Şifalı Bitkiler – Yaban mersini, Heidelbeere, Vaccinium myrtillus

Funda | 0,2-0,6m | 5-7 Aylar | Yaprak ve Meyvesi

Yaban mersini, Heidelbeere, Vaccinium myrtillus
Çoban üzümü
Yayla liforu
Mavi üzüm
Mavi yaban mersini
Kuş üzümü
Göz üzümü

Familyası: Fundagillerden, Heidegewâchse, Ericaceae

Drugları: Yaban mersini meyvesi; Myrtilli fructus
Yaban mersini yaprağı; Myrtilli folia
Yaban mersini meyvesi kurutulduktan sonra çayı, şurubu ve natürel ilacı, yapraklarının ise çayı ve natürel ilacı yapılır.

Giriş: Yaban mersini fundagillerin alt grubu olan Vaccinioideaegillerden (yabanmersinigillerden) olup takriben 500 türü mevcuttur ve bunlardan en yaygın olarak kullanılan ve bilinen tür Çoban üzümü; Vaccinium myrtillus olup bunun haricinde Kırmızı yaban mersini; Vaccinium sitis-idea ve Karga üzümü; Vaccinium uliginosum’u sayabiliriz. Yaban mersini, çoban üzümü, mavi yaban mersini, kuş üzümü, yayla foru ve göz üzümü gibi isimlerle anılırlar. Bataklık yaban mersini zehirli olup pek kullanıl¬maz. Kırmızı yaban mersini ise idrar yolları rahatsızlıklarına karşı kullanılır. Yaban mersini meyvesi 16.yy.da LONİCERU tarafından böbrek ve mesane rahatsızlıklarına ve 1742’de WEINMANN tarafından ishal ve dizanteriye (kanlı ishal) karşı kullanılmış son yapılan modern klinik araş¬tırmalarda da göz rahatsızlıklarına karşı etkili olduğu tespit edilmiştir. Yaban mersini ile mersinin herhangi bir yakınlığı yoktur. Sadece isim benzerliği söz konusudur. Ayrıca yaban mersini ve kırmızı yaban mersini ayı üzümü ile sık sık karıştırılmaktadır. Bu bitkilerinde çiçekleri birbirine benzer, fakat kullanılış alanları farklıdır.

Botanik: Yaban mersini 20-60cm boyunda sık çatallaşan, kökleri ile bulunduğu yerde yayılan ve kümeler oluşturan bir fundadır. Yaprakları 2-4cm uzunluğunda, 1-3cm eninde oval veya yumurta şeklinde, kısa saplı, kenarları narin kertikli ve açık sarımsı yeşil renklidir. Çiçekleri çan veya küre şeklinde, yaprak diplerinden çıkan kısa bir sapla sarkık olarak bulu-nur ve pembe, kırmızı, yeşilimsi pembe, ortada 8-10 adet döllenme toz-lukları vardır. Küre şeklindeki çiçeklerin ucunda beş küçük parça geri doğru dönük olarak bulunur. Meyveleri önce yeşil, sonra kırmızı ve niha-yet olgunlaşınca siyahımsı mavi bir renk alır, takriben nohut büyüklü-ğünde, küre şeklinde ve çok tohumludur.

Yetiştirilmesi: Türkiye’nin Karadeniz ve Marmara bölgesindeki orman¬lar-da yabani olarak yetişen bitki, bahçe ve tarlalarda yetiştirmek müm-kündür. Şayet göl, gölet, ırmak kenarları ve nemli yerlere ekilirse özel bir bakıma gerek kalmadan kendi kendine yetişebilir.

Hasat zamanı: Meyveleri hazirandan eylüle kadar toplanır ve kurutulur, yaprakları mayıstan ekime kadar toplanarak kurutulur ve kaldırılır.

