmalar; Amerikanın Kanserojen Enstitüsü (National Cancer Institut=NCI) tarafından 1958 yılında kansere karşı etkili olabilecek bitkiler üzerinde araştırma yapılmaya başlanmış ve 1983 yılına kadar 30.000 bitki incelenmiştir. Bu incelemelerin sonunda Pasifik porsuk ağacının kabuğundaki Taxolun kansere karşı etkili olduğu belirlenmiştir, fakat 200 yıllık bir ağaçtan ancak 2gram Taxol (Taksol) kazanılabil¬mektedir. 1kg Taxol için tam 15ton Pasifik porsuk kabuğu gerektiğinden, kısa zamanda porsuk ağaçlarının tok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalınmıştır. Bu nedenle Kanserojen Enstitüsü bir firma ile anlaşarak sen¬tetik ilaç üretilmesini kararlaştırmışlardır. Avrupa porsuk ağacının yap¬raklarında yüksek oranda Taxan ve Diterpenester türevleri içerdiği tespit edilmiş ve 10-Deacetylbaccatin 3’den Docetaxel elde edilmiştir (1994). Bu yarı sentetik (semi sentetik) Docetaxelin Taxol’dan daha et¬kili olduğu görülmüştür. Bitkisel drajelerle kanserli hücrelerin bölünerek çoğalmasını önler ve kanserli hücreler zamanla ölerek yok olur. (ZP. 3.98.168)
1) Kanada ve Avrupa ülkelerinin ortak çalışması ile 471 Göğüs kanserli (Mamma karzinom) Hasta üzerinde tedavi denemesi yapılmış ve %50-62 oranında başarı elde edilmiştir. (ZP. 2.94.114)
2) Kaliforniya ve Florida üniversitelerinin ortak çalışması ile 151 yu-murtalık, Rahim ve diğer kanserli organları hasta olan kişiler üzerinde tedavi denemesi yapılmış ve de iyi neticeler elde edilmiştir. (Nhp. 9.94.1237)

Tesir Şekli; Damarları büzücü, yatıştırıcı, adet getirici, mideyi kuvvet-lendirici, gaz söktürücü özelliklere sahiptir.

Kullanılması; Porsuk ağacının yapraklarının damıtılması ile elde edilen Ekstrat Farmacolaji firmaları (ilaç fabrikaları) tarafından işlenerek Taxol ve Taxotere ismi ile anılan maddeler elde edilir. Taxol veya Toxotere içeren Ampuller kanser özelliklede Göğüs, Rahim, Yumurtalık ve akciğer kanserine kaşı kullanılır. Faakt yantesiri oldukca büyüktür. En son çare olarak kulanılabilir.

Halk Arasında; Eskiden sara, Bademcik iltihapları, Kuşpalazı (Diphtherie) Ba¬ğırsak solucanlarına karşı ve adet artırıcı olarak kullanılmıştır. Yapraklarındaki anti kanserojen madde kansere kaşı kullanılması için yeterli değildir. Bu nedenle natürel ilacı kullanılmalıdır.

Çay; Porsuk ağacının yaprakları çok zehirli olması nedeni ile çok dikkat etmek şartı ile kullanılabilir. Günde 3×0,5 gramı geçmemelidir. Bir defada en çok 0,5gramı demliğe konur ve üzerine 300-500ml kaynar su ilave edilir ve soğuduktan sonra süzülerek içilir. Asla fazla alınmamalıdır.

Homeopatide; Porsuk yaprağından 50gram bir şişeye konur ve üzerine 500ml %70lik Alkol ilave edilerek güneş ışınlarından uzakta 4-6 hafta muhafaza ettikten sonra süzülerek Homeopatide <<Taxus baccata>> ismi ile anılan tentür elde edilir. Bu tentürden günde 3-4 defa 10-15 damla alınır. Tentürü kansere karşı pek etkili değildir.

Yan Tesirleri; Porsuk yaprağından elde edilen Taxol ve Taxotere başta saç dökülmesi, Ödem (su toplaması), Nöropatoloji (sinirsel rahatsızlıklar), Mukaza iltihaplanması ve ishale sebep olabilir. Ayrıca ampullerin içindeki katkı maddesi Hint yağı olup buda Toxol veya Taxoterenin sürekli kullanılması halinde kanın yağ oranını yükseltir.