Birleşimi: Meyvelerinin birleşimindeki maddeleri önemine göre şöyle sıralayabiliriz;
a) Anthocyanidinler (Antosiyanidinler) %0,3-0,8 arasında olup en önemlileri; Cyanidinglikozit, malvidinglikozit, paeonidinglikozit, delphinidinglikozit, petunidinglikozit, pelargonidinglikozit, delphinidin-3-O-arabinosit, delphinidin-3-O-galaktosit
b) Taninler %6-12 arasında olup en önemlileri; Catechin (Kateşin), Epicatechin ve proantocyanidin B1,B2 ve C1 içerir.
c) Flavonitlerden; Quercitrin, İzoquercitrin, Hyperosit ve astragalin
d) İridoitler; Asperulosit ve monotropein
e) Organik asitlerden; Ferulaasit, kaffeasit, chinaasit, chlorogenasit, malik asit, p-cumarasit ve syringaasit
f) Vitaminlerden; B ve C-vitamini ile provitamin A (β-Karotin)
g) Ayrıca minerallerden demir ve potasyum ile şeker ve pektin içerir.

Yapraklarında;
a) %4-8 oranında tanin içerir ve Catechin, gallocatechin, epicatechin, epigallocatechin ile proantocyanidin B1,B2 ve C1 içerir.
b) Flavonollerden; Hyperosit,

Izoquercitrin, Quercitrin, meralin, quercetin, astragalin ve avicularin
c) İridoitlerden; Asperulosid ve monotropein
d) Organik asitlerden; Kaffe asit, chlorogen asit, chinga asit, procatechinaist ve p-cumarasit
e) Triterpenlerden; β-Amyrin, Oleanolasit ve ursolasit
f) Alkaloitlerden; Myrtin ve Epimyrtin
g) Ayrıca minerallerden krom ve mangan ile vitaminler içerir.

Araştırmalar: LONICERUS 16.yy.da yaptığı araştırmalarda yaban mer¬sini meyvesinin böbrek ve mesane rahatsızlıklarına, 1742’de WEINMANN ishal ve dizanteriye (kanlı ishal) ve de II. Dünya savaşı sırasında İngiliz bombardıman uçak pilotları akşamları hedeflerini iyi görmesini sağladığı tespit edilmiştir. Bu klasik araştırmaların haricinde son 20 yıldır çok ilmi araştırmalar yapılmış ve bitkinin etkisi belgelemiştir.
1) Paris Üniversitesi Tıp fakültesi Doku kimyası laboratuarlarında Dr. Robert Boniface, Dr.A.Michel Robert ve ekipleri şeker hastalarında görülen retina anormallikleri (gözün iç tabakasındaki anormal hastalık) yaban mersini meyve ekstresinden elde edilen draje ile (anthocyanidin drajesi) ile tedavi edilebileceğini tespit etmişlerdir. (Nhk.9.98.82)
2) Göz doktoru Dr.horst Huisman şeker hastalığı nedeni ile retina bo-zukluğu olan hastalarını anthocyan drajesi ile tedavi etmiştir. (Nhk.9.98.83)
3) Fürstenfeldbruck

hava kuvvetleri uçuş tıp enstitüsünden (Flugme-dizinischen İnstitut der Luftwafte in fürsten feldbruck) Dr.Hans Brandl ve ekibi ile Almanya’nın Bayern eyaleti trafik bilimi araştırmalar merkezi kontrol şubesinden (Verkehrwissenschaflichen for schungs zentrum des TÜV Bayern) Prof.Dr.Benedikt von Hebenstreit ve ekibinin ayrı ayrı yaptıkları araştırmalar sonucunda Anthocyan (Antosiyan) drajesinin retina anormalliklerini iyileştirdiği belgelenmiştir. (Nhk.12.996.62)
4) ABD’de Anthocyan (antosiyan) drajesi (yaban mersini meyve ekst-resinden elde edilen) ile tedavi denemeleri yapılmıştır. Bu drajenin başta katarakt (göze perde inmesi), makula deformasyonu (retina üzerindeki hassas nokta), ışığa karşı duyarlılık, aydınlık ve karanlığa uyum, kılcal göz damarlarında yıpranma ve gece kötü görme gibi rahatsızlıklara karşı iyi geldiği tespit edilmiştir. (Nhp.10.95.1460)

Tesir şekli: İshali önleyici, dezenfektan, damarları büzücü, teskin edici, peklik yapıcı, kandaki şekeri ayarlayıcı, antiseptik, iltihapları önleyici ve kanamayı durdurucu özelliklere sahiptir.

Kullanılması:
a) Kurtulmuş meyvelerinin kullanılması;
1) Araştırmalara göre; Retina hastalığı (gözün iç tabakası), katarakt (göze perde inmesi), glokom (göz iç basıncının artması), makula de-formasyonu (retina üzerindeki en net ışık alma noktasının yıpran-ması), konjektivit, karanlık ve aydınlığa uyum sağlayamama ve ışığa karşı aşırı hassasiyet (trafikte) gibi göz rahatsızlıklarına karşı etkili olduğu yapılan araştırmalarla tespit edilmiştir.
2) Komisyon E’nin 23.04.2007 tarih, 76nolu ve 13.03.1990 tarih ve 50nolu monografi bil-dirilerinde yaban mersini meyvesinin ishal, ağız ve yutak iltihaplarına karşı kullanılabileceği beyan edilmiştir.
3) Halk arasında şeker hastalığı, idrar yolları iltihaplanması, bağırsak kurtları, ağız ve yutak iltihapları, ishal ve dizanteriye karşı dahilen ve haricen de yaralara lapası yapılır.

b) Yaban mersini yapraklarının kullanılması;
1) Komisyon E’nin 23.04.1987 tarih ve 76 nolu monografi bildirisine göre yaban mersini yaprağı başta şeker hastalığı, mide-bağırsak, mesane, böbrek, nefes yolları ve kalp rahatsızlıklarına, romatizma, gut ve kan dolaşımı bozukluğuna karşı ve de kanı temizleyici ve me-tabolizmayı çalıştırıcı olarak kullanılabileceği beyan edilmiştir.

Açıklama: Şeker hastalarının retinasında polimer (birden fazla mole-kül) kollaje (bağ dokusu liflerini oluşturan ana protein) çoğalması ile retina ve çevresindeki diğer dokularda sertleşme, kan dolaşımı ye-tersizliği nedeni ile görme bozuklukları ve hatta körlüğe dahi ne¬den olabilirler. Bunları antocyanlar azaltır ve retina normal çalışa¬bilir. 2) Halk arasında aynı maksatla kullanılır.

Çayı: Kurutulmuş meyveleri bütün olarak ezilerek veya öğütülerek elde edilen tozundan 5-10gr demliğe konur ve üzerine soğuk su ilave edilerek 5-10dk kaynatıldıktan sonra süzülerek içilir. 1 kahve kaşığı 4gr, 1 yemek kaşığı 10gr gelir. Yapraklarından dahilen çay içilecek ise 1gr yaban mersini yaprağı demliğe konur ve üzerine 300-400ml kaynar su ilave edilerek 5-10dk demlenmeye bırakılır ve sonra süzülerek içilir.

Çay harmanları:

Gökçek ağız ve yutak iltihapı çayı;
>20 gr Papatya çiçeği
>30 gr Adaçayı yaprağı
>20 gr Y. Mersini meyvesi
>20 gr Beşparmak kökü
>10 gr Arnika çiçeği

Gökçek ağız ve yutak iltihapı çayı;
>20 gr Papatya çiçeği
>20 gr Rezene tohumu
>20 gr Y. Mersini meyvesi
>20 gr Ebe gömeci çiçeği
>20 gr Adaçayı yaprağı

Gökçek ishale çayı;
>25 gr Beşparmak kökü
>25 gr Nane yaprağı
>25 gr Papatya çiçeği
>25 gr Oğulotu yaprağı

Gökçek Diyabet çayı;
>30 gr Keçisedefi otu
>20 gr Y. Mersini yaprağı
>20 gr Fasulye kapçığı
>20 gr Hindiba ot ve kökü
>10 gr Nane yaprağı

Yan tesirleri: Meyvelerinin bilinen bir yan tesiri yoktur. Fakat yaprak-larının tarife uygun kullanılması ve 6 haftadan fazla çayının içilmemesi gerekir.